Debatten te over in Amsterdam, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart. Van ontbijtsessies in het Krasnapolsky tot het Grote Amsterdamse Jongeren Verkiezingsdebat. Redacteur Hanna Hosman was bij een lijsttrekkersstrijd voor de Amsterdamse student in de Balie, redacteur Thom Canters bezocht een kleinschaliger jongerendebat van Hieroo.
Een paar minuten voor aanvang van het Lijsttrekkersdebat voor de Amsterdamse student staat er een stevige rij voor de Balie. Mensen zwaaien naar elkaar, herkennen oude bekenden, en onder de wachtenden zijn flarden te horen van gesprekken over de chaos bij Volt, de oorlog in Oekraïne en een bestelling bij Gorillas die nooit aankwam. Bij de kaartjescontrole deelt het personeel van de Balie consumptiebonnen uit. Die ruilen de studenten in voor bier, waarmee de ze de zaal in verdwijnen.
Terwijl de laatste mensen zich op de tribune nestelen, neemt een lijsttrekker naast het podium nog snel een Insta-story op, wordt er een PvdA-sjaal om een nek gedrapeerd en voorziet een woordvoerder zijn lijsttrekker van een paar laatste tips. Met 170 studenten zit de zaal vol. De lichten worden gedempt. “Proost mannen,” klinkt er in het publiek. De presentatoren fatsoeneren zichzelf en richten zich op de camera; het evenement wordt gelivestreamd.
Over Groot-Wassink van GroenLinks zeiden de studenten “Hij heeft echt een VVD-hoofd.”
Lijsttrekkers (en een paar invallers) van negen Amsterdamse partijen strijden op woensdag 2 maart in debatcentrum De Balie om de stem van de student. De avond is dynamisch ingericht: drie stellingen worden afgewisseld met voxpopfilmpjes, een muzikaal intermezzo en een ‘ken je lijsttrekker’-spel. In de filmpjes wordt studenten gevraagd uit een portrettengalerij de meest rechtse politicus te selecteren. De keuze valt op Rutger Groot Wassink, van GroenLinks: “Hij heeft echt een VVD-hoofd”. De zaal lacht, Groot-Wassink lacht.
Date & Debat
Ook het Amsterdams Verkiezingsdebat van 3 maart, georganiseerd door jongerenconsultant Hieroo, begint luchtig. “Blijkbaar zijn er ook mensen op date hier,” opent de moderator zijn verhaal.
Als je niet zou weten dat er een verkiezingsdebat op de planning staat, dan zou je denken dat het een netwerkevenement betreft. De ongeveer vijftig aanwezigen, vrijwel allemaal jongeren, hebben bij binnenkomst een naamkaartje opgespeld gekregen. Een uur voor het debat begint, zitten ze verspreid door het knusse zaaltje. Microfoons zijn niet nodig in de kelder van het James Watt House. Voor de bezoekers zijn versnaperingen klaargezet.
“Via via,” antwoorden enkele aanwezigen op de vraag hoe ze van dit debat hoorden. “En natuurlijk om me te informeren.” De laagdrempeligheid van het debat spreekt ze wel aan. Of het dan nog uitmaakt dat we hier geen lijsttrekkers te zien krijgen? “Nee hoor, die gezichten ken ik ook niet.” Het gaat vooral om wat meer inzicht krijgen – zo’n stemwijzer zegt ook weer niet alles.
Eensgezind
Uiteraard komt het onderwerp wonen in beide debatten terug. Bij Hieroo worden de jongeren daarnaast langs een breed scala aan thema’s gevoerd – van zwarte lijsten voor discriminerende bedrijven tot lokaal ondernemerschap. In de Balie spitst het zich toe op zaken die jongeren aan het hart gaan: mentale gezondheid en festivals.
De politici lijken telkens aan dezelfde kant te staan
Ondanks de brede verzameling partijen in de Balie, lijken de politici telkens aan dezelfde kant te staan. Verkameren makkelijker maken is niet de oplossing voor de problemen bij studentenhuisvesting, vinden Annabel Nanninga (JA21) en Reinier van Dantzig (D66). Myron von Gerhardt (nummer drie van de VVD) draagt Friendscontracten aan als middel om meer woningen te creëren voor studenten. Om wat spanning in het debat te brengen roept PvdA-lijsttrekker Marjolein Moorman “laat je niet voor de gek houden, de VVD is de oorzaak”. Ze oogst luid gejoel.
De eerste ronde bij Hieroo – tussen PvdD, Volt en BIJ1 – levert ook veel instemmende knikjes op van de kandidaten die gemoedelijk naast elkaar zitten. Een lagerhuisdebat hoeven we hier niet te verwachten, geeft de presentator aan. Zijn voorspelling lijkt realiteit te worden. ‘Dat vinden wij ook,’ ‘Helemaal mee eens,’ ‘Ja, super belangrijk inderdaad’ zijn veelvuldig gehoorde uitspraken. Als het na de tien minuten die elke stelling krijgt wat spannender dreigt te worden, zit de tijd er al weer op. Gelukkig is er nog een borrel achteraf om verder te discussiëren, stelt de presentator.
Intermezzo
In het intermezzo bij Hieroo wordt snel bier gehaald, ook door de Tahnee Didderen (PvdD) die haar deel er net op heeft zitten en nu plaatsneemt voor ronde twee. “Je hoopt toch op wat meer vuurwerk,” zegt een aanwezige voor wie na de eerste ronde nog niet helemaal duidelijk is wat de verschillen tussen de partijen precies zijn.
Het debat moet ook weer niet te zwaar worden. In de Balie kunnen studenten daarom na de eerste stelling gezamenlijk hun mening roepen over de lijsttrekkers. Moorman, door de jongens van het intermezzo omschreven als “de BN’er van de avond” en Itay Garmy (Volt) worden geselecteerd. “Wat drinkt Moorman in de kroeg?”; “Muntthee!” en: “Wat doet ze op vakantie?”, “kamperen in Frankrijk”. Itay Garmy ziet er links uit, oordeelt de zaal. Waarom? “Z’n schoenen!” roept een schorre stem. Het zijn inderdaad geen nette leren schoenen, concludeert de intermezzopresentator.
Zoeken naar tegenstellingen
Hoewel de lijsttrekkers in de Balie zo nu en dan ingaan op specifieke lokale omstandigheden, blijven ze grotendeels bij de bredere idealen: iedereen moet kunnen wonen, mentale gezondheidszorg moet goed geregeld zijn. Bij dat laatste punt zijn alle politici het zó erg met elkaar eens, dat Annabel Nanninga uiteindelijk concludeert: “zullen we dit dan gewoon samen gaan organiseren?”
Politici staan op het podium met gefronste wenkbrauwen en schuddende hoofden. Het dreigt te ontaarden in een welles-nietes-situatie.
Het meest concreet worden de debaters als het gaat over het verbieden van festivals in parken. Iedereen is tegen een verbod, ook Jonas van Lammeren (PvdD), tot verbazing van zijn collega’s. “Jij was altijd tegen alles in parken, Jonas!” roept Moorman uit. “Nee, dat is niet waar,” is de reactie. Van Dantzig en Groot Wassink staan Moorman bij met gefronste wenkbrauwen en schuddende hoofden. Het dreigt te ontaarden in een welles-nietes-situatie. Van Dantzig doet op studentikoze wijze nog een duit in het zakje: “Wat Jonas zegt is Bullshit.” Het publiek geniet.
Van die eensgezindheid is ook bij Hieroo opeens weinig sprake meer als de kandidaten van de VVD, D66, PvdA en GroenLinks plaatsnemen. Wellicht heeft Von Gerhardt, die ook hier weer terug te vinden is op het podium, geleerd van zijn collega’s van de dag ervoor. Luidkeels zoekt hij de verschillen op met zijn tegenstanders, bijvoorbeeld over preventief fouilleren. Daarmee begint het ook het gehoopte vuurwerk. “Het pijnlijkste besluit in de afgelopen periode,” zegt Rob Hofland (D66) over het pleidooi van Von Gerhardt daarvoor. En als het gaat over duurzaamheid wijst Amel Namane van de PvdA Hofland op de in haar ogen holle frases in het klimaatbeleid van D66. “Waar zijn jullie maatregelen dan?”
De zaal wordt intussen wat rumoeriger. Het publiek lacht bij de politieke steken die de politici uitdelen, onder andere als Namane snel duidelijk wil maken dat D66 écht geen linkse partij is nadat een vraagsteller lijkt te impliceren dat er drie linkse partijen tegenover de VVD op het podium staan. Verbaasd over de plotse toon van tegenstellingen, tikt Kim Top (Volt) haar collega Carla Kabamba (BIJ1) even aan. “Dit is wel een heel ander debat dan daarnet,” fluistert ze.
Wijzer?
Zodra het weer voorbij is verkast men snel naar de aanpalende ruimte waar geborreld kan worden. Twee muntjes per persoon. In de Balie kan na afloop een tweede consumptiebon geïnd worden.
Met teksten als bullshit, geru, en “we willen weer naar Milkshake” pogen de politici hun publiek aan te spreken.
Zijn aanwezigen wijzer geworden? Ja en nee, is de teneur bij Hieroo. Informatief natuurlijk, maar tien minuten zijn wel kort om duidelijk de verschillen helder te krijgen tussen partijen. Als Volt steeds de nuance opzoekt, dan lijken ze opeens meer op BIJ1 en PvdD dan dat ze er écht van verschillen. “Dat krijg je met zoveel partijen,” verzucht een aanwezige. Dezelfde indruk lijken de studenten bij de Balie te hebben: “gast, waarom zijn die partijen het telkens met elkaar eens.” Het knettert vooral tussen de partijen met verwijten over landelijk beleid: de toeslagenaffaire en ‘de gevolgen van vier kabinetten Rutte’. Met teksten als bullshit, geru, en “we willen weer naar Milkshake” pogen de politici hun publiek aan te spreken.
Voor de uitgang van de Balie wordt nagepraat met Nanninga. Moorman gaat op de foto met een verkiezingsposter van zichzelf. Onderweg naar buiten lijken studenten in ieder geval één conclusie getrokken te hebben: “Nou, die dierenpartij laat ik maar zitten.”