Redacteur Iris ten Have praat graag met mensen die ze (nog) niet kent. In haar serie Lessen van een vreemde deelt ze de onverwachte, onvoorspelbare en ontroerende verhalen die dat oplevert. Dit is aflevering 7: met Elsa uit Finland.
Filmcursus in Berlijn, week drie. Met twee van mijn nieuwe vriendinnen, Hinde en Carlijn, drink ik wijn op een terras. We bespreken de cursus en onze cursusgenoten. “Elsa is zo zichzelf,” zegt Carlijn. “Dat vind ik zo cool aan haar.” Hinde is het met haar eens. “Elsa is geweldig.” Instemmend knik ik mee. Al is Elsa zeven jaar jonger, lijkt ze zichzelf al zo goed te kennen en dingen te durven waar wij op onze leeftijd niet klaar voor waren. Even blijven we in stilte voor ons uit staren, in bewondering van het jongste meisje in de groep.
Ik ontmoet Elsa (19) via de filmcursus waar we aan deelnemen in Berlijn. Op de eerste dag vertelt ze tijdens een introductieronde met een zachte, verlegen stem dat ze net klaar is met de middelbare school. Algauw beoordeel ik haar als te jong om een potentiële vriendschap mee te sluiten. Het komt alleen niet zelden voor dat een eerste indruk schijn blijkt te zijn.
‘Bang voor het leven’
Elsa was niet altijd even onverschrokken als vandaag. “Voordat ik naar de middelbare school ging, was ik zo bang voor het leven,” vertelt Elsa. Wat heeft ervoor gezorgd dat ze nu wel zelfverzekerd in haar schoenen staat?
Volgens Elsa is het een mengelmoes van gebeurtenissen. Elsa groeit op in Finland tussen gescheiden ouders. Al sinds ze kind was kampt haar vader met een alcoholverslaving, die zij en haar oudere zus van dichtbij meemaken. “Ik voelde me nooit echt ergens thuis. Als tiener was ik vaak depressief en ongelukkig.” Ondanks een gelukkige jeugd en een lieve moeder overschaduwt de alcoholverslaving dat alles en zorgt het voor angst. De angst voor de dood van haar vader loert constant om de hoek en is immer aanwezig.
“Ik realiseerde me dat er buiten Helsinki, buiten Finland, een hele wereld aan mijn voeten lag”
De zomer van 2019 is een lichtpuntje. In die periode vertrekt ze in haar eentje naar Londen, voor een taalcursus van twee weken. Het is een soort vlucht. Niemand verwacht daar iets van haar. Het was een openbaring. “Ik voelde me zo vrij en blij.” Aan dit gevoel klampt ze zich vast. “Ik realiseerde me dat er buiten Helsinki, buiten Finland, een hele wereld aan mijn voeten lag.” Ze doet een belofte aan zichzelf: wanneer ze klaar is met de middelbare school, zal ze naar het buitenland vertrekken.
De zelfverzekerdheid neemt flink toe wanneer Elsa naar de middelbare school gaat. “In Helsinki heb je drie kunstgerichte middelbare scholen. Ik koos voor de beeldende kunstschool. Vergeleken met andere middelbare scholen is de sfeer daar meer relaxt.” Hier ontwikkelt Elsa’s filmkennis zich enorm en begint ze met film te experimenteren.
Zomerkamp
In Finland is het de traditie voor jongeren om na hun middelbare schooltijd op zomerkamp te gaan. Er zijn twee opties: religieuze of non-religieuze kampen. Elsa kiest voor het laatste. Het kamp, Prometheus, is het Griekse mythische figuur met dezelfde naam. Hij stal vuur van Zeus en gaf het aan de mensen, opdat zij voor zichzelf konden zorgen. In het Prometheus-kamp symboliseert vuur kennis, waarmee de jonge afgestudeerden de hulpmiddelen worden aangeboden voor persoonlijke groei
Op het Prometheus-kamp gaan Elsa’s gesprekken met leeftijdgenoten over thema’s als seksualiteit, religies en filosofie. Er wordt openlijk gesproken over queerness – een term waar Elsa zich mee identificeert. “De mensen die ik tijdens het kamp tegenkwam hebben me geholpen stevig in mijn schoenen te staan en op te komen voor wie ik ben.”
Toch blijft de meest markante gebeurtenis in Elsa’s leven de dood van haar vader, pas één jaar geleden. Waar ze zo lang voor vreesde, is uiteindelijk werkelijkheid geworden. Zijn verslaving wordt zijn einde. “Wanneer iemand overlijdt boeit ineens niets meer,” zegt Elsa. “Ik was nergens meer bang voor. Het ergste van het ergste was toch al gebeurd.”
“De dood brengt een geschenk met zich mee”
Elsa begon daarop allerlei dingen te doen die ze niet eerder durfde. Ze reist naar Venetië om deel te nemen aan de jeugdjury van het Venetië film festival. Schrijft zich in voor een filmcursus in Berlijn. “Ik geloof dat je overal iets van kunt leren. Uit elke negatieve ervaring kan iets moois bloeien. De dood brengt een geschenk met zich mee. De overgeblevenen voelen zich meer in leven. Althans, dat is hoe ik ernaar kijk.”
Misschien omarmt Elsa daarom momenteel het leven zo, ook al zou ze best in paniek kunnen raken vanwege keuzestress. “Mijn leven op dit moment staat in het teken van… chaos”, lacht ze. “Positieve chaos! Ik heb vrede met het feit dat ik geen idee heb welke richting ik opga. Ik sta op een kruispunt met voor mij allerlei mogelijkheden. Natuurlijk zorgt het af en toe voor de nodige stress, maar ik heb vertrouwen in het leven. Vertrouwen dat het leven zich in de juiste richting zal ontplooien.”