Amadou Balde (24), Alassane Diouf (27) en een studiegenote beginnen hun eerste dag op de universiteit met een koffietje. Er klinkt weinig gelach, serieuze blikken worden gewisseld. Net als het gesprek tussen de drie vrienden is de sfeer op het terrein erg rustig, alles behalve druk en opgetogen, wat je wel zou verwachten bij terugkeer van de circa 100 duizend studenten die staan ingeschreven bij de Université Cheikh Anta Diop (UCAD) in de Senegalese hoofdstad Dakar. Sinds 26 februari is de universiteit weer open.
“Dit is de grootste Franstalige universiteit in West-Afrika. Denk je nou echt dat dit ‘open’ betekent?” Balde vertelt dat studenten in groten getale ontbreken; velen wachten nog op hun roosters, maar de meesten kunnen pas terugkeren wanneer de studentenkamers weer toegankelijk zijn.
‘De meeste studenten kunnen Dakarese huurprijzen niet ophoesten’
Bijna de helft van de UCAD studenten, plusminus 40 duizend, woont op de campus. De lage huurprijs, omgerekend zo’n 5 euro per maand, maakt de universiteit toegankelijk voor alle lagen van de bevolking; maar de sluiting van de studentenflats veroorzaakt een groeiende ongelijkheid, legt Diouf uit: “De meeste studenten, vooral uit rurale gebieden, kunnen Dakarese huurprijzen niet ophoesten. Er zijn dan drie opties: in Dakar blijven en geld bijverdienen in gevaarlijke sectoren als de bouw, vertrekken naar huis of naar het Westen.” De jongens slaan hun kleine bekertjes koffie vlug achterover. Het is tijd om naar hun eerste college natuurkunde te lopen.
De route naar de collegezaal herinnert aan de rellen die vorig jaar juni op de campus plaatsvonden. “Hier woedde een grote brand,” vertelt Balde en wijst naar een bouwwerk waar enkel het ijzeren skelet nog overeind staat. Ook Diouf herkent de plekken waar hij acht maanden geleden protesteerde tegen de huidige regering onder leiding van president Macky Sall: “Het was echte chaos en extreem gewelddadig. De politie drong binnen in de studentenflats en schoot traangas in onze kamers.”
Politieke onrust
De aanleiding van de rellen was de vrees dat president Sall voor een onwettige derde termijn zou gaan voor de verkiezingen op 25 februari dit jaar. Het leek daarnaast ook alsof hij de populaire oppositiepoliticus Ousmane Sonko probeerde uit te schakelen via een rechtszaak. Sonko werd veroordeeld voor ‘corruptie van de jeugd’ en moest naar de gevangenis. Toen sloeg de vlam in de pan. Jongeren, die driekwart van de Senegalese bevolking uitmaken, gingen massaal in protest.
Hun politieke zorgen bleken een maand geleden terecht. Alhoewel Sall inmiddels heeft aangekondigd het bij twee termijnen te houden, besloot hij begin februari de verkiezingen uit te stellen. Een nieuwe datum is er nog niet. Diouf ziet de toekomst somber in: “Ik verwacht dat de studentenflats op de campus pas weer open gaan na de verkiezingen. Macky wil voorkomen dat alle studenten terugkeren. We worden gezien als een verzetsbolwerk van de oppositie.” Volgens de studenten is het dichthouden van de kamers een sluwe, politieke zet.
Het universiteitsbestuur besloot de universiteit na de rellen te sluiten. Er zouden renovaties gedaan moeten worden om de veiligheid van de studenten te kunnen waarborgen. Volgens communicatiemedewerker van de UCAD Sahie Gueye kunnen de faculteiten nu weer open omdat hieraan is voldaan. “Onzin,” volgens Balde, “er is niets veranderd aan de campus. Het bestuur hoort bij Sall’s corrupte club.”
De ‘opgeofferde generatie’
Waar in Nederland wordt gesproken over de ‘pechgeneratie’, worden de huidige Dakarese studenten gekenmerkt als de génération sacrifée – de opgeofferde generatie. Velen van hen begonnen tijdens de coronacrisis, van wie alleen een klein gedeelte met toegang tot stabiel internet online lessen kon volgen.
Na afloop van zijn hoorcollege belt Balde een medestudent op. Na enkele keren overgaan komt er dan toch gehoor: “Ey man! Ça va?” klinkt er aan de andere kant van de telefoon – en de Middellandse zee. Want Balde’s vriend en oud-studiegenoot Mamadou Lamine Traoré (24) vertrok in november per boot naar Spanje. Hij zag na sluiting van de universiteit geen toekomst meer in Senegal en besloot werk te zoeken in Europa. Of hij nog terugkomt, vraagt Balde hem. “Nee,” antwoordt Traoré: “De politiek heeft mij te vaak teleurgesteld om hoop te houden op een toekomst.”
Meerdere studiegenoten van Balde en Diouf hebben de overtocht naar Europa of de Verenigde Staten gewaagd, maar niet allen slaagden erin hun bestemming te bereiken. Beide jongens hebben vrienden verloren. Diouf vertelt: “Drie van mijn vrienden zijn overleden, twee tijdens de overtocht naar Europa, en één hier in Dakar, tijdens zijn werk in de bouw.”
Balde maakt zich zorgen over de gevolgen van de lange sluiting van de universiteit voor Senegal. “Hoe kan een samenleving draaien op een slecht opgeleide generatie?” Aan het leren van zijn eerste tentamen zal hij vandaag niet toekomen, om zijn kamer in de banlieue van Dakar te kunnen betalen heeft hij wel iets anders aan zijn hoofd: “Ik heb vandaag nog drie cursisten die ik Frans leer.”
Uma Kagenaar (2000, zij/haar) studeerde Philosophy, Politics and Economics (PPE) en ontdekte haar liefde voor journalistiek bij AT5/NH Nieuws. Haar interesses liggen bij internationale betrekkingen en de Sub-Sahara Afrika regio. Momenteel maakt ze een grote reis over het (Afrikaanse) continent.
Eindredactie door Joey Tol
