Wie haar instagramprofiel bekijkt, ziet op het eerste gezicht een ‘normale’ 21-jarige influencer: Miquela (@lilmiquela op Instagram) staat op de foto met bekendheden, bezoekt evenementen en adverteert voor grote merken. Toch bestaat Miquela niet echt. Ze is met haar 2.6 miljoen volgers op Instagram één van de bekendste voorbeelden van een virtuele influencer: een online fictief personage dat op social media een groot aantal volgers heeft. Hoewel Miquela ooit begon als marketingstunt door het bedrijf Brud, groeide ze dankzij deze samenwerkingen met grote merken uit tot een lucratieve onderneming.
Dankzij de innovaties in AI is het makkelijker dan ooit een virtuele influencer te genereren. Zo zijn er online talloze websites waarop je dit kunt doen. Niet alle virtuele influencers zijn fictief: De Nederlandse Youtuber Jordi van den Bussche (@kwebbelkop op Youtube) creëerde zelfs een AI-gegenereerde versie van zichzelf die gaming-video’s presenteert.
Mark Deuze, hoogleraar mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, doet onderzoek naar de gevolgen van het leven in een digitale wereld. Hij legt uit waarom virtuele influencers interessant zijn om te volgen: “Je ziet dat, over het algemeen, uit onderzoek blijkt dat de grootste aantrekkingskracht de novelty is: Het is anders, het is nieuw.” Deuze stelt dat mensen virtuele influencers niet volgen omdat ze daar “nou heel veel mee hebben,” maar vooral omdat ze dat weer met anderen kunnen bespreken en delen. “We maken weleens de denkfout dat we media gebruiken omdat wij daar een één op één relatie mee hebben, maar het is eigenlijk via media dat wij relaties hebben met elkaar.”
‘Goed gecomputerd’
Pepe Rubbens (24) kwam Miquela een aantal jaar geleden tegen in een artikel op twitter en begon haar toen te volgen. Hij doet een technische opleiding en was nieuwsgierig naar de innovatie achter AI-influencers. Pepe: “Het is wel echt duidelijk dat ze even goed gecomputerd is.” Toch vindt ook hij het steeds lastiger om dat te herkennen. “Als ze op de foto staat met andere mensen moet je wel goed moet kijken om te kunnen zien wie de neppe is. Dat vind ik grappig.”
Ook Perla Vita Beerens (27) volgt Miquela al een tijdje. Zij is scenarioschrijfster en voelde zich in eerste instantie aangetrokken tot het zogenaamde drama tussen Miquela en twee andere AI influencers op Instagram: @blawko22 en @bermudaisbae. Perla: “Ik weet nog dat ik toen alles aan het volgen was en doorstuurde naar een vriend, omdat ik het heel erg interessant vond hoe dat in zijn werk ging.” Waarom ze in de ban was van een drama dat tussen gegenereerde personages plaatsvond, is iets wat haar tot denken zette. “Ik was voornamelijk geïnteresseerd in het doel en hoe het zou verlopen. Voor mij als scenarioschrijfster is dat interessant.”
‘Juist de mensen die virtual influencers aanspreken, zijn ook kritisch op dat soort schoonheidsidealen’
Zowel Pepe als Perla volgen Miquela vanwege de novelty die Deuze beschreef, en zeggen niet bewust te worden beïnvloed door de schoonheidsnormen waar het virtuele personage aan bijdraagt. “Het aantal mensen dat virtuele influencers volgt omdat ze aan hun lippen hangen en klakkeloos overnemen wat ze zeggen is denk ik verwaarloosbaar,” bevestigt Deuze. “Juist de mensen die virtual influencers aanspreken, zijn ook kritisch op dat soort schoonheidsidealen.”
Niet voor iedereen even duidelijk
De invloed van gegenereerde influencers op social mediagebruikers verschilt echter per leeftijd, nuanceert Deuze vervolgens. “Je ziet dat virtual influencing vooral interessant is voor wat je dan, heel kort door de bocht, Gen Z en Millennials noemt.” Hij benadrukt dat het voor jonge volgers soms zelfs niet meer uitmaakt of een personage echt is. Deuze: “Oude mensen zoals ik denken ‘dat is toch nep’. Maar als dat voor jou al niet meer uitmaakt, omdat je opgegroeid bent ín en niet mét media, dan krijg je een heel ander soort relatie met zo’n karakter. En voor een kleine groep jongeren is dit wel echt lastig.”
Het is ook deze jongere generatie die te maken gaat krijgen met een veranderend medialandschap. Volgens Deuze moeten we ons bewust worden dat veel communicatie in de wereld niet tussen mensen plaatsvindt, maar wel grote invloed heeft op ons leven. Zo staat de commentsectie van Miquela’s posts vol met reacties van jonge vrouwen die op het eerste gezicht echt lijken, maar waarvan de vage gezichtscontouren verraden dat ook zij door AI zijn gegenereerd. “Ik heb ooit een keer als grap gezegd, kunnen we niet naar een situatie gaan waarin AI-gegenereerde karakters sociale media posts maken, waarop AI gegenereerde bots reageren, en dan kunnen wij allemaal buiten gaan spelen.” zegt Deuze. “Dat is heerlijk naïef, maar het punt is dat wat die machines met elkaar delen uiteindelijk wel gevolgen heeft voor wat wij te zien krijgen als we online gaan.”
AI-accounts die op elkaars berichten reageren op Instagram zullen we vaker zien. Deuze: “Waar het zeker naartoe gaat is dat de machine-tot-machine communicatie, dus de communicatie waar geen mensen bij betrokken zijn, de allerbelangrijkste vorm van communicatie wordt.” En hoe meer mensen online in aanraking komen met door AI gegenereerde profielen, hoe meer ze gewend raken aan een nieuw medialandschap, waarin computers meedoen en de grens tussen de echte en virtuele wereld langzaam verdwijnt. Deuze: “Virtuele influencers zijn een voorbeeld van het vervagen van die grens.”
Eindredactie door Jens van der Weide
