In zijn 13 jaar als premier doorbrak Rutte alle kabinetsrecords sinds de Tweede Wereldoorlog. In die jaren gebeurde er een hoop: hij leidde Nederland door de kredietcrisis, de vluchtelingencrisis, de Europese staatsschuldencrisis, de gascrisis in Groningen, de pandemie en de toeslagenaffaire. En ondanks de vele kopstukken die om hem heen opstapten leek de minister-president onaantastbaar.
‘Ook veel goed gegaan’
Toch denkt Julia Greven (20) niet dat haar beeld van de Nederlandse politiek beïnvloed is door Rutte. Ze is studente bestuurskunde en lid van de VVD. Nu het kabinet gevallen is, zegt ze, is de staat van Nederland ‘instabiel’. Ja, erkent ze, er zijn veel dingen fout gegaan onder zijn bewind, maar er zijn “veel dingen goed gegaan”. “Er is geen fijner land om te wonen dan Nederland. Ik bedoel, ga eens naar het buitenland. Dan merk je eigenlijk hoe goed we het hier hebben.”
“Zijn grootste verdienste is de manier waarop hij Europese relaties onderhield en Nederland regeerde met een glimlach, ook in zware tijden.” Desondanks zegt ze wel een oplossing te willen voor de toeslagenaffaire en de gascrisis in Groningen. “Rutte bracht energie mee en stond altijd voor zijn idealen, prachtig om te zien.” De opvolger van Rutte? “Een vrouwelijke premier, mits dat een capabele kandidaat is. “
Daartegenover is Amos Middelkoop (21), pre-masterstudent Information Sciences aan de Radboud, minder positief over de nalatenschap van de premier. “Rutte was eindverantwoordelijk in een periode waarin zich een woningcrisis en een belastingschandaal heeft afgespeeld. Het verliep allerminst soepel.” Rutte heeft geblunderd door het “in het water gooien van de kernwaarden van de VVD”, veroorzaakt door de samenwerking met ‘linkse partijen’ D66 en de ChristenUnie. Amos verdedigt wel het ambt: “Politici moeten gewaardeerd worden voor wat ze dag en nacht doen.”.
‘Realistischer immigratiebeleid’
Amos wilt graag een realistischer immigratiebeleid en meer investeringen in defensie. Dit vertaalt zich vooral naar “strengere maatregelen wat betreft familiehereniging en voorwaarden toelating asielopvang.” Voor defensie wil hij “meer nieuw personeel en een uitbreiding van nieuwe oorlogsvoertuigen.” Dit moet vooral een “verbetering van de slagkracht” teweeg brengen.
Of dat gaat gebeuren is de vraag. “Er is aardig wat verdeeldheid in Nederland, zowel bij burgers als politieke partijen. Je ziet in andere landen dat extreemrechts een machtspositie inneemt, zoals in Italië, en ik denk dat dit ook zal gaan gebeuren in Nederland.” Hij denkt dat “mensen geen fijn gevoel hebben over links”, vanwege het uitkopen van de boeren en de stikstofregelingen. De reactie kan dan “erg extreem” zijn, waardoor het politiek klimaat “kan kantelen naar extreemrechts.” De proteststemmen op de BBB tijdens de provinciale verkiezingen zijn hier een voorbeeld van, denkt Amos.
De staat van de Nederlandse politiek vindt hij “bedroevend”, waarbij “er een groot verschil zit tussen het onderbuikgevoel van de mensen en de representatieve partijen.” Amos kijkt er daarom ook niet van op dat mensen Rutte de schuld geven van alles wat er misgaat. “Rutte stond toch symbool voor alles wat slecht ging en dat riep in tijden van nood op tot haat.”
“Niet zo geïnteresseerd in politiek”
Eigenlijk is Ryan Winkel (20) niet zo geïnteresseerd in politiek. Hij is monteur bij Porsche, bezig aan een opleiding Technisch Specialist op het MBO en woont samen met zijn vriendin, waar hij dit jaar een huis mee heeft gekocht. Over de staat van de Nederlandse politiek zegt hij dat hij zich “er te weinig in verdiept en er te weinig verstand van heeft” om een oordeel te vellen. Wel vindt hij het leven “te duur wordt”. En dan heeft Ryan nog geluk dat hij de stijgende lasten goed kan betalen, maar er zijn “genoeg gezinnen die dit niet kunnen.”
In zijn ogen moet de belasting op primaire levensbehoeften omlaag, zodat het voor iedereen gemakkelijker wordt om “gezond te leven en te eten.” Naast dit probleem wilt hij ook dat de immigratiecrisis wordt aangepakt. “Ik gun iedereen een warm thuis en zeker geen oorlog maar vind wel dat ons eigen volk voor gaat” vertelt hij.
“Niet eerlijk”
Voor Iris Dicke (17) moeten er meer linkse partijen in het nieuwe kabinet nu Rutte weg is. De kabinetten-Rutte zetten een trend van het “niet eerlijk toegeven van fouten.” Ze voegt toe dat “Rutte de Nederlandse politiek niet in in zijn eentje heeft veranderd.” Door haar leeftijd heeft ze de voorgangers van de demissionair premier niet bewust meegemaakt.
In haar ogen is de vertrekkend premier vooral het boegbeeld van Nederland dat “van crisis in crisis rolt.” De huidige politieke staat is ‘pure chaos’: “We hebben teveel partijen en politici die niet verder kijken dan het eigenbelang. Rutte is daar een voorbeeld van, omdat hij niet kijkt naar waar Nederland behoefte aan heeft.”
Verder “neemt hij niet de verantwoordelijkheid voor de fouten die onder zijn kabinetten gemaakt zijn en trekt hij niet aan de bel zodra er iets misgaat.” Nederland heeft behoefte aan een premier zoals Jesse Klaver, “omdat hij oog heeft voor zowel mens als klimaat en zich beseft dat er meer is dan de economie.”
Daar sluit Sanne Vijfschagt (20) zich bij aan. Ze studeert HBO-verpleegkunde en is op dit moment nog geen lid van een politieke partij. Ze stelt dat de premier weigert “verantwoordelijkheid te nemen voor schandalen die onder zijn verantwoordelijkheid vielen.” De uitspraak “Daar heb ik geen actieve herinnering aan”, vindt ze het perfecte voorbeeld. Ook de hoeveelheid schandalen die onder Rutte plaatsvonden is “een goede indicatie” van deze onwil.
De economie boven alles
Het beleid was “typisch rechts. Economie boven alles, voornamelijk voordelig voor de ‘rijken’. Veel problemen worden niet echt opgelost.” De kabinetten onder Rutte hebben ‘veel geprutst’, omdat ze inzagen dat “ze daar toch wel mee weg zouden komen. De “nonchalante houding in ernstige situaties” van Rutte heeft aan dit beeld bijgedragen, zo stelt Sanne. Daarom droeg de premier bij aan “meer versnippering” in de politiek. Ook heeft hij gezorgd “voor polarisatie en ontevredenheid.”
Sanne hoopt dat Jesse Klaver of Attje Kuiken de nieuwe minister-president van Nederland wordt. Daarmee wilt ze vooral meer linkse invloeden en dat het nieuwe kabinet lange-termijn beslissingen maakt. Ze heeft namelijk het idee dat alle plannen op dit moment zo ver mogelijk vooruit geschoven worden en dat er alleen maar ’tussenoplossingen’ worden aangeboden.
Hoe Rutte zal worden beoordeeld is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat de voormalig geschiedenisstudent een stempel heeft gedrukt op een hele generatie jonge stemmers.
Is Rutte over 25 jaar een staatsman waar de jongeren van nu geen actieve herinnering meer aan hebben, of heeft de doctorandus geschiedenis dan een eigen hoofdstuk in de historie van de staat? Voor nu blijft het slechts gissen.
