Vaste prik op elke coronaleeslijst, een aanhoudende topnotering op Amazons bestsellerlijst Italian literature, en sinds eind maart elke dag een voorgelezen hoofdstuk door Nederlandse steracteurs: de Decamerone van Giovanni Boccaccio is hét boek van de coronacrisis.
De reden is evident. In de uit circa 1353 (!) stammende raamvertelling schrijft Boccaccio over een pestuitbraak in Florence, waar tien jongeren besluiten de benen te nemen om in een naburige villa vrijwillig in quarantaine te gaan. Daar vermaken zij zich met muziek, dans en schranspartijen, en vooral met het vertellen van korte verhalen. Het zijn deze vertellingen die de hoofddraad vormen in de Decamerone, die als geheel een middeleeuwse spiegeling vormt van onze eigen ontwrichte samenleving vol vergrendelingen en verplichte afzondering.
Maar ook nu we langzaam maar zeker weer naar buiten mogen en de hevigste maatregelen zijn opgeheven, blijft het lezen van deze eeuwenoude klassieker de moeite waard. Hier zijn 5 redenen waarom het lezen van de Decamerone ook na de lockdown een goed idee is.
1. Het geeft een fantastisch beeld van de seksuele moraal in de middeleeuwen
‘Het steekspel beoefenen’, ‘de moerbeiboom op de akker planten’ of ‘de nachtegaal laten zingen’: Boccaccio verwoordt het vaak nogal verbloemd, maar seks is overal aanwezig in de verhalen die hij de tien jongeren laat vertellen. Vergeet de kuise maagden, celibataire monniken en monogame echtelieden die je uit je geschiedenisboeken kent. In de Decamerone lees je over een tuinman die een heel nonnenklooster seksueel bedient, een priester die via coïtus de duivel uitdrijft en vrouwen die hun minnaars op pientere wijze verstoppen voor hun achterdochtige echtgenoten. Boccaccio toont de seksuele moraal van zijn tijd, om er vervolgens continu de draak mee te steken.
2. Je beseft weer van hoe ver de vrouwenemancipatie heeft moeten komen
Weliswaar passeren enkele seksueel vrijgevochten vrouwen de revue, maar de meeste dames in Boccaccio’s verhalen fungeren als lijdzame vehikels voor de hofmakerijen van opdringerige mannen. Daarbij weten de wellustige heren nagenoeg altijd aan hun trekken te komen. Via persoonsverwisselingen, slinkse trucs of mooie praatjes belanden zij in het bed van de door hen begeerde vrouwen, die zich als makke schapen naar de slachtbank van de geilaards laten lokken. Tel daarbij de flinke portie misogynie op die Boccaccio in zijn verhalen ten toon spreidt en je beseft weer dat de emancipatie van de vrouw van ver heeft moeten komen in Europa.
Mensen zoals jij en ik die zich met de nodige slimmigheidjes en leugentjes om bestwil door het leven slaan
3. Het is de toegankelijkste klassieker uit de middeleeuwse literatuur die er bestaat
Vergeet de ingewikkelde allegorische lagen in Van den vos Reynaerde, de hoofse queesten in elke Arthurroman of de netelige poëzie in de Roman de la Rose. In de Decamerone is alles rechttoe rechtaan. De personages die Boccaccio bij monde van de tien jongelingen opvoert zijn van vlees en bloed. Mensen zoals jij en ik die zich met de nodige slimmigheidjes en leugentjes om bestwil door het leven slaan en daarbij en passant de hypocrisie om zich heen blootleggen. Het zijn deze menselijke aspecten die de Decamerone, anders dan de doorsnee middeleeuwse literatuur, zo toegankelijk maakt voor de hedendaagse lezer.
4. Het is een zinderend meesterwerk waar de levensvreugd vanaf spat
In de eeuwen die volgden op de eerste uitgave is de Decamerone vaak genoeg weggezet als niets meer dan een verzameling schunnige vertellingen vol stomende vrijpartijen. En hoewel Boccaccio seks inderdaad veelvuldig aan bod laat komen in zijn verhalen, is de Decamerone veel meer dan dat. Het is vooral een meesterwerk dat de belichaming vormt van een tijdperk waarin middeleeuwen en humanisme elkaar kruisten en waarin gelachen werd om zowel adellijk als vulgair vertier. Niet voor niets staat Boccaccio’s magnum opus op gelijke hoogte met de sonnetten van zijn tijdgenoot Petrarca en Dante’s Divina Commedia. De Decamerone blijft lezers en literatuurwetenschappers dankzij de vernuftige structuur, klare taal en universele thema’s al eeuwen boeien.
5. De vertaling van Frans Denissen is een ode aan de vertaalkunst
Traduttore traditore. De gevleugelde Italiaanse uitspraak ‘vertaler verrader’ is een welbekende leus voor eenieder die zich ooit aan een vertaling heeft gewaagd. Een vertaling blijft immers slechts een benadering van de oorspronkelijke tekst, waarin subtiliteiten, woordgrappen en culturele verwijzingen vaak verloren gaan. Des te knapper is de tour de force die vertaler Frans Denissen geleverd heeft met zijn in 2003 verschenen vertaling van de Decamerone. Het stralende middeleeuwse Italiaans waar Boccaccio furore mee maakte is door de Vlaming in een vlot Nederlands overgezet, zonder dat de middeleeuwse geest en toon van het origineel verloren is gegaan. Denissens vindingrijke en uiterst vermakelijke vertaling vormt daarmee een ode aan de vertaalkunst.