Dampende theemokken, een schrift met schetsen en rondslingerende lappen kaasdoek bieden een warm welkom in Ossef haar woonkamer en ‘tijdelijke atelier’. In het bruisende hart van de stad Utrecht, waar de mensen op straat sneller lopen dan ze rennen kunnen, staat in deze ruimte de tijd even stil. Stilstaan. Dat is nodig, vindt Ossef. “Daardoor kunnen mensen helen,” want “sinds de ‘Verlichting’ – ze brengt haar handen naar weerszijden van haar hoofd en tekent twee hoge komma’s in de lucht – “ligt onze focus te veel op het rationele.” Wat ze daarmee bedoelt? “We denken alleen maar! We luisteren naar onze hersenen, maar nauwelijks naar ons gevoel.” Dat moet volgens de kunstenares anders.
Kantelpunt
Gevoel staat centraal in Ossef haar werk. Haar oeuvre wordt gekenmerkt door een kantelpunt. Zo maakte ze gedurende haar eerste jaren als kunstenares met name olieverfschilderijen. Hoewel deze goed werden ontvangen door toeschouwers, zat ze vast. “Ik was net afgestudeerd in Antwerpen, maar ik was compleet inspiratieloos. Het was alsof ik geen keuze had en simpelweg niet meer op deze manier verder kon.” Het verloren gevoel spoorde haar aan om op zoek te gaan naar haar ‘eigen essentie’, naar haar identiteit. Was dat haar geslacht, haar etniciteit? Of waren dat slechts oppervlakkige labels?
Ze besloot een ‘symbolische reis’ naar Syrië, haar geboorteland, te maken en dook met haar neus in de boeken. Ze leerde over de geschiedenis van het land waar ze tot haar vierde levensjaar woonde. Teruggetrokken op een boerderij in Spanje kwam Ossef weer in contact met haar geboortegrond. “Ik was omgeven door Aleppobomen. Precies de soort die in Syrië bij mijn grootouders op het land stond. Het was alsof ik hun energie daar voelde.”
De tien dagen op de boerderij waren levens veranderend voor de kunstenares. Niet als ‘Syrisch’ of als ‘vrouw’, maar als ‘gewoon mens’ kon Ossef weer door. Geïnspireerd liet ze de olieverfschilderijen achter zich en begon aan een mixed mediacollectie. Video-opnames, textielinstallaties, portretfoto’s en tekeningen. Haar vernieuwde insteek werd in 2021 groots gevierd met een solo-expositie, ‘Reflecting Reflections’, in het Utrechts Centraal Museum.
Het was niet alleen de energie van haar grootouders die Ossef in Spanje voelde: “Ik voelde de energie van vrouwen uit het eeuwenoude Syrië en werd me bewust van hun rol in de vorming van het land.”
Minder denken
Ossef vindt het opmerkelijk dat ze voorafgaand aan haar onderzoekende reis zo weinig over die toonaangevende vrouwen had gehoord. Ossef gelooft dat het luisteren naar de ratio verbonden is met een ‘mannelijke energie’. “Die heeft de afgelopen jaren de boventoon gevoerd,” denkt ze. Ossef laat zich hierin inspireren door de overtuigingen van de Maya-gemeenschap. “In 2012 dachten we dat de wereld zou vergaan, maar de Maya-gemeenschap kondigde hier simpelweg een omslagpunt aan. Naar een wereld waarin vrouwelijke energie haar ruimte terug inneemt.”
Minder denken dus, en in plaats daarvan luisteren naar onze onderbuik en ons hart. “Die delen van het lichaam zijn verbonden met onze vrouwelijke energie,” vertelt de kunstenares. “We zitten nu in een periode van herstel, waarin we overmaat aan ratio-handelen recht trekken,” merkt de kunstenares op. Waar ze voorheen enkel met mannelijke kunstenaars samenwerkte, zijn het nu vooral vrouwen. “Vrouwelijke energie krijgt meer ruimte in een door mannelijke energie gebouwde maatschappij.” En ook de mannen in haar leven denken niet alleen in prestaties. “Ook zij staan meer open voor vrouwelijke gevoelige energie,” vertelt Ossef. “We zien nu meer dan ooit dat prestaties slechts over de buitenste laag gaan.” Buitenste laag? “Ja, mensen zijn net Baboushka poppetjes. Die buitenste laag is wat we zien, maar het is de kern die er toedoet.”
“Die kern opent de weg naar verbinding.” Een verbinding zoals Ossef die kende met haar grote liefde, die vlak na haar symbolische reis naar Syrië plots kwam te overlijden. ‘Mijn zielsverwant’ is hoe ze hem noemde. “Ik heb intens verdriet gevoeld, maar ik vond troost in het idee dat het enkel zijn ‘lichamelijke leven’ was dat stopte.” Wat zij hadden, dat was ‘niet van hier’ zeiden ze altijd tegen elkaar. “Zijn ziel leeft door, net als die van mij,” vertelt de kunstenares. “Ze zijn met elkaar verbonden. Wie weet komen ze ooit weer samen.”
Niet meer verlegen
Dat gevoel voor het buitenmenselijke had Ossef als kind al. “Ik denk dat ik toen al energieën voelde, maar ik niet goed wist wat dat betekende.” Omdat er niemand was die haar dat kon uitleggen, maakten de ‘prikkels’ Ossef angstig en verlegen. Inmiddels is ze dat niet meer. Niet meer verlegen om haar kunst te delen, bijvoorbeeld. Zelfs in de aanwezigheid van de werken van andere getalenteerde vrouwen. Zo brengt het Krona museum in Uden onder de expositietitel Visioenen later dit jaar de kunst van tientallen vrouwen samen, waaronder het werk van Ossef. De stukken zijn verbonden door dezelfde vragen over onze afkomst: Waar komen we vandaan? Hoe geven we betekenis aan het leven? Hoe vormen we een identiteit?
“Vroeger had ik dit nog wel spannend kunnen vinden, je gaat gauw vergelijken,” vertelt Ossef. Nu denkt ze daar anders over: “Ik vind het vooral heel leuk en ben blij dat er aan mij wordt gedacht bij dit thema!”. De tentoonstelling vindt plaats in een klooster. “Alweer.” Het is de derde keer dat Ossef haar werk in een oud klooster te zien is. “Maar het gaat veel verder dat godsdienst! Het gaat over de oorsprong.” Best lastig, vindt ze dat. Om daar taal aan te geven. “Maar misschien hoeft ook niet alles uitgelegd te worden,” glimlacht ze verlegen. Toch nog.
Eindredactie door Yannick van der Heijden
