Een baby hoort toch bij de moeder? In de traditionele melkveehouderij scheidt de boer een pasgeboren kalf al snel van de moederkoe. ‘Dat is zielig’ hoort redacteur voeding Lisa Markslag haar vega(n) vrienden doorgaans prediken. Maar is dat zo? Wat zijn de voor- en nadelen van het kalf bij de koe houden?
Tijdens het schrijven van mijn masterscriptie op het platteland in Zuid-Spanje leerde ik steeds meer over landbouw. Wat mij hier voornamelijk aan opviel was dat ik mijn stadse aannames niet altijd baseerde op feiten, laat staan op de realiteit van het dagelijkse boerenleven. Een voorbeeld hiervan is het scheiden van kalf en moederkoe. Dat is toch zielig?
Tien Nederlandse melkveehouders gaan de komende jaren het kalf-bij-koe-concept testen, wat betekent dat ze pasgeboren kalfjes langer bij de moederkoe gaan houden dan gebruikelijk is. Kalfjes worden vrijwel nooit langer dan een dag, hooguit een paar dagen, bij de moeder gelaten. Onder melkveehouders heerst een dominant denkbeeld dat het lang houden van kalfjes bij de koeien ronduit slecht is voor boer, koe én kalf. Het kalf-bij-koe-concept is dus niet alleen innovatief: het is ook omstreden.
Anekdotes bepalen aanpak
Johan en Jennifer de Jong beheren een biologische melkveehouderij in Dinteloord. Zij laten de koeien wel bevallen in de koppel (de kudde koeien), maar halen het kalf daar snel weer weg. Wanneer de kalfjes en koeien langer en vrijer bij elkaar mogen lopen, vertelt Johan de Jong, kan een kalfje wel eens vertrapt worden. “Sommige koeien zijn niet zo voorzichtig en als het kalf er dan toevallig onder ligt komt het niet goed.”
‘Het kalf bij de koe houden lijkt voor de consument heel mooi, maar uiteindelijk moeten ze alsnog gescheiden worden’
Een ander groot voordeel van vroeg scheiden is dat de boer het kalf direct de biest (de eerste moedermelk) kan geven. De Jong heeft gemerkt dat als een pasgeboren kalfje een nacht bij de moederkoe wordt gelaten, het wel eens te weinig melk drinkt. Niet alles gaat dus zo instinctief als het lijkt. Voor de Jong is het kalf-bij-koe concept vooral een marketingtruc: “Het kalf bij de koe houden lijkt voor de consument heel mooi, maar uiteindelijk moeten ze alsnog gescheiden worden. En dan heb je een groot probleem: ze zijn gehecht geraakt.”
Corné Ansems, melkveehouder bij de Ruurhoeve in Hoogeloon, past het kalf-bij-koe-concept al zo’n tien jaar toe. De nadelen die Walter Ansems (vader van Corné) noemt komen deels overeen met de ervaringen van De Jong: “De eerste drie dagen moet je de kalfjes volgen, checken of ze biest op willen nemen en handmatig aanvullen naar behoefte van het kalf – dat is echt noodzakelijk. Daarna doet de natuur zijn werk. Wel overlijdt er soms een kalfje door diarree.”
Toch wegen de voordelen volgens Ansems zwaarder dan de nadelen. “Er is minder arbeid nodig, de kalveren groeien goed en ze hebben veel ruimte om met de moeder te rennen op zomerdagen.” De vaarskalveren (vrouwtjes) mogen drie maanden blijven zogen en de stierkalfjes (mannetjes) ongeveer één. De koeien met kalfjes zitten in een ander soort stal dan de rest van de koeien. Ansems zorgt ervoor dat het afbouwen van de zoogperiode zo geleidelijk mogelijk gebeurt om stress bij koe en kalf te voorkomen.
Een waarheid als een koe?
De keuze om kalveren wel of niet bij hun moeder te laten zogen is niet zo zwart-wit als het lijkt. Er bestaan vele zoogsystemen op boerderijen en op die systemen bestaan ook nog allerlei variaties. Dit maakt het lastig om onderzoek te doen naar welk systeem het juiste is. Of een uitgebreid kalf-bij-koe-systeem werkt, ligt bovendien niet altijd aan het systeem zelf maar ook aan de manier waarop het wordt geïmplementeerd.
Wordt het kalf-bij-koe zoogsysteem goed gehanteerd en gemonitord, dan kan het gezondheids- en gedragsvoordelen hebben voor kalf én moederkoe. Is dit niet het geval, dan loopt de gezondheid van de dieren juist gevaar. Omdat de boer het kalf niet zelf hoeft te voeden wordt er minder een oogje in het zeil gehouden waardoor eventuele problemen pas laat worden opgemerkt. Zoals eerder genoemd door boeren de Jong en Ansems kan het uiteindelijke scheiden van kalf en koe ook veel stress bij de dieren veroorzaken als de zoogperiode niet geleidelijk genoeg wordt afgebouwd.
Het is echter ook van belang om het gehele systeem van buitenaf met een kritisch oog te bekijken
Geen koeien, geen moeien
Het is belangrijk om na te denken over het diervriendelijker maken van het huidige systeem zo lang dit nog dominant is, vooral bij kleinere boeren die een overstap naar bijvoorbeeld een kalf-bij-koe-systeem zouden willen maken. Het is echter ook van belang om het gehele systeem van buitenaf met een kritisch oog te bekijken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het kalf-bij-koe concept vrijwel onmogelijk in te voeren is op grotere, meer industriële boerderijen.
Is het vroeg scheiden van kalf en koe zielig? Dat ligt er dus enorm aan. Als het op dierenwelzijn aankomt moeten we misschien een beetje uitzoomen: de boer en de moederkoe in de media met het kalf laten touwtrekken leidt juist af van grotere problemen die het huidige melkveehouderijsysteem met zich meebrengt. En hier geldt: minder koeien, minder moeien – maar dit onderwerp verdient zijn eigen artikel.
Met medewerking van Vera Kurpershoek.