De meerderheid van de Tweede Kamer stemde voor een terugkeer van het Meldpunt Sektesignaal, nadat de organisatie begin vorig jaar werd wegbezuinigd. Redacteur Rosa Hordijk sprak twee jongeren die uit een sekte stapten. Ze doen hun verhaal en vertellen hoe het is om terug te keren in de ‘gewone wereld’.
Miranda Klaver promoveerde in 2011 cum laude aan de Vrije Universiteit (VU) op een onderzoek naar bekering in evangelische en pentecostale gemeenschappen (de pinkstergemeente, red.). Het begrip ‘sekte’ is omstreden, zo stelt Klaver, nu hoogleraar Antropologie van religie aan de VU. “Het is niet erg om het woord sekte te gebruiken, maar het begrip op zich is lastig. We kunnen geen exacte definitie geven, maar er zijn wel signalen die we als sektarisch kenmerken.”
Charismatisch leiderschap, grote sancties op uittreding en isolatie van de samenleving zijn daar voorbeelden van. “De sekteleden vormen met elkaar een ideale gemeenschap, tegenover een zondige buitenwereld.”
Seks voor het huwelijk
Rick van Schoten (29) en Sabine van Dijk* (30) groeiden beiden op in een gesloten gemeenschap. Van Schoten bij de Jehova’s getuigen en Van Dijk in een besloten gemeente die begon als Bijbelstudiegroepje aan huis. Beiden ervaren hun jeugd niet als slecht. Van Schoten: “Het opgroeien als Jehova’s getuige is voor mij altijd prima geweest, ik wist niet beter. De hele familie zat in het geloof.” Voor Van Dijk voelde de gemeenschap als één grote familie, iedereen kwam bij elkaar over de vloer: “Ik heb echt een fijne jeugd gehad, ik stond er nooit alleen voor.”
‘De prijs voor vrijheid is hoog. Het contact met vrienden en familie uit de gemeenschap is volledig verbroken’
Vier jaar geleden verhuist Van Schoten naar een eigen woning in Eindhoven. Hij leert steeds meer vrijheid kennen en ervaart voor het eerst dat hij ook zelf keuzes kan maken. “Een van die keuzes was om met iemand naar bed te gaan.” Deze ‘fout’ kostte hem zijn privileges binnen het geloof, privileges als het mogen geven van podialezingen. Dergelijke voorrechten leveren status op binnen de gemeenschap en die verloor hij dus eveneens. “Toen viel er ook een bepaalde motivatie weg om door te gaan met het geloof,” aldus Van Schoten. Samen met zijn twijfels over het fundament van het geloof leidde dit tot de keuze om uit de gemeenschap te stappen.
Van Dijk vertelt dat ze eigenlijk van jongs af aan het idee had dat er iets niet klopte. “Ik vroeg me vaak af waarom ik niet mocht wat andere kinderen wel mochten.” Ze ging naar de middelbare school en kwam zo meer in aanraking met de buitenwereld. “Toen begon ik me steeds meer te ergeren aan de wijze waarop wij ons leven leidden. Vrouwen waren niks waard, ik mocht niet omgaan met mensen van buiten de groep, al dat soort regels.” Al op relatief jonge leeftijd, besloot ze uit de gemeenschap te stappen.
Dood verklaard door de gemeenschap
De vrijheid die eerder in hun leven ontbrak, vormt voor beide jongeren nu het grootste goed. Van Dijk: “Ik leefde natuurlijk in een hele beschermde groep, iedereen behoedt je voor eventuele fouten, waardoor je nooit wat leert.” Nu heeft ze de vrijheid om voor zichzelf te denken en om andere mensen te leren kennen. Die vrijheid is ook voor Van Schoten de grootste verandering: “Het is heel fijn om niet meer beïnvloed te worden in de keuzes die je maakt, maar zelf te kiezen wat je wil. Dat is heel erg belangrijk voor een mens.”
De prijs voor deze vrijheid is weliswaar hoog. Het contact met familie en vrienden uit de gemeenschap is volledig verbroken. “Dat doet me nog dagelijks pijn,” vertelt Van Schoten. “Het is moeilijk om als 25-jarige vanaf nul een hele nieuwe vriendenkring op te bouwen.” Van Dijk werd bij uittreding letterlijk dood verklaard door de gemeenschap, voor hen leeft ze niet meer. “Dan besef je dat die aanvankelijke liefde allemaal nep is.”
Als een charismatische sekteleider het gesprek met je aangaat, weet hij jou perfect het gevoel te geven dat je een familie hebt, dat je er nooit meer alleen voor staat
Het begrip ‘sekte’ blijkt, net als voor hoogleraar Klaver, ook voor de jongeren omstreden. Van Schoten: “Ik vind de Jehova’s getuigen meer een gemeenschap met sektarische invloeden.” Ze sluiten zich weliswaar niet geheel af van de samenleving, wel is er volgens Van Schoten sprake van gedachtenbeïnvloeding en van drukmiddelen om je binnen de gemeenschap te houden. “Zo hoorde je geregeld dat als je stopt, je alles en iedereen kwijt zal raken.” Van Dijk heeft in haar eigen beleving nooit in een sekte gezeten. “Ik vind het woord sekte ook een hele negatieve lading hebben, er waren ondanks de negatieve aspecten ook genoeg fijne momenten.”
Volgens een artikel uit HP De Tijd zijn er naar schatting enkele honderden sekten actief in ons land. In 2020 berichtte Trouw over Meldpunt Sektesignaal, dat begin dat jaar werd weggesubsidieerd. Het artikel vertelt dat het meldpunt van groot belang is: “In voorgaande jaren waren er tussen de zestig en tachtig meldingen, in 2019 belden ruim honderd mensen naar het meldpunt.”
Meldpunt Sektesignaal werd in 2013 opgericht om misstanden binnen sektes aan te kaarten en om een luisterend oor te bieden aan slachtoffers. In december 2020 stemde de Tweede Kamer voor een terugkeer van het meldpunt.
Positief vooruitzicht
Van Schoten en Van Dijk vinden het beiden een positief vooruitzicht dat Meldpunt Sektesignaal weer terugkomt. Van Dijk: “Mensen die uit een besloten gemeenschap stappen, komen in een grote boze wereld terecht. Het is fijn dat er dan mensen zijn die jou handvatten geven om een nieuw leven op te bouwen.” Meldpunt Sektesignaal bestond altijd uit een ervaren en gespecialiseerd team, volgens Van Schoten is die expertise het grootste pluspunt. “Het is goed dat er weer een meldpunt komt waar men weet hoe het is om in een gesloten gemeenschap te leven en hoe het is om daaruit te stappen.” Zelf heeft hij voornamelijk hulp gehad aan het praten met lotgenoten, andere ex-Jehova’s getuigen.
Het meldpunt is in 2020 niet actief geweest – en dat is precies het jaar waarin de coronacrisis ons trof. Volgens de jongeren bestaat er een verband tussen de pandemie en sektes. “Nu je in coronatijd veel binnen zit, ga je minder met mensen om van buiten de sekte. Normaal beïnvloeden juist die mensen je,” aldus Van Schoten. In zijn geval was het ook iemand van buiten de gemeenschap die aanzet gaf tot de uiteindelijke keuze de gemeenschap te verlaten.
Van Dijk erkent de eenzaamheid die momenteel in de samenleving heerst. “Als een charismatische sekteleider het gesprek met je aangaat, weet hij jou perfect het gevoel te geven dat je een familie hebt, dat je er nooit meer alleen voor staat.” Eenzame mensen zouden hier volgens Van Dijk gevoeliger voor zijn. Voor haar geldt dat ze nu, jaren later, veel sterker in haar schoenen staat. “Ik geniet enorm van het leven dat ik nu heb.”
*De naam Sabine van Dijk is gefingeerd. Haar echte naam is bekend bij de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png.
Met medewerking van Roos Post.
