Het einde van de corona-maatregelen komt nu echt in zicht. Redacteur Thom Canters vraagt zich af of dat ook het startsein moet zijn voor een sociale omslag. Kan wandelen hem helpen om onontgonnen terrein een menselijk gezicht te geven? 

Eindelijk, de musea en de bioscopen zijn weer open. Het heeft wat minder lang geduurd dan de vorige keer, maar toch keek ik reikhalzend uit naar dit moment. 

Het is tijd om eens te inventariseren waar ik me de komende tijd op wil gaan storten. Lijstjes bieden altijd een vorm van houvast, zeker nu er een inhaalslag gemaakt moet worden. In mijn zoektocht stuit ik op de volgende begeleidende tekst over het werk van een voor mij onbekende kunstenaar: “Het [werk] komt vaak tot stand in samenwerking met bevolkingsgroepen die minder worden gezien en gehoord.”

Mooi, denk ik. Op zulke teksten sla ik vaker aan. Dat is toch de functie van kunst en cultuur? Meryl Streep vatte haar taakopvatting als acteur ooit samen als volgt: “De enige taak van een acteur is om te laten zien hoe het voelt om het leven van mensen die anders zijn dan wij te leiden.” Mensen die anders zijn dan wij. Interessant, want de mensen om me heen zijn meestal net als ik. Ook met een museumkaart en een Cineville-pas, zodat we samen naar die andere mensen kunnen kijken en daarna lekker op het terras kunnen gaan zitten.

De laatste tijd lees ik graag over het Amerika dat wij niet kennen als we onze oren alleen laten hangen naar berichtgeving over de verwikkelingen in politiek Washington D.C. 

Ik lees over de teloorgang van industriesteden als Youngstown, waar fabrieken hun deuren sloten en hun heil in Mexico zochten. Misdaad, verlaten gebouwen en demografische achteruitgang maken zulke steden het symbool van de vervlogen American Dream. 

De structurele trends kennen we, maar de gezichten die daarachter schuilgaan veel minder. Hoe zeer ze ook tot nadenken stemmen, het voelt toch afstandelijk. Die afstandelijkheid komt niet alleen doordat het over Amerikanen gaat. Ook in Nederland krijgen maar weinig problemen echt een gezicht. 

Terwijl voorzieningen verdwijnen, verkast de regio naar de periferie van onze gedachtes

Tegelijkertijd zien we ook hoe de overheid voor mensen uit plattelandsregio’s geen menselijk gezicht meer heeft, en vice versa. Sluitende bibliotheken, scholen, ziekenhuizen: terwijl voorzieningen verdwijnen, verkast de regio naar de periferie van onze gedachtes. Een groeiende kloof tussen stad en platteland is het gevolg. 

Dat gevoel van vergeten worden was voor de Amerikaan Chris Arnade precies de reden om zijn baan op Wall Street te laten voor wat het is en de mensen te ontmoeten van wie de politiek de mond vol heeft, maar van wiens leven zij geen weet hebben. Of dat nou in The Bronx is of in Gary, Indiana: “Als je dit land wil begrijpen, ga dan naar de McDonald’s.” Zijn foto- en essayboek Dignity is daar het resultaat van, de titel verwijzend naar datgene wat hij aantrof in gestigmatiseerde wijken overal in Amerika. 

Sindsdien trekt hij er wandelend op uit, door de gebieden waar de vliegtuigen nog steeds overheen blijven vliegen. Wat zijn de aannames die over deze gebieden gemaakt worden? En hoeveel is daarvan waar als je zelf door deze buurten heen wandelt en met de mensen spreekt? 

De noodzaak is verrassend simpel: mensen ontmoeten

Ronddwalen in gebieden waar je een beeld van hebt, maar die eigenlijk nog compleet onbekend terrein voor je zijn – het dient een politiek doel. Zouden de witte, hoogopgeleide en liberale mensen uit Alexandria maar eens rondlopen in de nabijgelegen arbeidersbuurt Anacostia, waar familie en religie een veel belangrijke rol innemen in het dagelijks leven. Dan zouden ze begrijpen voor wie ze zeggen op te komen. Maar de noodzaak gaat verder dan dat en is eigenlijk verrassend simpel: mensen ontmoeten.

En dan besef ik: ik heb Meryl Streep en consorten helemaal niet nodig om me te verplaatsen in hen die zowel letterlijk als figuurlijk ver van me af lijken te staan. Al twee jaar beperk ik mij voornamelijk tot mijn pre-covid vriendencirkel. Erg comfortabel natuurlijk, maar zou het na deze periode van sociale beperking niet goed zijn om die veiligheid achter me te laten en de verhalen van mensen zelf te horen?

Als een voorbijganger in Dignity aan Arnade vraagt of hij een journalist is, antwoordt hij: “Een beetje, ik loop gewoon rond om met mensen te praten.” Wandelen, niet slechts als politiek redmiddel, maar als sociaal medicijn voor wederzijds begrip. 

Tijd om er zelf op uit te gaan.

Met medewerking van Lucca de Ruiter