Op de valreep kreeg 2020 nóg een historisch wapenfeit: er is tóch nog een Brexit-deal bereikt tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. Europa-redacteur Piet Ruig sprak enkele jongeren in Engeland, om te zien hoe zij terugkijken op vier jaar Brexit en vooruitblikken op de toekomst. 

Met deze deal komt er een einde aan vier jaar moeizame onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie, die de Britse politiek vrijwel geheel domineerden. De onderhandelingen waren spannend tot het laatst en de deal laat nog veel zaken onzeker.

Toch lijkt het overheersende sentiment vooral opluchting te zijn, dat het alsnog gelukt is om de radicale no-deal Brexit te voorkomen en een minimale overeenkomst te sluiten. Dat dit na vier jaar onderhandeling en politieke chaos het hoogst haalbare bleek, laat zien hoe diep de breuk is geworden tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Die breuk is zelfs na het referendum telkens groter geworden, aangezien een no-deal in eerste instantie zeer onwaarschijnlijk leek. Nu dit vier jaar lange politieke drama voorbij is, is het tijd om de balans op te maken. Hoe kijken Britse jongeren terug op deze periode? En hoe zien zij hun toekomst, en die van hun land? 

Referendum

Anushka Shah (23) studeert Frans en Spaans in Oxford. Terugkijkend was het referendum een belangrijk moment in haar politieke bewustwording. “Ik was er niet zo bij betrokken. Ik wilde wel gewoon graag dat we bij de EU zouden blijven, net als de meeste van mijn vrienden.” De uitslag kwam dan ook aan als schok: “Ik dacht dat iedereen wel dezelfde meningen had als ik, vooral omdat ik uit Londen kom, wat een heel progressieve stad is. Dat er in andere delen van het land een enorme bevolking bestond met zulke rechtse meningen was nogal een ‘reality check’.”

Voor Thomas Campbell (24), docent op een middelbare school in Londen, kwam de uitslag minder als een verrassing. “Ik had al veel analyses gelezen, die zeiden dat liberale politici de werkende klasse van de afgelopen generatie in de steek hebben gelaten. Ik kende die ideeën al, dus de uitslag kwam niet uit het niets”. 

Migratie

Rachel (22, haar achternaam is bij de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png bekend) werkt voor een stichting die zich inzet voor slachtoffers van huiselijk geweld. Ze maakt zich veel zorgen over de gevolgen van Brexit, al helemaal nu tijdens corona. “Er is een 83% toename geweest in de vraag naar ondersteuning bij huiselijk geweld, nog meer door vrouwen met een BAME achtergrond (Black, Asian and Minority Ethnic). Maar de helft van ons budget is wegbezuinigd. Het verdwijnen van EU-fondsen en programma’s wordt dus heel heftig, al helemaal voor specialistische diensten.”

Mensen zullen het gevoel hebben dat hun stem gehoord is, en voor sommigen is dat genoeg.

De onduidelijkheid over het nieuwe immigratiebeleid is voor Rachel nog meer reden tot zorg: “Een precaire immigratiestatus geeft de dader macht over het slachtoffer: als zij de mishandeling aankaart, kan de dader dreigen om de politie haar te laten deporteren.” Dit geldt straks mogelijk ook voor EU-burgers zonder adequate verblijfsvergunning. 

Thomas zag de gevolgen van de onzekerheid rond immigratiestatus ook in zijn omgeving. Eerder werkte hij op een middelbare school in het westen van Newcastle, een van de armste delen van het land. “Mijn school bestond voor 30% uit Roma, afkomstig uit Slowakije, Roemenië en Tsjechië. Deze kinderen waren doodsbang voor Brexit, en velen zijn teruggegaan naar het land van hun families.” Om onder de nieuwe regels als EU-burger een permanente verblijfsvergunning te krijgen, moet je kunnen aantonen dat je minimaal vijf jaar in Engeland hebt gewoond. “Roma hebben geen documentatie, geen vast adres. Ze kunnen dus helemaal niet bewijzen dat ze EU-burger zijn of vijf jaar in Engeland hebben gewoond,” vertelt Thomas. 

Brexit-fatigue

Ondanks de heftige gevolgen van de breuk, hoopt Thomas vooral dat deze deal betekent dat het klaar is met Brexit als politiek onderwerp. “We moeten het achter ons laten. Brexit is een afleiding van andere problemen waar Leave-stemmende kiesdistricten om geven, zoals nationalisering van de spoorwegen of financiering van de National Health Service.”

Ook Anushka heeft last van de Brexit-fatigue. “Op een gegeven moment ben ik gestopt met het volgen van nieuws over Brexit. Alles veranderde de hele tijd en er was geen enkele samenhang”. Door het eindeloze uitstel en alle gemiste deadlines in de onderhandelingen kreeg ze de valse hoop dat het misschien wel nooit zou gebeuren. “Dat was natuurlijk onrealistisch. Dus ik ben denk ik wel blij dat het nu voorbij is.” Voor zichzelf vertrouwt ze er op dat reizen en werken in de EU nog wel enigszins mogelijk blijft. “Ik zou volgend jaar naar Amsterdam verhuizen voor een stage bij Vogue. Ik neem aan dat ze me wel voor een visa zullen sponsoren.”

Ik denk dat mensen veel spijt gaan hebben.

Rachel heeft de schade van de brexit-fixatie direct gemerkt in haar werk. Cruciale wetgeving voor bescherming tegen huiselijk geweld is keer op keer uitgesteld. Ook de Istanbul conventie, is nog steeds niet geratificeerd. Maar dat de deal er nu is, biedt geen soelaas: “Nu we weggaan uit Europa, is er helemaal geen druk meer op de overheid om stichtingen als de mijne te financieren”. 

Politieke impact

Nu de impact van Brexit eindelijk echt merkbaar zal worden, heeft dat mogelijk ook politieke gevolgen. Maar over wat die gaan zijn, verschillen de meningen. “Ik denk dat mensen veel spijt gaan hebben,” zegt Anushka. “Het is gewoon zo dat we immigranten nodig hebben. Het lijkt me heel dom om aan te nemen dat het allemaal goed komt en we kunnen functioneren zonder buitenlanders.” 

Thomas denkt daar anders over. “Mensen zullen het gevoel hebben dat hun stem gehoord is, en voor sommigen is dat genoeg. Zij willen simpelweg dat de beslissing die zij gemaakt hebben, uitgevoerd wordt.” Dat betekent niet dat hij denkt dat Brexit enigszins voordelig uit zal pakken voor de Brexit-stemmers in Newcastle, wiens kinderen in zijn klas zaten. “Ze zullen van deze conservatieve regering geen herinvestering krijgen in fabrieken en industriële activiteiten. En ook immigratie zal doorgaan, maar alleen uit andere gemeenschappen dan de EU.”

Rachel voelt zich vooral machteloos. “Onderdeel van de uitdaging van zo ongeveer op de frontlijn werken, is dat ik simpelweg geen tijd heb om tegen onze/de politiek te vechten, al helemaal tijdens de pandemie.” Dat leidt tot frustratie, omdat ze alle problemen wel direct kan zien: “Ik word er boos van. Ik zie de tekorten en de mislukkingen in het beleid, maar het is zo moeilijk om de tijd en energie te vinden om daar iets aan te doen. Dat is teleurstellend, maar wel de realiteit.”

Uiteindelijk blijft het vooral heel goed nieuws dat de deal de meest directe catastrofale gevolgen van Brexit heeft kunnen voorkomen. Er zullen hoogstwaarschijnlijk geen plotselinge voedsel- of medicijntekorten ontstaan, of grote verkeersopstoppingen langs de grens. Het belang hiervan werd volgens Thomas meteen duidelijk door de gevolgen van het Franse reisverbod tegen de nieuwe virusvariant. “Je ziet al die vrachtwagens opstapelen, en dan bedenk je opeens: al onze bloody vaccins worden in België gemaakt!”. 

Met medewerking van Sezen Moeliker.

---