Militaire vliegtuigen scheren over de hoofden van de Jordaniërs, die met een mengeling van spanning en onrust naar de lucht kijken. Al dertien maanden is het het gesprek van de dag: hoe zal de situatie in de buurlanden zich ontwikkelen? Terwijl het geweld tussen Israël en de omliggende landen en groeperingen met de dag toeneemt, staat Jordanië steeds meer onder druk.
Jordanië stond altijd bekend als ‘het Zwitserland van het Midden-Oosten’ vanwege hun neutrale houding richting hun buurlanden, maar jongeren voelen hier steeds minder voor. De woede onder jonge Jordaniërs over de afzijdigheid van hun leiders groeit en velen voelen zich met de dag moedelozer om de situatie in Gaza. Uit tientallen gesprekken met jongeren in de Jordaanse hoofdstad Amman blijkt: praten over Jordanië betekent praten over Palestina.
Méér dan politiek
De diepe Jordaanse sympathie voor de Palestijnse zaak is méér dan politiek: het gaat om gedeelde geschiedenis, afkomst en religie. In Jordanië is het een gegeven dat men zich solidair opstelt met de Palestijnen – en recentelijk ook de Libanezen.
Een groot deel van de Jordaanse bevolking heeft Palestijnse wortels, velen hebben nog familie in steden zoals (voornamelijk) Nablus op de Westelijke Jordaanoever. Overal klinken verhalen over verloren familieleden of vrienden, recent in Gaza of in eerdere conflicten.
Het steunen van Palestina is voor veel moslims diepgeworteld in hun geloof. De meerderheid van de Palestijnen en Jordaniërs is namelijk islamitisch en broederschap is een belangrijk begrip in de islam. “Het zit in ons bloed en onze religieuze tradities om de Palestijnen te steunen,” zegt de 21-jarige Hiba.
De christelijke minderheid toont dezelfde solidariteit – niet vanuit religie, maar vanuit een gevoel van rechtvaardigheid. Twee christelijke Jordaanse studenten vertellen er meer over. Khamis* (20), zichtbaar gefrustreerd, begrijpt niet waarom westerse landen, waaronder christelijke gemeenschappen, weigeren te luisteren naar de Arabische stem in dit conflict. Khamis en John (20), allebei van Palestijnse afkomst, vertellen dat veel christelijke Jordaniërs deze gevoelens delen. “Ook wij voelen de pijn van de gewonden,” zegt John.
De situatie blijft complex voor christenen, vertelt Khamis. Veel christenen worstelen met de rol van Hamas als islamitische verzetsbeweging: hun gewelddadige karakter staat haaks op bepaalde principes die zij belangrijk vinden. Tegelijkertijd erkennen ze dat Hamas bescherming biedt tegen het Israëlische geweld.
Ook in Jordanië zijn christenen die Israël steunen, vertelt Khamis – een heel klein percentage weliswaar. Dit zijn grotendeels dispensationalisten, oftewel christenen die de Bijbel letterlijk interpreteren en overtuigd zijn van het belang van Israël. Dit perspectief wordt door de meeste Jordaanse christenen afgekeurd.
Beveiligde ambassades en geboycotte westerse ketens
Een pro-Israëlische stem vinden in Jordanië? “Misschien in de Amerikaanse ambassade,” antwoordt Noor (21) grappend. De Amerikaanse ambassade is inmiddels zwaarbeveiligd, omdat veel pro-Palestina protesten zich richten op de Amerikaanse of Israëlische ambassade. De Israëlische ambassade bevindt zich dichtbij de Al-Kalouty moskee buiten het centrum van Amman. Hoewel de meeste protesten nu vreedzaam verlopen, zijn alle werknemers van deze ambassade vertrokken na eerdere hevige protesten door woedende Jordaniërs. De Jordaanse regering besloot dat de leden van de Israëlische ambassade niet mogen terugkeren, waardoor de diplomatieke spanning tussen de twee landen verder oploopt.
Naast protesteren richten veel Jordaniërs zich nu op boycotacties om politieke kleur te bekennen. “Anders helpen we Israël en Amerika de oorlog te financieren,” zegt Hiba. Haar vriendinnen knikken instemmend.
De boycot is een massale beweging geworden: jong en oud is ervan overtuigd dat boycotten impact maakt. Grote westerse merken zoals Coca-Cola, Starbucks en McDonald’s worden massaal gemeden en vervangen door lokale alternatieven. Veel restaurants en winkels hebben speciale vacatures open voor mensen die eerder voor de geboycotte merken werkten. Zo hoeft de bevolking er niet financieel onder te lijden. De solidariteit versterkt de lokale economie, en Jordaniërs vieren gezamenlijk de sluiting van westerse ketens.
‘Fake show’
Wat is de rol van de Jordaanse overheid? De meningen hierover lopen uiteen. Ra’fat (24) gelooft dat het Jordaanse leger zich zou moeten inzetten en dat Arabische landen gezamenlijk zouden moeten optreden. Het optreden van de regering vindt hij een ‘fake show’ en de militaire terughoudendheid van Jordanië zwak. Sommigen fluisteren dat de werkelijke macht in handen ligt van Amerika, dat Jordanië onder druk zet om een gematigde koers te varen.
Er klinken echter ook andere geluiden, vooral binnen oudere generaties. Sommigen van hen prijzen de blijvende humanitaire inspanningen van Jordanië voor de Palestijnen. Sinds 1948 biedt het land al opvang aan vluchtelingen en levert het voedsel- en medische hulp aan de Gazastrook. Bij de oudere generatie leeft de gedachte dat Jordanië doet wat het kan, vertellen Hiba’s ouders. Daarnaast denken zij dat militaire actie tegen Israël grote risico’s heeft. Ook twee professoren van de Universiteit van Jordanië (die anoniem willen blijven) hebben weinig vertrouwen in de militaire kracht van Jordanië tegenover het door het westen gesteunde Israël.
Blijft Jordanië een vreemd eendje?
Doordat de diplomatieke banden tussen Israël en Jordanië tot een dieptepunt zijn gezakt, is de toekomst onzeker. Ook de recente herverkiezing van Trump zal consequenties hebben die in de hele regio voelbaar zullen zijn. Hij heeft immers de belofte gedaan om wereldvrede te herstellen, maar zal tegelijkertijd een enorme bondgenoot zijn voor Israël. Jordaniërs maken zich dan ook grote zorgen over de manier waarop hij die beloofde wereldvrede wil bereiken.
Als oase van rust in een regio vol onrust blijft Jordanië een vreemd eendje in het Midden-Oosten. Binnen de eigen landsgrenzen worstelt het land echter met allerlei toenemende spanningen. Onder jongeren groeit de woede en het gevoel van machteloosheid. “Er heerst een collectief gevoel van verlamming in de hele maatschappij,” zegt Khamis. De protesten, boycots en lokale initiatieven tonen een land in diepgewortelde solidariteit met de Palestijnen. De vraag is of Jordanië in staat zal zijn om haar balans te behouden, terwijl de regio blijft veranderen.
*De naam van Khamis is gefingeerd. Zijn echte naam is bekend bij de redactie.
Eindredactie door Tessa van den Heuvel
