Volgens de Nederlandse wet kan een kind maar twee ouders hebben, maar uit een schatting van het COC blijkt dat er in de praktijk duizenden kinderen drie of vier ouders hebben. Deze gezinnen bestaan uit verschillende constructies, zoals twee LHBT-stellen of een stel met een single ouder. Intentioneel meerouderschap, waarbij voor de geboorte van het kind bewust voor een gezin met meerdere ouders wordt gekozen, komt steeds vaker voor. Toch hebben de derde en vierde ouder geen ouderlijk gezag en ontbreekt juridische erkenning van hun rol in het leven van het kind. Dat leidt tot praktische problemen.
Zonder ouderlijk gezag heeft de derde of vierde ouder bijvoorbeeld geen recht op ouderverlof en staat deze ouder bij belangrijke beslissingen over de toekomst van het kind buitenspel. Mochten de juridisch erkende ouders overlijden, is het niet vanzelfsprekend dat het kind bij de derde of vierde ouder kan opgroeien. Dan krijgen bijvoorbeeld de grootouders het gezag over het kind. Omdat de ouder niet wettelijk erkend is, heeft het kind bij deze ouder geen automatisch erfrecht en moet deze bij een erfenis meer belasting betalen.
‘Al ben ik hun papa, officieel ben ik niets, en dat voelt heel raar’
Geen ouderlijk gezag
James Nas (55, hij/hem) ervaart deze problemen dagelijks. Hij heeft twee zoons samen met een inmiddels gescheiden lesbisch stel. Voor de geboorte van hun eerste kind legden ze afspraken over hun co-ouderschap vast in een ouderschapsplan. Maar als derde ouder heeft hij geen ouderlijke rechten of gezag. Dat vindt hij lastig: “Al ben ik hun papa, officieel ben ik niets, en dat voelt heel raar.”
Omdat Nas geen ouderlijk gezag heeft over zijn zoons mag hij niet meebeslissen over zaken als de schoolkeuze. “Een van mijn kinderen is bovengemiddeld slim en moet naar een school waar ze daarmee uit de voeten kunnen, maar ik heb geen zeggenschap over waar hij naartoe gaat”.
Na de scheiding van de moeders ontstond onenigheid tussen de drie ouders. Nu ligt Nas’ ouderschapsrol in de handen van de twee wettelijke ouders. Hij wordt niet meer geïnformeerd over school- of gezondheidszaken van zijn zoons. “Ik voel me machteloos. Ik wil voor mijn zoons zorgen, maar kan niets.”
Meerouderschap sinds 2016
In 2016 concludeerde de Staatscommissie Herijking ouderschap dat het familierecht achterloopt en adviseerde het kabinet meerouderschap en -gezag te gaan regelen. “Na twee en een half jaar onderzoek was de boodschap duidelijk: ga dit regelen”, zegt Sara Coster (59, zij/haar), bestuurslid van stichting Meer dan Gewenst en zelf meerouder.
Geregeld werd het niet. Het advies werd niet direct overgenomen, maar leidde tot meer onderzoek en wetsvoorstellen. In 2019 werd deelgezag voorgesteld, maar dat verslechterde de positie van derde en vierde ouders juist. “Met deelgezag formaliseer je je achterbankpositie”, aldus Coster.
Vorig jaar adviseerde de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming dat het in het belang van het kind is om meerouderschap wettelijk vast te leggen. Vandaag wordt tijdens het debat over familierecht het advies in de Tweede Kamer besproken. Toch liet het kabinet gisteren weten dat er voorlopig geen wetgeving komt, aangezien dit te veel capaciteit zou vragen van uitvoeringsorganisaties en ministeries.
‘Ik heb het idee dat Nederland uiteindelijk een vrij conservatief land is. We denken van niet, maar dat zijn we eigenlijk wel’
Strijdbaar
Nas en Coster zijn allebei erg teleurgesteld dat de rechten van derde en vierde ouders voorlopig niet wettelijk worden vastgelegd. “Het is logisch dat eerst de gezinsvorm ontstaat en dan pas de wetgeving, maar inmiddels wachten meeroudergezinnen al lang en is er nog steeds geen wetgeving”, aldus Coster. Kinderen in meeroudergezinnen verdienen, volgens haar, dezelfde zorg als kinderen met twee ouders. “Stel, je kind ligt op de Intensive Care en er mogen maar twee ouders bij. Hoe leg je dan uit dat papa, mama of baba niet op bezoek mag komen?” Nas zag de bui al een beetje hangen: “Ik heb het idee dat Nederland uiteindelijk een vrij conservatief land is. We denken van niet, maar we zijn het eigenlijk wel.”
Toch is de strijd nog niet gestreden. Stichting Meer dan Gewenst en COC Nederland roepen de Tweede Kamer op om vandaag tijdens het debat over familierecht tegen het besluit te protesteren en vragen kamerleden van alle partijen zich voor meerouderschap in te zetten. Nas en Coster hopen dat de Nederlandse wet in de toekomst verandert, niet voor zichzelf, maar voor de mensen die in de toekomst met z’n drieën of vieren een kind willen grootbrengen. “Ik vind voor alle ouders die nog komen dat de feitelijke ouder die de pleisters plakt, ook in het ziekenhuis iets voor het kind moet kunnen betekenen”, aldus Coster. Stiekem droomt Nas van een progressieve wind in Den Haag die meerouders welgezind is.
Eindredactie door Robin Jansen
