Lessen van een vreemde: Dawn is weg uit Israël en vrij in Berlijn

Beeld: Illustratie door Iris ten Have.

9 november 2022, 12:00

Auteur: Iris ten Have

Lessen van een vreemde: Dawn is weg uit Israël en vrij in Berlijn

Beeld: Illustratie door Iris ten Have.

9 november 2022, 12:00

Auteur: Iris ten Have

Redacteur Iris ten Have praat graag met mensen die ze (nog) niet kent. In haar serie Lessen van een vreemde deelt ze de onverwachte, onvoorspelbare en ontroerende verhalen die dat oplevert. De achtste aflevering gaat over Dawn (22), die niet alleen naar Berlijn trok voor het nachtleven en de lage huren.

Dawn ontmoet ik tijdens mijn filmcursus in Berlijn. Hij vervangt een cursusgenoot tijdens de filmopnames voor onze groepsfilm. Met hem erbij is onze groep nog internationaler: er is een Amerikaan, een Finse, een Française en een Israëliër. Die laatste is Dawn. Ieder van ons vertrok naar Berlijn voor hetzelfde: een rijk uitgaansleven, een bruisende cultuurscene, een internationale bevolking en een (vooralsnog) betaalbare huur. Dawn had nog andere redenen om naar Berlijn te vertrekken. “Ik kon niet in Israël blijven. Ik moest daar weg.”

Dawn groeide op in Ashdod, een stad in de buurt van Tel Aviv. Op jonge leeftijd wist hij al dat hij Israël graag wilde verlaten. “De helft van de bevolking is orthodox-joods. En deze bevolkingsgroep blijft maar groeien.” De orthodox-joodse gemeenschap staat bekend om haar zeer conservatieve normen en waarden. Onder meer homoseksualiteit en transseksualiteit worden verworpen. Daarom voelt Dawn zich van zijn land vervreemd. “Net als veel conservatieve gemeenschappen”, zegt Dawn, “probeert de orthodoxe gemeenschap onderdeel te worden van de regering, om zo hun wereldbeeld aan heel Israël op te leggen.” Diezelfde orthodoxe partijen vormen een onderdeel van de kersverse, nieuwe Israëlische regering. De nieuwe politieminister had tot 2020 een foto in zijn huis hangen van de Israëlische kolonist die 29 Palestijnen neerschoot in 1994. De extreemrechtse partij die ook onderdeel is van de nieuwe regering pleitte openlijk voor het terugdraaien van rechten voor lbhti’ers.

De druppel die de emmer doet overlopen

De joods orthodoxe bevolking is niet de enige reden waarom Dawn zichzelf in Israël niet fijn voelt. De verplichte militaire dienst is de druppel die de emmer deed overlopen. “Het is iets waar je als Israëliër mee opgroeit. Het hoort erbij, en veel jongeren verheugen zich erop.” Maar dat geldt niet voor hem. “Je kunt mensen niet forceren zich bij het leger te voegen.” Net als veel van zijn vrienden, ondersteunt hij het geweld tegen Palestijnen niet. Bovendien wil hij als achttienjarige, de leeftijd waarop Israëlische jongeren beginnen aan hun dienstplicht, zijn tijd anders besteden. Reizen, studeren, zijn eigen keuzes maken.

“Er zijn verschillende manieren om onder je dienstplicht uit te komen.” Van tevoren doet iedere achttienjarige een test, waaruit moet blijken of ze wel of niet mentaal en fysiek geschikt zijn voor het leger. Bij de test hoopt Dawn dat zijn angststoornis voldoende is voor een vrijstelling van de dienstplicht. Het werkt averecht en vanwege ‘onwil’ om zich bij het leger te voegen, stuurt het leger hem naar de gevangenis. 

“In de gevangenis kreeg je taken. Wachthouden in een toren, bijvoorbeeld. Er gebeurde vier uur langs niks.” Dat viel nog wel mee. Eén van de andere taken was het wachthouden in het meest beveiligde onderdeel van de bajes. De gevangenen die daar zaten, hadden serieuze misdrijven gepleegd. Ze leven in betonnen cellen van twee bij twee meter en mogen één keer per dag naar buiten. 

Op één van de dagen in de gevangenis is het Dawn zijn taak om vier uur lang en één op één zo’n gevangene te bewaken in de cel. “Ik kan mij niet alles van die wacht herinneren, alsof mijn geheugen dat voor mij heeft gewist. Het enige wat ik me herinner is dat het heel eng was.”

Heen en weer gestuurd

Dawn gaat vanuit de gevangenis naar het leger, waar hij met psychologen praat om alsnog een vrijstelling te krijgen. Na wederom een mislukte poging stuurt de legerleiding hem terug naar de gevangenis. Na een paar keer op en neer gestuurd te zijn krijgt Dawn in de gevangenis heftige angstaanvallen. Om te voorkomen dat hij in de bajes eindigt, besluit Dawn uiteindelijk met tegenzin om toch gehoor te geven aan de dienstplicht.  

Het idee dat hij twee jaar en acht maanden in het leger zal moeten dienen, maakt hem depressief en neerslachtig. “Ik heb nog nooit op zo’n laag punt gezeten in m’n leven. Mijn ouders en vrienden maakten zich enorm zorgen om mij.”

Op het kamp, op anderhalf uur rijden van zijn ouderlijk huis, dat hij eens per twee weken mag verlaten, blijft Dawn met legerpsychologen praten. Uiteindelijk wil hij weg. In totaal begint hij drie keer aan dat proces. Steeds met een nieuwe psycholoog. En steeds moet hij opnieuw zijn verhaal vertellen. “Je kunt ze niet echt psycholoog noemen. Ze hebben niet het beste voor jou voor, maar het beste voor met het leger.” 

Na negen maanden praten bereikt Dawn de eindfase van het proces: de psychiater. Die maakt de voor Dawn zo belangrijke beslissing of hij het leger mag verlaten, samen in overleg met de psycholoog. In de aanloop naar het laatste gesprek begint Dawn weer op te leven. “De psychiater keek mij recht aan en zei: je blijft in het leger. Ik kon het niet geloven. Ik belandde in een soort oncontroleerbaar gehuil. Alles kwam naar boven.”

Mind fuck

Dan keert de psychiater zich weer naar hem en zegt, koeltjes: “Je mag het leger verlaten.” Deze onrijmbare twist was volgens Dawn de meest vreselijke mind fuck die hij heeft meegemaakt. “Het was een test. De psychiater wilde zien hoe ik reageerde op de afwijzing van mijn verzoek. Toen hij zag dat ik flipte, had hij bewijs dat het menens was.”

Tot opluchting van zijn ouders en hijzelf mag Dawn weer naar huis. Hij mag weer doen en laten wat hij wil. Maar na deze ervaring met het Israëlische leger voelt Israël niet meer veilig voor Dawn. “Ik had nachtmerries waarin de politie mij ophaalde en naar het leger stuurde. Ik kon letterlijk niet in Israël blijven,” zegt hij.

Uiteindelijk duurde het ongeveer een jaar voordat Dawn zeker was van zijn beslissing. Dan verhuist hij naar Berlijn, een stad die hij al meerdere keren bezocht heeft en waar hij van houdt. “Tijdens mijn eerste dagen kon ik alleen maar huilen. Ik was nog nooit verhuisd, en dan was het ook nog eens zo ver van huis.” Toch ziet Dawn het snel als de beste beslissing die hij voor zichzelf had kunnen nemen. In Berlijn veranderde alles, op een goede manier. “Het enige wat ik mis is mijn familie.” 

Sinds Dawn in Berlijn hier woont, rusten zijn traumatische ervaringen van het leger ergens in zijn achterhoofd. Terugkeren naar Israël doet hij weinig: daar komen de herinneringen weer naar boven. “In Berlijn voel ik me goed, vrij. De stad is geweldig. Er valt zoveel te ontdekken, zoveel mensen te ontmoeten, galerieën en clubs te bezoeken.” Hij neemt even een pauze en glimlacht. “Ik bedoel, het is niet allemaal rozengeur en maneschijn, maar dat is niets in het leven.”

Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl.

lees ook:

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Zoeken

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.