Op donderdag 16 oktober, iets voor negenen, loopt een stoet kleuters, uitgedost in glitterende lehenga’s (Indiase traditionele rok met blouse en sjaal) en kleurrijke kurta’s (traditioneel lang overhemd), al trommelend en joelend de trap af naar de gymzaal naast het schoolgebouw. Zo lopen ze er niet elke dag bij. Vandaag is een speciale dag, want ze vieren op school Divali, het lichtjesfeest. Naast het kleurige feest Holi is Divali een van de belangrijkste feesten in het hindoeïsme. Aangezien dat eigenlijk in de herfstvakantie valt, vieren ze het op de Algemene Hindoebasisschool een paar dagen eerder. Directeur Kavita Jewlal vindt het belangrijk om er een dag voor uit te trekken. “Dit hoort bij onze identiteit en onze cultuur, en op deze manier proberen wij dit ook aan de kinderen mee te geven.”
Als de klassen eenmaal rustig zitten, staan ze eerst weer op en brengen ze hun handen tegen elkaar voor het ochtendgebed, de Gayatri Mantra. Dan opent onderwijsassistent Ria Kewal de viering. Ze vraagt Dayvin uit groep 4 wat ze gaan doen. Hij verheft zijn stem trots: “We vieren Divali en we gaan optreden voor de meesters en juffen.” Kewal vult hem aan. Ze ‘vieren dat het goede het kwaad heeft overwonnen’, en steken daarvoor lampjes (diya’s) aan. Dan barsten de festiviteiten los met ingestudeerde dansjes van de kleuters. Uit de speakers schalt Indiase feestmuziek. Er klinkt vuurwerkgeluid en de woorden ‘Happy Divali’, waarop de kleuters allemaal blij opspringen.
Verder reizen voor cultureel onderwijs
Mairan Sewtahal, ouder van leerlingen op de school en tevens voorzitter van de medezeggenschapsraad en toezichthouder, vertelt waarom hij ervoor heeft gekozen zijn kinderen naar een hindoeïstische basisschool te sturen. “Wij hebben rondom ons huis een tiental basisscholen waar we lopend heen zouden kunnen gaan, maar we kiezen ervoor om elke dag zes kilometer af te leggen. Cultuurbehoud is iets heel belangrijks voor mij als hindoe.” Hij vindt het fijn dat de school zijn kinderen de rituelen, verhalen, feestdagen als Divali, en het Hindi meegeeft, want als drukke vader heeft hij hier zelf niet altijd de tijd voor. Twee Hindoewaarden die Sewtahal belangrijk vindt zijn openheid naar de buurt en respect voor ouderen. Bij de Divali-viering komt dit ook terug: de achtstegroepers treden op voor ouderen van het tehuis aan de overkant van de straat, die ook mee-eten.
Juf Susie Sarbdjitsingh van groep 4 vertelt hoe ze de hindoenormen en -waarden in haar lessen integreert. “Wij vinden de hindoeprincipes ahimsa (geweldloosheid, red.), verdraagzaamheid en vrede heel belangrijk.” Om ruzies tussen kinderen op te lossen, grijpt ze hierop terug. Ook wordt er in de burgerschapslessen aandacht aan besteed. Elke vrijdag worden er Surinaamse maaltijden uitgedeeld die helemaal vegetarisch zijn, vanwege het principe van geweldloosheid, dat ook geldt voor dieren. ‘Maar ze mogen wel zelf worst op hun brood meenemen hoor,’ zegt juf Susie lachend.
De missie- en visieverklaring van de Algemene Hindoebasisschool onderscheidt zich van andere hindoeïstische scholen door een liberale, individualistische insteek. Zo ziet de school, ‘op basis van de Karmavadische filosofie’, elke leerling ‘als een uniek en volwaardig wezen,’ en is er ‘veel ruimte voor een persoonlijke invulling’ van de geloofsovertuiging. De Karmavadische filosofie gaat uit ervan uit dat iemands keuzes en acties gevolgen hebben later in het leven of voor de reïncarnatie. De school zegt ook de ‘universele waarden en de kernwaarden van onze democratische rechtsstaat’ even belangrijk te vinden als Hindoenormen en -waarden, en dat het basisonderwijs voorop staat.
‘Cultuurbehoud is iets heel belangrijks voor mij als Hindoe’
Het alledaagse onderwijs
De ochtend na de Divali-viering komen de kinderen van groep 5 om 11 uur terug van hun zwemles. Ze pakken hun rekenboeken erbij. Juf Rita Soekhai legt de kinderen strategieën uit om grote getallen te vermenigvuldigen. Ze leggen elkaar in tweetallen uit hoe ze de sommen hebben opgelost. Als juf Rita haar ‘stoplicht’ op rood zet, herhalen de kinderen in koor wat dat betekent. “Stil zijn en zelfstandig werken, de juf niet storen, alleen voor uitleg aan tafel.” De juf complimenteert de klas als ze de rekenmethode doorhebben, en spoort hen aan om zichzelf uit te dagen met een extra opdracht. “Jullie zijn sterker dan de rekensommen.” Wihaan heeft nog moeite met rekenen en komt bij de juf zitten. Als hij eindelijk doorheeft wat hij fout doet, laat hij trots zijn goede antwoord zien. De juf reageert blij, en een vriendje geeft hem een boks.
Verder staan er bij juf Rita taal, spelling, aardrijkskunde en technisch lezen op de planning. De kinderen gaan werkstukjes maken over Divali, maar verder wordt er vandaag geen aandacht besteed aan religie. Juf Rita legt uit dat ze vooral in aanloop naar de feestdagen de hindoeïstische verhalen lezen. Ze vindt lezen heel belangrijk, en heeft dan ook een hoekje met allerlei boeken in haar klas. De kinderen krijgen ook één keer in de week Hindi, vertelt ze. “We beginnen in groep 4 met de makkelijke woordjes en het alfabet, en in de bovenbouw worden de leerlingen uit de groepen weggehaald en wordt er door een andere meester Hindi-les verzorgd. In groep 8 maken ze het Hindi-examen.”
Het verhaal van Divali
Bij Divali wordt de feestelijke terugkeer gevierd van de Hindoegodheid prins Rama en zijn vrouw Sita Mata, nadat hij haar uit de klauwen van de demon Rawaan had bevrijd. Het volk stak lichtjes aan om de prins naar huis te leiden, en het feest draait dus om licht dat het duister verdrijft. De godin Lakshmi staat centraal, die naast licht ook rijkdom, schoonheid en voorspoed moet brengen.
Arav en Devisha uit groep 3 vertellen het verhaal van Rama (de Ramayana) met juf Vasundhara aan de zaal. Arav vertelt hoe Sita Mata en Rama waren verbannen naar het bos ‘voor 14 jaren’, waar Sita gevangen werd genomen door Rawaan. “Toen had Rama de apengod Hanuman Ji gevonden in het bos, en toen ging Hanuman Ji apen roepen.” Devisha vertelt hoe het tweetal de staart van de demon Rawaan in de fik stak, en Sita Mata mee terugnam naar het koninkrijk.
Na de kleuters en groep 3 zijn de andere klassen aan de beurt. De meiden uit groep 5 hebben een choreografie uit hun hoofd geleerd die niet voor een Bollywood-film onderdoet. Naast swingende moderne muziek in het Hindi, dragen sommige kinderen ook traditionele gedichten en dans voor, veelal met aangestoken diya’s (in dit geval waxinelichtjes). Het lied van zes jongens en meisjes uit groep 8 wordt vergezeld door een traditionele trommel en een keyboard.
Hun klasgenoot Swastika (10) vertelt dat de liedjes bhadjans zijn, bedoeld om de goden te aanbidden. “We begrijpen de teksten niet helemaal, want ze zijn in het Hindi, maar kennen veel woorden wel omdat we thuis Hindoestaans praten.” De meeste kinderen op de school zijn namelijk van Surinaams-Hindoestaanse achtergrond.
Ishan (10) vertelt dat zijn gezin na de viering op school het hele huis schoon gaat maken om de boze geesten te verjagen. Dat vindt hij niet erg, want ze gaan daarna ook lekker eten. ’s Avonds houdt de school een lichtjesoptocht richting het Nationaal Hindostaans Immigratiemonument, waar diya’s worden aangestoken voor de voorouders. Swastika gaat in een draagstoel voorop, verkleed als de godin Lakshmi. In de lichtjesslinger langs het centrum van Den Haag volgen leerlingen, ouders en buurtbewoners.
Eindredactie door Hasse Drewes
