NRC-correspondent Bas Blokker volgt vanuit het hart van de Amerikaanse democratie, Washington D.C, de Regering-Biden op de voet. Redacteur Jacobien der Kleij interviewde hem over het voortbestaan van de Amerikaanse democratie.

Bas Blokker begon in 1992 als binnenlandcorrespondent Amsterdam bij NRC. In de jaren die volgden was hij onder meer plaatsvervangend chef van de weekendkrant, filmrecensent en zat hij een tijdje in de hoofdhttps://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png. In 2018 nam hij het politieke correspondentschap in de Verenigde Staten over van Guus Valk. “Als mensen tegen mij zeggen: jij vestigde je in Amerika in een wel hele spectaculaire tijd, dan wijs ik op mijn voorganger die de verkiezingscampagne van Donald Trump heeft meegemaakt. Daarna wijs ik op zijn voorganger die de eerste zwarte president gekozen zag worden. En dan kijk ik naar de correspondent daarvoor die de oorlog in Afghanistan en Irak heeft meegemaakt. Wat is dan spectaculair?”

Blokker woont in Washington D.C, volgens hem ‘de meest democratische stad in Amerika’. Tijdens de presidentsverkiezingen in 2020 stemden meer dan 90 procent van het inwoners van het district van Colombia, waar de stad in ligt, voor de democraat Biden. “Washington is een tikje taarterig, minder hectisch en cultureel dan New York. Maar op sociaal gebied is het een hele prettige stad. De buurt waar ik woon, heeft iets dorps: je zegt gewoon gedag tegen je buren. Dat zou je in grote steden zoals New York niet snel doen.”

Van Trump naar Biden

Amerika is een land waarvan de politieke betekenis de meeste landen overstijgt, vertelt Blokker. “Dat is anders dan wanneer ik als correspondent in Afrika of Zweden zou zitten. Daar heb je veel meer de ruimte om een mooi verhaal te maken met een minder zwaar politiek accent. Ik kan dat bijna nooit.”

Dat heeft volgens Blokker te maken met het feit dat Amerikaanse politiek zo invloedrijk is voor de rest van de wereld. “NRC-lezers lezen graag over onderwerpen als: Wat betekent het dat de democratische senator Joe Manchin het Build Back Better-wetsvoorstel van Joe Biden heeft afgeschoten? Welke verkiezingsbeloften heeft de president na een jaar ingelost? Is de Amerikaanse democratie in gevaar? En wat is het wondermiddel om dit op te lossen?”

‘Donald Trump geniet van chaos: hij is een chaoot’

Tijdens zijn correspondentschap schreef Blokker veel over Donald Trump, een abnormale president ‘die niet in staat was tot normaal regeren’. “Hij is een chaoot. Hij geniet van chaos, dan lijkt het alsof hij heel slim en verstandig is. Maar hij kon het land geen bestendigheid bieden. Je moet als president natuurlijk ook dingen maken, niet alleen afbreken.”

Volgens Blokker probeert de Democratische president Joe Biden sinds zijn verkiezingsoverwinning in 2020 in tegenstelling tot Trump het land ‘weloverwogen en goed georganiseerd te besturen’. Dat wordt hem nu lastig gemaakt door een crisis die bijna elke vorm van weloverwogen regeren onmogelijk maakt: corona. “Dit is geen pandemie die zich aan een scenario houdt. De politiek kan alleen maar reactief handelen. Dat is enorm frustrerend.”

Er is veel protest tegen de coronamaatregelen, protest dat politiek getint is geraakt. “In rode staten, Republikeinse staten, wordt het hardst gedemonstreerd tegen maatregelen zoals het dragen van maskers in scholen, terwijl in Washington D.C. iedereen binnen de eerste paar weken van de pandemie zonder slag of stoot al een mondkapje droeg. Dit laat zien dat op wie je stemt en waar je woont, voorspelt wat je vindt over onderwerpen op gezondheidsvlak, maar ook sociaal, economisch en politiek vlak.”

Tweedeling in politiek en samenleving

In Amerika is de politieke polarisatie in de afgelopen 40 jaar snel gegroeid – meer dan in Canada, het Verenigd Koninkrijk, Australië of Duitsland. Dit is te wijten aan de toegenomen raciale verdeeldheid, de opkomst van partijdige nieuwsprogramma’s en veranderingen in de samenstelling van de Democratische en Republikeinse stemmers. Maar ook sociale polarisatie neemt toe. “Ik zie dat het dagelijks leven steeds verder gepolitiseerd raakt. Amerikaans zijn betekent dat je kiest voor de ene of de andere kant van het politieke spectrum. Het grijze gebied lijkt te verdwijnen. Het komt haast niet meer voor dat je iemand hoort zeggen: ‘Ik vind de coronamaatregelen verstandig, maar ik ben tegen een open migratiebeleid’. Dat zijn namelijk twee tegenstrijdige gedachtegoeden. De polarisatie tussen Republikeinen en Democraten zal de komende jaren alleen maar verder toenemen.”

De Amerikaanse samenleving splitst zich in twee groepen die aan verschillende uiteinden van het maatschappelijke spectrum liggen qua identiteit, ras of religie en politieke voorkeur, stelt Lilliana Mason van de John Hopkins Universiteit in Maryland. Een grotere partijdige vooringenomenheid en negatieve gevoelens naar aanhangers van de andere partij zijn het gevolg. Zo zou bijna veertig procent van de Amerikanen het niet accepteren als hun kind zou trouwen met iemand die een andere partij steunde dan hun eigen politieke partij.

Democratierot

De democratie in Amerika is in crisis en loopt het risico te mislukken, blijkt uit een NPR/Ipsos enquête. Dat sentiment wordt het scherpst gevoeld door de Republikeinen: tweederde van de respondenten is het eens met de aantoonbaar valse bewering dat ‘kiezersfraude’ Joe Biden heeft geholpen de verkiezingen van 2020 te winnen’ – een belangrijke pijler van de ‘Big Lie’ van Donald Trump, die claimt dat hij is bestolen van de verkiezingsoverwinning.

Een direct gevolg van Trumps ‘grote leugen’ was de bestorming van het Capitool. Op 6 januari 2021 belegerden aanhangers van Trump het Amerikaanse parlementsgebouw, nadat Trump in een speech herhaaldelijk had opgeroepen ‘naar het Capitool te gaan’. Het Congres stond daar net op het punt de verkiezingsoverwinning van Biden goed te keuren. De relschoppers braken door politieblokkades heen en bezetten urenlang delen van het gebouw. De bestorming was de clihttps://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpg van een lange periode van Republikeinse leugens.

‘Er werd gescandeerd dat ze Mike Pence uit het Capitool zouden sleuren en hem zouden ophangen’

Blokker was erbij en deed die dag verslag. “Toen ik bij het Capitool zelf was, dacht ik wel af en toe: jeetje, wat gebeurt hier nou? Het was vooral heel gewelddadig en heel druk. Tijdens de bestorming dacht ik dat de demonstranten elk moment van het terrein af konden worden geveegd. Er werd gescandeerd dat ze Mike Pence uit het Capitool zouden sleuren en hem zouden ophangen.”

“Vooral de onverschilligheid van de Trump-aanhang viel me op. Trumps verkiezingsleugens zijn overduidelijk onjuist: er is geen fraude gepleegd. Desondanks dat gelooft een grote meerderheid van de Republikeinse kiezers dat er enorme verkiezingsfraude heeft plaatsgevonden en dat het van het grootste belang is om de kieswetten aan te scherpen. Ik vroeg aan een man die de wacht stond te houden bij het Senaatsgebouw in Oregon of hij bereid was om te schieten op een andere Amerikaan. Hij antwoordde: ‘Ja, uiteindelijk wel, want ik sta hier de onafhankelijkheid van mijn land te verdedigen.’”

De bestorming van het Capitool heeft volgens Blokker direct invloed gehad op de tussenverkiezingen in november van dit jaar. Dan kunnen de Republikeinen een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden krijgen. Het afgelopen jaar telde het Brennan Instituut, dat sinds 2011 veranderingen in Amerikaanse kieswetten bijhoudt, 19 aangenomen wetten in 34 staten die de mogelijkheid om te stemmen voor kiesgerechtigden beperken. “De Republikeinse partij heeft in verschillende staten stappen gezet om uitgebrachte stemmen ongeldig te kunnen verklaren. Deze waaier van wetten en voorstellen kan ervoor zorgen dat Bidens machtspositie uitgehold wordt. Tijdens de tussenverkiezingen zou dat de doorslag kunnen geven.”

“Het meest praktische gevolg is dat de Republikeinen met een meerderheid bepalen over welke wetten gestemd wordt en over welke niet. Het Huis van Afgevaardigden bepaalt in feite de politieke agenda. Ook kunnen de Republikeinen dan rechters benoemen. Die spelen een belangrijke rol in het dagelijks leven van de Amerikanen.” Wie een meerheid in het Huis heeft, heeft de touwtjes in handen.

“Machtsverhoudingen verschuiven om de twee jaar door de tussentijdse verkiezingen om het Huis van Afgevaardigden. Amerika heeft daarmee een hele kortademige democratie. Een Republikeinse meerderheid in het huis betekent in principe dat Biden na anderhalf jaar klaar is met regeren.” En daarmee wankelt de democratie in de Verenigde Staten.