Nieuwgekozen volksvertegenwoordiger George Santos maakte onlangs een ‘White Power’-handgebaar in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Het gebaar wordt gezien als een uiting van ‘witte suprematie’. Wat houdt dit in en hoe herken je de symbolen? Red Pers ging hierover in gesprek met Amerikanist Manon Portos Minetti.
Het is vijf januari, de tiende stemronde is aangekondigd om te beslissen of Kevin McCarthy voorzitter van het Huis van Afgevaardigden moet worden. Een naar eigen zeggen ultraconservatieve fractie binnen de Republikeinse meerderheid blokkeert zijn verkiezing, omdat hij niet conservatief genoeg zou zijn. Wanneer de 34-jarige George Santos naar voren wordt geroepen om zijn stem uit te brengen, gaat zijn linkerhand naar zijn rechterzij en hij knijpt zijn duim en wijsvinger bij elkaar: hij maakt het ‘White Power’-gebaar, een knipoog naar de ideologie van ‘wit suprematisme’. Amerikanist en docent aan de Vrije Academie Manon Portos Minetti definieert deze ideologie als ‘het idee dat het witte ras beter ontwikkeld is dan alle andere volkeren’.
Het handgebaar
Er is verwarring ontstaan over het handgebaar: refereert het aan witte suprematie, of misschien toch aan het OK-gebaar (waarbij de wijsvinger en de duim een cirkel vormen, om aan te tonen dat iemand ‘oké’ is)? De Anti-Defamation League (ADL), een joodse organisatie gespecialiseerd in het bevechten van extremisme, maakte een overzicht van handgebaren afkomstig uit de White Power–beweging. Volgens de ADL vormden de drie uitgestrekte vingers van Santos wel degelijk de letter ‘W’ van ‘white’, en het ronde figuur gemaakt door de wijsvinger en duim de letter ‘P’ van ‘power’. Toch benadrukken ook zij dat het handgebaar in de meeste gevallen onschuldig van betekenis is. In Amerikaanse gebarentaal bijvoorbeeld betekent het simpelweg ‘oké’.
De extreme vleugel van de Republikeinse Partij is Santos niet vreemd.
Andere gerelateerde handgebaren waar de ADL voor waarschuwt zijn het maken van het getal 88 met beide handen. Het getal verwijst naar de plek van de letter ‘H’ in het alfabet. De afkorting ‘HH’ staat voor Heil Hitler. Ook het Ku Klux Klan (KKK)-saluut wordt vaak gebruikt onder aanhangers van witte suprematie. Hun linkerhand strekken ze uit met de handpalm naar beneden gericht. Dit is een verwijzing naar een nazi-saluut, dat van origine met de rechterhand wordt gedaan. KKK-leden spreiden hun vingers, wat staat voor de 4 K’s in Knights of the Ku Klux Klan. Hun rechterarm leggen ze met gestrekte duim, wijsvinger en middelvinger (de vorm van een K) op hun buik.
Context van belang
Volgens Minetti is het belangrijk om te kijken naar de context waarin het gebaar wordt gemaakt. “Kijk naar eerdere uitspraken van een politicus of de manier waarop diegene stemt,” vertelt hen. Daarnaast verwijst Minetti naar de extremistische vleugels van de Republikeinse Partij. “Organisaties die witte suprematie aanhangen zoals de Oath Keepers, de KKK en de Proud Boys roepen hun leden ook op om op de Republikeinse Partij te stemmen.”
De extreme vleugel van de Republikeinse Partij is Santos niet vreemd. Eerder bezocht hij het jaarlijkse gala van de New York Young Republican Club (NYYRC). Deze club omarmt openlijk autoritaire en antidemocratische ideeën, en stond achter de Capitoolbestorming. Andere aanwezigen op dit gala waren leden van internationale extreemrechtse politieke partijen zoals het Duitse Alternative für Deutschland, de Oostenrijkse Freiheitliche Partei Österreichs en de openlijk wit-nationalistische groepering VDARE.
Deze ideologie is nooit weggeweest, het was alleen minder zichtbaar.
Een kanttekening hierbij is dat George Santos homoseksueel pretendeert te zijn, en hij is ook nog geboren in Brazilië. Zowel het hebben van een niet-heteroseksuele geaardheid als een niet-witte huidskleur wordt verafschuwd door de White Power-beweging. Maar Minetti prikt daar meteen doorheen. “Santos is verkozen in een progressief district in New York en wilde waarschijnlijk die stemmers aanspreken,” vertelt hen. “Die huwelijksakte tussen hem en een man is nooit gevonden. Wél is bewezen dat Santos een relatie heeft gehad met een vrouw.” Ook zijn Latijns-Amerikaanse wortels sluiten witte suprematie niet uit. “In Brazilië is ook veel racisme. Alleen ligt de grens bij wiens voorvaderen wel en wiens voorvaderen niet in Europa zijn geboren daar anders. Santos zijn familie stamt uit Europa.”
Amerikaans hondenfluitje
Juist door die meerduidige betekenis van het symbool dat Santos maakte hebben aanhangers van witte suprematie het symbool geadopteerd. Volgens Minetti is het symbool een typisch voorbeeld van een zogeheten dog whistle. Dit zijn symbolen die alleen de geoefende of bedoelde ontvanger kan begrijpen, net zoals een hond alleen een fluitje op een bepaalde frequentie begrijpt. “Met zulke symbolen communiceren extremisten naar hun achterban, terwijl een groter publiek niet weet waar ze het over hebben,” vertelt hen.
Op de vraag hoe witte suprematie weer de kop opstak in de Amerikaanse politiek, antwoordt Minetti: “Deze ideologie is nooit weggeweest, het was alleen minder zichtbaar.” Hen verwijst naar wetgeving die rechten van minderheden inperkten, zoals recente anti-transgenderwetgeving, maar ook het bemoeilijken van stemrecht in districten waar veel mensen van kleur wonen. Ook veel koloniale wetgeving is pas recent afgeschaft. “Slechts twee jaar geleden kwam er een federaal verbod op lynchen,” stelt Minetti. “Tot voor kort was eigendomsrecht nog een legitieme verdediging tegen lynchen. Oude koloniale wetten beschermden de dader als hij iemand op zijn eigen terrein ophing.”
De oorsprong van hedendaags witte suprematie is te herleiden naar 1865, vertelt hen verder. “In dat jaar kregen zwarte mannen gedeeltelijk stemrecht. Toen vormde de Ku Klux Klan zich, een club die voor het behouden van raciale apartheid is.” Deze groepering schuwde geweld niet. “De KKK begon aanslagen te plegen tegen zwarte mensen en iedereen die bevriend met ze was. Er kwam wetgeving in het Zuiden gebaseerd op het idee van sundown towns. Als de zon onderging, en zwarte mensen liepen nog over straat, dan mochten witte mensen ze vermoorden.”
Aanhangers van witte suprematie in Nederland beginnen de tactieken en ideeën uit Amerika over te nemen. Dit moeten we in de gaten houden.
Opkomst in Nederland
Ook in de Lage Landen betreedt witte suprematie langzaam weer de politieke arena. Rond de jaarwisseling projecteerde een groep witte suprematisten‘White Lives Matter’–leuzen zoals “Vrolijk blank 2023” op de Erasmusbrug in Rotterdam. Later brachten ze een manifest naar buiten waarin stond dat ze streven naar een Nederland dat voor 99 procent wit is. Een telegramgroep laat zien dat de ideologie in Nederland online zo’n 1300 aanhangers heeft.
“In Nederland zijn er relatief weinig mensen die wat extremer denken, terwijl het in de VS wijdverbreid is,” vertelt Minetti. “Aan de ene kant komt dat door de grootte van Amerika, aan de andere kant kent Amerika een directere koloniale geschiedenis. Witte Amerikanen zijn niet de oorspronkelijke bewoners, waardoor spanning en strijd tussen groepen al vroeg ontstond.” Volgens hen probeerden witte Amerikanen juist die ongelijkheid in wetten te gieten: “Het koloniale systeem kende een sociale orde gebaseerd op ras. Het duurde lang voordat minderheden stemrecht kregen, en zelfs toen ze dat kregen, was hun stem in eerste instantie minder waard.”
“Dat verschilt dus van de Nederlandse context omdat hier wel het idee heerst dat witte mensen de originele bewoners zijn,” zegt Minetti. “Het overgrote deel beschouwde of beschouwt mensen van kleur als ‘te gast’, die worden geacht mee te doen aan bestaande regels. Racisme is er, maar veel minder verankerd in de wet.” Alhoewel er in verhouding minder aanhangers van wit suprematisme in Nederland lijken te zijn, eindigt Minetti wel met een waarschuwing: “Aanhangers van witte suprematie in Nederland beginnen de tactieken en ideeën uit Amerika over te nemen. Dit moeten we in de gaten houden.”
Eindhttps://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png door Valerie Vocking