Na bijna twintig jaar zullen de NAVO-landen, waaronder Nederland, hun troepen terugtrekken uit Afghanistan. President Joe Biden beëindigt daarmee een moeizame en kostbare missie die weinig resultaat opleverde. Redacteur Thijs Broekkamp vroeg drie Afghanen wat zij vinden van de terugtrekking en wat zij verwachten van de toekomst.
De taliban zijn sterker dan ooit en controleren momenteel meer dan de helft van Afghanistan. Het land beleefde een bloederig jaar. De vele aanslagen maken Afghanistan nog steeds nummer één op de ranglijst van meest gevaarlijke landen ter wereld. Ook op plekken die voorheen veilig waren vonden het afgelopen jaar aanslagen plaats. Voor het eerst zijn er gerichte moorden gepleegd; vooral vrouwen die voor progressie zorgden in het land werden doelwit.
Toch achten de Verenigde Staten en Nederland hun missie geslaagd. “Natuurlijk is nu niet alles geregeld, maar het land is geen uitvalsbasis meer voor terroristen die aanslagen plegen in onze hoofdsteden,” zei demissionair minister Bijleveld van Defensie onlangs in het NOS journaal. Of de Afghanen het daarvoor waard vinden dat honderdduizenden burgers en militairen gestorven zijn is maar de vraag. Er heerst twijfel over wat de westerse interventie eigenlijk bereikt heeft.
‘Aan de andere kant is het positief dat ze weggaan, want wat hebben die internationale troepen netto bereikt? Kijk naar de macht van de taliban’
Opbouw in plaats van oorlog
Nilab Ahmadi (29) is juriste. Haar ouders ontvluchtten Afghanistan tijdens de Sovjetinvasie in de jaren tachtig en zij kwam op vroege leeftijd naar Nederland. “Ik wilde dit jaar voor het eerst mijn thuisland bezoeken, om het te zien en om te helpen bij lokale goede doelen. Maar vanwege de onzekerheid met de terugtrekkende troepen heb ik dat nu maar uitgesteld.”
De terugtrekking zorgt volgens Ahmadi voor een onzekere situatie. “Maar aan de andere kant is het positief dat ze weggaan, want wat hebben die internationale troepen netto bereikt? Kijk naar de huidige macht van de taliban. Kijk naar het verbeteren van vrouwenrechten: dat is alleen kleinschalig gebeurd in de grote steden omdat daar meer onderwijs is.” Volgens Ahmadi is er te weinig geïnvesteerd in het toegankelijk maken van zorg en onderwijs door het hele land. “Was dat wel gebeurd, dan zouden mensen het niet meer zo snel gepikt hebben dat er een taliban kwam die zeggen; ‘we draaien alles terug naar het stenen tijdperk’.’’
Nilab Ahmadi vindt dat de buitenlandse missie zijn doel gemist heeft. “Ik denk dat er veel meer behaald had kunnen worden als er geïnvesteerd was in onderwijs en de opbouw van het land, in plaats van alleen maar oorlogvoering.” In het Costs of War-project schat Brown University dat de oorlog in Afghanistan de Verenigde Staten een duizelingwekkende 2.260 miljard dollar heeft gekost. Slechts zo’n zes procent daarvan werd besteed aan wederopbouw. “Als al dat geld besteed was aan onderwijs, dan waren de taliban nooit zo groot geworden,” zegt Ahmadi.
Door veel te vechten kweekte Amerika juist vijanden. “Hoe het Amerikaanse leger te werk ging hielp de taliban bij het rekruteren, vooral van jongeren,” zegt Ahmadi. “Als er weer een Amerikaanse bom was ingeslagen op een dorp, haastten de taliban zich naar dat dorp om tegen de inwoners te zeggen; ‘zie je nou wat Amerika doet?'” Als het geen bom was maar een door de VS opgerichte school, dan zou het perspectief weleens heel anders geweest kunnen zijn. Nu de troepen weggaan, kunnen we ons focussen op het land opbouwen. Er zal nu minder neiging zijn je aan te sluiten bij een groep zoals de taliban, die tegen dezelfde Amerikanen vecht die jouw dorp bombarderen.”
Perspectief voor de jonge generatie
Een andere belangrijke reden voor mensen om zich aan te sluiten bij gewelddadige groeperingen is werkloosheid, vooral onder jongeren. Bij de taliban ontvangen ze tenminste een salaris, dat soms zelfs hoger ligt dan bij het Afghaanse leger.
Afghanistan heeft één van de jongste populaties ter wereld, zestig procent van de bevolking is jonger dan 24. Zonder toekomstperspectief is deze groep enorm vatbaar voor criminaliteit of extremistisch gedachtegoed. Het is van het uiterste belang om juist hen onderwijs en perspectief te bieden.
‘Onderwijs is essentieel voor onze toekomst. Als wij geen goede volgende generatie afleveren aan ons land, hoe moet het dan verder?’
Dat vindt ook Noor Ramzam, eigenaar van een reisbureau in de noordelijke Afghaanse stad Mazar e Sharif. Het hele jaar door leidt hij buitenlandse toeristen het land door, “om ze de schoonheid en niet de oorlog te laten zien.” Onlangs heeft Ramzam een school opgericht om de vele kinderen die in Afghanistan onderwijs mislopen een kans te bieden. “Dit is essentieel voor onze toekomst. Als wij geen goede volgende generatie afleveren aan ons land, hoe moet het dan verder?” Noor spreekt uit eigen ervaring; hij leefde als kind noodgedwongen op straat. Nu ziet hij educatie als dé oplossing voor de problemen in het land.
De militaire terugtrekking op zichzelf baart Ramzam niet veel zorgen. De inzet van de buitenlandse troepen in gevechten was de afgelopen jaren al nihil. De missie was namelijk aangepast naar het trainen van de Afghaanse militairen, die de afgelopen jaren zelf de taliban bevochten. Afghanistan kan zonder de buitenlandse troepen, maar financiële steun is volgens Ramzam essentieel. Het Afghaanse leger moet betaald worden, en ook de economie is nog steeds grotendeels afhankelijk van ontwikkelingsgeld. “Als we die non-militaire steun niet meer krijgen, dan weet ik zeker dat de taliban de macht volledig overnemen. Het land is dan te instabiel,” zegt Ramzam. “En als zij weer de macht overnemen wordt het barbaars. Verschrikkelijk. Ik heb vier jaar onder de taliban geleefd en weet nog heel goed hoe dat was. Als dat weer gebeurt kan ik mijn bedrijf opdoeken. Er zullen dan geen toeristen meer naar Afghanistan komen.”
Hoop op een verenigd Afghanistan
Ook influencer Shabir Burhani (29), in Kabul geboren maar op jonge leeftijd naar Nederland gekomen, vindt dat er weinig bereikt is. “Twintig jaar westerse interventie heeft ons niks opgeleverd.” Burhani verwelkomt nu de kans op soevereiniteit voor het land. Hij denkt dat alle strijdende groeperingen in Afghanistan na veertig jaar oorlog ook moegestreden zijn. “Nu de troepen weggaan, krijgen we eindelijk de kans om ons te verenigen, als Afghanen. Het komt nu aan op eenheid creëren.” Burhani erkent de uitdaging hierin; verschillen in stam, etniciteit, groepering en belang verdelen de Afghaanse bevolking tot op het bot. “Maar wat ze bijna allemaal verbindt, is de islam en liefde voor het land. Ik heb daarom hoop dat de inwoners met elkaar gaan samenwerken.”
Burhani denkt dat de terugtrekking mogelijkheden biedt om een verenigd Afghanistan te kunnen bereiken. “Een Afghanistan waar geen aanslagen meer zijn, waar grondstoffen eerlijk verdeeld worden, met vrede en stabiliteit.” Voordat de taliban wilden onderhandelen met de Afghaanse regering, moesten de buitenlandse troepen verdwijnen. “Nu kunnen we gaan praten: we moeten met alle partijen om tafel om onderling onze kwesties op te lossen.”
Er is nog een lange weg te gaan naar vrede in Afghanistan. De terugtrekking zorgt voor onzekerheid, maar biedt ook mogelijkheden voor Afghanen om zelf vrede en stabiliteit te creëren. “We staan voor een hoop uitdagingen,” sluit Burhani af. “Maar ik ben best wel hoopvol. Wat moeten we anders? We moeten wel hopen dat het goedkomt.”
Met medewerking van Jan Tourkov.