Een poëtische aftrap
Columnist Nina de la Parra van Vrij Nederland opent met een scherpe observatie: „Vanavond is het thema geopolitiek – dit wordt geen roast, de geopolitieke toestand roast zichzelf al.” Met poëtische taal verbeeldt ze de collectieve angst en hoe dichtbij internationale spanningen komen. De sfeer is een mengeling van ernst en hoop: bezorgdheid over geopolitieke ontwikkelingen én een zoektocht naar weerbaarheid en veerkracht. Er hangt een lichte spanning in de zaal.
Generaal Boekholt-O’Sullivan: realisme met een glimlach
Wanneer luitenant-generaal Elanor Boekholt-O’Sullivan het podium betreedt, valt haar rustige autoriteit én gevoel voor humor op. Als eerste vrouwelijke drie-sterrengeneraal bij de Nederlandse krijgsmacht straalt ze vastberadenheid uit.
„Moeten we ons op korte termijn zorgen maken over Poetin? Nee,” stelt ze kalm. Maar ze voegt er direct aan toe: „Lopen wij het risico onderdeel te worden van een conflict? Ja.” Ze noemt concrete bedreigingen, zoals cyberaanvallen op de Rotterdamse haven of het blokkeren van logistieke aanvoerwegen.
Als feministische voortrekker binnen Defensie noemt Boekholt-O’Sullivan zichzelf lachend „de organisatieheks” die strijdt tegen het concept van de ‘reference man’ – het idee dat alles in Defensie is ingericht voor de 1,80 meter lange, breedgeschouderde man. Met een twinkeling in haar ogen zegt ze: „Sommige mensen houden daarom van mij, anderen vinden mij een heks.” Haar realistische maar lichthartige toon wekt duidelijk sympathie in de zaal.
Tegen progressieve critici van remilitarisering zegt ze met oprechte ernst: „Ik maak me ook zorgen. Het liefst word ik ontslagen omdat ik niet meer nodig ben. Als het leger niet nodig zou zijn, moesten we het morgen opheffen.” Maar, vervolgt ze, de realiteit vraagt om een „afschrikkende en geloofwaardige krijgsmacht.”
Laurens Dassen: politiek idealist met strategisch besef
De zorgen die Boekholt-O’Sullivan schetst, worden moeiteloos opgepikt door Laurens Dassen, fractievoorzitter van Volt. Ook hij ziet de dreiging die van Rusland uitgaat en pleit voor structurele Europese investeringen in defensie – in combinatie met versterking van de democratie. Hij zit ontspannen maar alert op zijn stoel. Gisteren had hij nog buikgriep – „met zijn drie zoontjes en zijn vrouw op bed” – maar dat weerhoudt hem er niet van om fel van leer te trekken tegen het kabinet en diens gebrek aan Europese visie.
„Toen we Volt acht jaar geleden begonnen, zeiden mensen: ‘Dat zijn onrealistische plannen.’ Maar inmiddels praat iedereen erover.” Volgens Dassen is het precies daarom nodig om politiek niet alleen vanuit pragmatisme, maar ook vanuit visie te benaderen: om het denkbare op te rekken. De tijdsgeest verandert sneller dan we denken – en dat geeft ruimte voor nieuwe vormen van politiek.
Zijn kritiek op de Eurobonds-kwestie is scherp: „Schoof was daar slim in, maar toen heeft het kabinet hem teruggefloten. Dit heeft Nederland enorme schade toegebracht en Schoof vleugellam gemaakt in Europa.”
Met bijtende ironie hekelt Dassen Pieter Omtzigt: „Pieter Omtzigt heeft een portret van Thorbecke opgehangen, en sindsdien is het alleen maar bergafwaarts gegaan. Alsof, nu dat portret er hangt, er niets meer aan de rechtsstaat gedaan hoeft te worden.”
Ook de „belachelijke” bezuinigingen op wetenschap moeten het ontgelden. Dassen stelt dat een Europees leger niet alleen militair moet zijn: „We moeten als Europeanen gaan denken, samen zorgen voor elkaars veiligheid, en tegelijkertijd de democratie versterken door het vetorecht van landen als Hongarije af te schaffen.”
Wanneer het gesprek op Trump komt, verheft Dassen zijn stem licht: „We moeten als Europa accepteren dat de bondgenoot VS er niet meer is.” Hij pleit vurig voor „Verenigde Staten van Europa” en wil „alle taboes van tafel halen.” De zaal reageert met instemmend gemompel als hij stelt dat Europa „de kampioen van vrijheid van handel en meningsuiting” moet worden.
Amber Wiznitzer: ironie en generatiekloof in medialogica
Na de waarschuwingen van de generaal en de politicus is het tijd voor een luchtigere blik op hoe die dreiging tot ons komt. Amber Wiznitzer, zelfbenoemde „enige Gen Z’er die TV kijkt”, fileert met scherpe humor de hysterische medialogica die Nederland soms in haar greep houdt.
Ze toont fragmenten van talkshows waarin presentatoren, met dramatische muziek en alarmerende toon, waarschuwen voor stroomuitval, plunderingen en oorlogsdreiging. Het publiek lacht ongemakkelijk om de overdreven ernst. „Talkshowpresentatoren slaan soms door met paniek en bangmakerij,” zegt Wiznitzer droogjes. Met een knipoog voegt ze toe dat het lijkt alsof „de presentatoren zelf misschien wel het bangst zijn.” De ironie is niet verloren op het publiek – de ernst waarmee deze paniek wordt gebracht, maakt het onbedoeld komisch.
Carol Rock: Amerika’s onvoorspelbare dreiging
Toch is die paniek niet altijd ongegrond, zo maakt Amerika-kenner Carol Rock duidelijk. De ironie verdwijnt wanneer zij duidt hoe de dreiging de afgelopen jaren alleen maar is toegenomen – vooral door de agressieve geopolitieke koers van Donald Trump.
„Het hangt ervan af wie je het vraagt,” zegt ze over het draagvlak onder Amerikanen voor een handelsoorlog. Maar tussen de regels door klinkt bezorgdheid over het aanhoudende isolationisme van de VS. Wanneer ze over protesten in Amerika spreekt, klinkt er toch ook hoop in haar stem: „Ik geloof dat dit het begin is van iets groters.”
Een vragenronde vol ego’s en eerlijkheid
Na de paneldiscussie volgt een vragenronde die al snel een tragikomisch schouwspel wordt. Opvallend is dat vrijwel uitsluitend oudere witte mannen naar de microfoon stappen – niet zozeer om vragen te stellen, maar vooral om hun eigen expertise tentoon te stellen. Een gepensioneerde diplomaat neemt minutenlang het woord om te vertellen dat hij tijdens de Joegoslavische oorlog gestationeerd was. Wanneer presentator Sander hem beleefd vraagt: „En wat is uw vraag precies?”, blijft een concreet antwoord uit.
Het tafereel herhaalt zich meerdere malen: mannen die vooral hun eigen ei kwijt willen, maar vergeten een vraag te stellen. Iemand roept luidkeels: „En nu een vrouw!”
Dan volgt een verademing, wanneer eindelijk twee vrouwen het woord krijgen. Het contrast is treffend: hun vragen zijn direct, scherp en to the point. De zaal lijkt opgelucht.
De avond eindigt met een collectief gevoel van urgentie. Generaal Boekholt-O’Sullivan krijgt het laatste woord over defensie-innovatie: „Nederland moet opschalen,” stelt ze vastberaden. „We moeten een krijgsmacht hebben die deel uitmaakt van de samenleving van morgen – niet van gisteren.”
Iemand uit het publiek vertelt mij dat dit een van de best georganiseerde avonden is die zij ooit heeft bijgewoond – een mooie opsteker voor het kleine Vrij Nederland, dat zichzelf opnieuw op de kaart probeert te zetten. Volgens hoofdredacteur Sander Heijne doet het blad dit door „de wereld een betere en progressievere kant op te krijgen.”
Eindredactie door Youssef el Khattabi
