De feestdagen zijn pas net achter de rug en er zijn alweer nieuwsberichten over bosbranden in Los Angeles en dat de aarde voor het eerst door de grens van 1,5 °C opwarming is gegaan. Natuurlijk is het belangrijk dat dit wordt gerapporteerd want het laat de ernst van het probleem zien. De eindeloze stroom aan doemscenario’s lijkt bij veel mensen echter eerder machteloosheid en ontwijkend gedrag aan te wakkeren dan actie. Hoe kunnen we in 2025 een positiever verhaal vertellen en klimaatverandering zien als een kans om een betere wereld te bouwen? Het antwoord ligt in hoe we het probleem benaderen – als journalist, politicus en individu.
Het probleem van klimaatmoeheid
Waarschijnlijk herken je het gevoel: je leest een nieuwsbericht over klimaatverandering en voelt direct een zwaarte. Die constante stroom van negativiteit leidt bij velen tot klimaatmoeheid. Onderzoek toont aan dat een significant deel van de bevolking klimaatnieuws vermijdt omdat het te vaak herhaald wordt, niet vernieuwend is of een negatieve impact heeft op hun gemoedstoestand. In Duitsland bijvoorbeeld geeft 22% van de bevolking aan klimaat gerelateerd nieuws te vermijden.
Dat vermijden is begrijpelijk maar zorgwekkend. Het sombere en onoplosbare imago van klimaatverandering draagt bij aan wat psychologen ‘cognitieve dissonantie’ noemen. Mensen willen wel bijdragen, maar het voelt nutteloos of te moeilijk. Vergelijk het met rokers die gezondheidsrisico’s negeren omdat stoppen te moeilijk lijkt.
De imago-uitdaging van klimaatverandering
Klimaatactie heeft momenteel het imago van een bedreiging: van koopkracht, vrijheid en zelfs cultuur. Wat als we het omdraaien? Econoom Johan Albrecht van de Universiteit Gent stelt dat we moeten proberen een toekomst te visualiseren waarin Europa een koolstofarm continent is. Hoe ziet het leven er dan uit en welke voordelen komen daarbij? Deze vraag wordt nog veel te weinig gesteld door politici, activisten en de media. Zij moeten niet alleen over de urgentie van het probleem communiceren, maar ook over het positieve potentieel van de oplossingen.
Van krimp naar groei en kansen
Linkse partijen slaan regelmatig de plank mis. Zoals Jesse Frederik van De Correspondent schrijft, wordt het debat vaak geframed als “krimpen voor het klimaat”: minder auto’s, minder vliegen, minder vlees. Wat als we de focus verleggen naar de kansen? Denk aan banen in nieuwe groene industrieën, goedkopere energie en schonere steden zonder fijnstof en geluidsoverlast. Zo wordt de overgang naar een duurzame samenleving iets om naar uit te kijken, in plaats van iets om tegenop te zien.
Daarnaast moeten we helder communiceren waarom bepaalde maatregelen nodig zijn. Maatregelen zoals een vleestaks of een vliegbudget voelen voor veel mensen als straf. Als we duidelijk maken wat het einddoel is en wat de voordelen zijn, wordt het makkelijker om die korte termijn “opofferingen” te accepteren.
De kracht van oplossingsgerichte journalistiek
Een belangrijk hulpmiddel in deze rebranding is oplossingsgerichte journalistiek. Dit concept, dat wordt bepleit door communicatiewetenschappers zoals Dr. Andreas Schuck van de Universiteit van Amsterdam, legt niet alleen nadruk op de problemen, maar ook op de oplossingen. Het koppelen van een probleem aan concrete oplossingen en acties vergroot het gevoel van zelfeffectiviteit: mensen voelen dat hun inspanningen ertoe doen en dat verandering mogelijk is.
Een goed voorbeeld is verslaglegging over vlees eten. In plaats van alleen te schrijven dat we minder vlees moeten eten, kunnen journalisten laten zien hoe veel ontbossing, broeikasgasuitstoot en geld mensen kunnen besparen met vijf keer in de week vegetarisch eten. Zo wordt het verhaal niet alleen een waarschuwing, maar ook een handleiding voor actie die voordelen duidelijk maakt.
Oproep aan journalisten, politici, activisten en aan jou
Het is tijd voor een culturele omslag in de manier waarop we over klimaatverandering communiceren. Journalisten, politici en activisten hebben hierin een sleutelrol. Vertel een gebalanceerd verhaal dat de uitdagingen erkent, maar ook de oplossingen en kansen benadrukt. Laat zien waar we naartoe werken: een samenleving die gezonder, eerlijker en duurzamer is. Maak duidelijk hoe de keuzes van vandaag bijdragen aan die toekomst, voor onszelf en ook voor de generaties na ons.
2025 kan het jaar zijn dat we deze culturele omslag maken. Het jaar waarin we niet blijven hangen in doemdenken, maar een nieuw inspirerend en motiverend verhaal vertellen. Dus hierbij de vraag of je in jouw gesprekken over klimaatverandering niet alleen de focus legt op de staat van het klimaat, maar het juist vaker gaat hebben over ons gezamenlijk doel, de oplossingen, en de bijkomende voordelen van klimaatactie. Daardoor kan de focus verlegd worden naar een positief toekomstbeeld dat mensen motiveert, in plaats van te focussen op negativiteit en urgentie.
