In een volle bioscoopzaal zitten mensen op het puntje van hun stoel; sommigen trekken hun trui half over hun ogen terwijl geluiden van afschuw en ongemakkelijk gelach de stilte doorbreken tijdens de vertoning van The Substance. Na afloop klinken reacties als: “Ik ben echt misselijk nu” en “dit was echt de beste film van 2024”. Een horrorfilm, geregisseerd door Coralie Fargeat met Demi Moore en Margaret Qualley in de hoofdrol, verkent indringend thema’s als ouder worden en de obsessie met jeugd en schoonheid. Critici prijzen de film om de gedurfde bodyhorror en de manier waarop het obsessieve streven naar schoonheidsidealen wordt blootgelegd en bekritiseerd. The Substance zet niet alleen de standaard voor de horror van dit jaar, maar plaatst zich naast andere titels die 2024 tot een memorabel jaar voor het genre maken.
Horror is trending
De met bloed doordrenkte rol van Sydney Sweeney in Immaculate, het onheilspellende Longlegs van Oz Perkins en het langverwachte vervolg op Beetlejuice van Tim Burton maakten ook indruk, zowel binnen het genre als bij een breder publiek. De resterende weken van 2024 beloven nog Heretic met Hugh Grant in de hoofdrol en Robert Eggers’ remake van de vampierklassieker Nosferatu.
Er was een tijd waarin het maken van een horrorfilm als een risico voor je carrière werd gezien. In de jaren tachtig werden horrorfilms vaak onderworpen aan censuur en stuitten ze op morele verontwaardiging van het grote publiek. Dit leidde ertoe dat er jaarlijks minder horrorfilms werden gemaakt; in die periode waren het er zo’n 275 per jaar.
Tegenwoordig is dat echter compleet veranderd. Volgens filmanalist Stephen Follows, die het Horror movie report heeft geschreven, worden er tegenwoordig meer dan 1500 horrorfilms per jaar geproduceerd. Dit betekent dat bijna 13 procent van alle filmproducties binnen het horrorgenre valt. De populariteit van horrorfilms is dus groter dan ooit.
De generatie filmmakers en producenten van vandaag, die is opgegroeid met de iconische VHS-tapes van de jaren tachtig en negentig, heeft het genre met trots omarmd. Voor hen is het maken van een horrorfilm geen guilty pleasure meer, maar een gerespecteerde vorm van filmkunst.
De fascinatie voor het onbekende
Maar waarom is horror zo aantrekkelijk voor het grote publiek? Een van de verklaringen ligt in de unieke mogelijkheid van het genre om ons te confronteren met onze diepste angsten, terwijl we tegelijkertijd veilig in onze bioscoopstoelen zitten. Julius Koetsier, hoofdredacteur van het toonaangevende horror-mediaplatform Schokkend Nieuws, stelt dat horror vaak gaat over datgene wat verdrukt wordt en dan op monsterlijke wijze terugkeert. Hij voegt toe: “De laatste paar jaar zijn er veel horrorfilms die dat heel expliciet maken, maar in het verleden was dat altijd wel zo. Ook het explicieter maken van politieke thema’s, maakt het horrorgenre voor veel mensen meer ‘sociaal acceptabel’.” Daarnaast draagt realistischer acteerwerk en een ontwikkelde cinematografische stijl bij aan de aantrekkingskracht van horror.
‘Het speelse aspect, inclusief uitdagend taalgebruik, laat jongeren zichzelf herkennen’
Bovendien zijn we gestopt met het ontkennen van horrorfilms. Door de eerder genoemde ‘horrorschaamte’ worden films van vroeger niet als horror geclassificeerd, maar onder een ander genre geschaard. Zo bestempelt IMDb Jaws (1975) als een ‘adventure drama thriller’ en wordt Stephen Kings Misery (1990) aangeduid als een ‘drama thriller’. Dat is voor recentere films anders, denk aan kannibalenfilm Bones and All (2022) dat zowel onder het romantische als het horror genre valt. Films zijn altijd al een mix van genres geweest, maar nu wordt die veelzijdigheid niet alleen benoemt, maar ook gevierd.
Een jong publiek
Interessant is dat horrorfilms vooral populair zijn onder jongeren. Meer dan een derde van de kijkers is tussen de 19 en 24 jaar oud, en nog eens 37 procent valt in de leeftijdscategorie van 25 tot 44 jaar. Jongvolwassenen lijken in het bijzonder zich aangetrokken te voelen tot horror. Volgens het boek Plugged In: How Media Attract and Affect Youth biedt horror hen een manier om met deze emoties om te gaan in een gecontroleerde omgeving.
Ook David-Jan Bronsgeest, regisseur van de Nederlandse horrorfilm Jimmy uit 2024, wijst op de aantrekkingskracht van horror op jongere generaties. Hij ziet het als een soort ontsnapping. “Als je jong bent, leef je impulsiever waardoor de dagen avontuurlijker aanvoelen. Verantwoordelijkheden zijn er wel, maar opgaan in het moment is alles wat ik wilde toen,” zegt hij. In zijn film Jimmy kiest hij ervoor om de personages als roekeloze jongeren te portretteren, die elkaar uitdagen tot duistere gedachten. “Het leuke aan films kijken als je wat jonger bent, is dat de ervaring van een film boven de betekenis staat,” merkt hij op. “Het speelse aspect, inclusief uitdagend taalgebruik, laat jongeren zichzelf herkennen.”
Horrorfilms hebben altijd maatschappelijke thema’s onderzocht, maar tegenwoordig worden deze thema’s explicieter. Trauma, angst en verlies zijn steeds vaker terugkerende onderwerpen. Moderne horrorfilms dienen niet alleen om ons angst aan te jagen, maar ook als een spiegel voor de maatschappij. Ze brengen complexe thema’s naar voren, zoals racisme, feminisme en ecologische rampen. “Zeker dit jaar waren er vooral veel horrorfilms met een feministisch thema, zoals The First Omen, Blink Twice en The Substance,” zegt Koetsier. Van deze films zijn de regisseurs ook allemaal vrouw.
De toekomst van horror
Wat kunnen we verwachten van horrorfilms in de toekomst? Bronsgeest voorspelt dat horrorfilms altijd zullen blijven reageren op het sociale en politieke klimaat. “De beste horrorfilms zorgen ervoor dat de terror de thematiek blootlegt en dat je erna nog lang blijft nadenken over de film,” stelt hij. Dit streven naar diepgang en impact lijkt ook voor andere makers, van o.a. het populaire filmproductie- en distributiebedrijf A24 de basis te vormen voor de volgende generatie horrorfilms.
‘Horror is ten slotte vaak een reactie op het politieke klimaat’
De opkomst van streamingdiensten heeft het horrorgenre nieuwe mogelijkheden en uitdagingen gebracht. Platforms zoals Shudder richten zich specifiek op horrorfans, terwijl Netflix en Amazon Prime regelmatig horrorcontent toevoegen aan hun aanbod. Dit biedt horrorfilms een groter bereik, maar er zijn ook nadelen. “Er valt minder te verdienen aan films die uitsluitend op streamingdiensten verschijnen,” stelt Koetsier.
Volgens Koetsier zal de politieke lading in horrorfilms in de toekomst subtieler worden. Hij verwacht dat er meer ruimte komt voor ouderwetse prethorror en dat ook het geweld in mainstreamfilms harder, inhoudelijk schokkender en meer deprimerend zal worden. “Horror is ten slotte vaak een reactie op het politieke klimaat,” legt hij uit.
Horror onthult meer dan angst; het houdt ons een spiegel voor van de maatschappij. Achter de schrik schuilt een kunstvorm die ons confronteert met onze diepste angsten en verlangens. Daarom keren we steeds terug, aangetrokken door wat we liever niet zouden zien.
Eindredactie door Evi Verleije
