Het vastgelopen landbouwakkoord legt een cruciaal probleem bloot: de stikstofplannen van politiek Den Haag botsen met het platteland. Stijn Huisman en Sander van ’t Hof vertellen over de impact van de plannen op hun boerenbedrijf. En over de toekomst van de jonge boer – zover deze nog bestaat.
Zodra je de Haringvlietburg oversteekt en voet zet op Brabants grondgebied vind je straten vol vlaggen. Sommige zijn gehesen in de klassieke horizontale volgorde van rood, wit en blauw. Andere net andersom: blauw, wit en vervolgens rood. De omgekeerde vlag staat als symbool voor het boerenverzet tegen de stikstofplannen, en voor sommige stiekem als stem voor de BBB. De eerste omgekeerde vlaggen verschenen zo’n half jaar geleden, nadat de trend ontstond om steun te vragen aan de overheid voor de onzekere toekomst van boeren. Nu de BBB de Provinciale Statenverkiezingen gewonnen heeft, zijn veel vlaggen weer gehesen op traditionele wijze. Toch hangen de straten nog vol spandoeken met leuzen en kreten die benadrukken: “burgers en overheid, help ons.”
De stikstofplannen van het kabinet zijn in het leven geroepen om de landbouw te verduurzamen en zo te voldoen aan de Green Deal doelstellingen. Een pakket aan afspraken dat streeft naar een klimaatneutraal Europa in 2050. Ook boeren zijn hierdoor verplicht om hun uitstoot van stikstof fors te verminderen. Hoewel de Europese afspraken zwart-op-wit op papier zijn gedrukt, is Nederland verantwoordelijk voor haar eigen uitvoering. Iedere provincie heeft het heft in eigen handen. In de Brabantse Wal, een natuurgebied gelegen in de westkant van Noord-Brabant, geldt de volgende regel voor de Natura- 2000 gebieden: de stikstofuitstoot moet hier met 70 procent omlaag. Veel boeren leven hierdoor van dag tot dag. Niks is meer zeker, vertellen Sander van ’t Hof (28), varkensboer in Woensdrecht en Stijn Huisman (27), melkboer in Bergen op Zoom.
“Den Haag mist het nuchtere boerenperspectief”
Nadat Van ‘t Hof de kneepjes van het boerenvak leerde tijdens zijn jeugd in de varkensstal van zijn familie, trad hij op vijfentwintigjarige leeftijd in dienst als bedrijfsleider bij een varkensbedrijf in Woensdrecht. Een stad gelegen in het westen van Noord-Brabant dat zich bevindt in één van de beschermde Natura 2000-gebieden. Ook zijn boerenbedrijf is geraakt door de aangekondigde stikstofplannen. “Maar we houden ons hoofd koel”, zegt Van ‘t Hof nuchter. “Stressen heeft geen zin.”
“Varkens stoten wel veel meer uit dan koeien”, zegt Van ‘t Hof. “En ons bedrijf heeft in totaal 11.000 beesten rondlopen, dus dat zijn er wel wat.” Toch ondervindt Van ‘t Hof momenteel nog geen problemen door de stikstofplannen van het kabinet. “We werken heel lokaal, want onze keten is kort. We zorgen voor de dieren vanaf de geboorte tot aan de slacht. Toch is de toekomst voor de boer onzeker.”
“In Noord-Brabant zijn de plannen voor het reduceren van stikstof zelfs ambitieus in vergelijking met andere provincies”, zegt Van ‘t Hof op serieuze toon. “In 2027 moeten wij tot 90 procent van ons fijnstof zuiveren. Hiervoor zullen we moeten investeren in nieuwe apparatuur.” Hij rekent uit: dit kost al snel 400.000 euro. Veel boerenbedrijven kunnen zulke bedragen niet betalen volgens Van ’t Hof. “Zij zullen verdwijnen.”
“In de afgelopen tien jaar is het aantal boeren ook al fors afgenomen”, vertelt Van ‘t Hof. “Ruim de helft is gestopt. Er is geen zekerheid”, zegt hij. “Niemand wil boer meer worden.” Daarnaast heerst er veel taboe rondom het begrip ‘boer zijn’, vooral in de veehouderij, vindt Van ‘t Hof. “Ik heb er zelf geen last van. Maar ik ken genoeg mensen die de kapper vertellen dat ze in de bouw werken, in plaats van tussen de varkens.”
“Ondanks dat ik als jonge boer heel goed begrijp dat we moeten verduurzamen, geloof ik dat we een gruwelijk tekort aan voedsel krijgen in Nederland”, zegt Van ‘t Hof. “Het is een kwestie van vraag en aanbod. Zolang de vraag bestaat, zullen we wat moeten aanbieden. Anders komt het vlees wel uit een ander land”, denkt hij. Van ’t Hof vindt dat minder duurzaam en kwalitatief ongezonder. “Daarnaast verliest Nederland 22 miljard euro met de huidige stikstofplannen die op tafel liggen. Hiermee winnen we slechts 0,000036 graden Celsius. Ik weet zeker dat het efficiënter kan”, zegt hij. “In Den Haag denken ze compleet anders dan op het boerenland.”
“Wat gaan we eten zonder boeren in Nederland?”
Terwijl Huisman ‘s ochtends vroeg zijn koeien eten geeft vertelt hij over de kaasboerderij die hij samen met zijn vader en broer onderhoudt. Een agrarisch bedrijf gelegen aan de rand van Bergen op Zoom. Naast de melkproductie hebben ze ook een eigen boerderijwinkel, waar ze een breed scala aan producten verkopen, variërend van zuivel en eieren tot vlees van hun eigen dieren. Zelfs ijs behoort tot het assortiment.
De stikstofplannen hebben niet direct grote gevolgen voor ons als familiebedrijf, vindt Huisman. “Zo bepalen de plannen wel hoeveel koeien wij mogen huisvesten in onze stallen. Maar doordat we een NB- vergunning hebben, is toch alles min of meer geregeld. We mogen maximaal 230 koeien houden, dat staat zwart-op-wit op papier”, zegt Huisman opgelucht. “Wel staan we vaak in dubio.” De stikstofplannen kunnen na iedere verkiezingsperiode weer wijzigen. Dit maakt het leven van de boer onzeker, vindt Huisman. Zo staan ze nu weer voor een nieuwe kwestie: de veestapel verder uitbreiden of tóch hun werkzaamheden anders inrichten? “Ik weet het niet”, zegt hij.
“We streven in ieder geval wel naar duurzame landbouw”, zegt Huisman. “Op de boerderij, proberen we alles zo netjes mogelijk te doen. We volgen de plannen, maar gaan ook door met ons werk. We kunnen niet stil gaan staan”, vindt Huisman. “Dat geldt niet alleen voor mij”, zegt hij. “Het merendeel van alle boeren is zich bewust dat we moeten veranderen. Toch is het aantal jonge boeren dat nog actief is in het veld gering”, zegt hij. “Er is veel vergrijzing.”
“En juist de wanhoop onder jonge boeren is het grootst”, legt Huisman uit in een van zijn stallen. In mei heeft de Europese Commissie groen licht gegeven voor het uitkopen van piekbelasters van stikstof in de veehouderij. Het kabinet heeft het voornemen om ongeveer 3000 van deze piekbelasters, gevestigd in de Natura 2000-gebieden, een aanbod te doen om vrijwillig te stoppen. “Maar vrijwillig stoppen”, zegt Huisman lachend. “In de boerenmond noemen we dit eerder ‘uitkopen.’ En deze uitkoopregeling maakt ons zeker niet miljonair”, zegt hij.
“We krijgen 120 procent van de marktwaarde van het bedrijf, maar wat is de marktwaarde? Ik verlies niet alleen mijn bedrijf, maar ook mijn werk en inkomen”, zegt hij verontrust. “Ik sta op tussen de koeien en ga naar bed tussen de koeien, niet letterlijk natuurlijk, maar ik leef voor deze beesten”, zegt de jonge boer. “Boer zijn is mijn vak en mijn passie. Dat zou ik nooit willen kwijtraken. En wat gaan we anders eten zonder boeren in Nederland?”
