Vincent Sparreboom (28) wist lange tijd niet beter dan dat hij voor zijn moeder moest zorgen, waar hij eerder een film over maakte. Nu wil hij de therapie in beeld brengen die hem helpt om vat te krijgen op deze relatie. Redacteur Peer van Tetterode ging bij hem langs voor een persoonlijk gesprek.
Volgens het Trimbos-instituut zorgen er in Nederland 577.000 kinderen onder de achttien jaar op dit moment voor tenminste één ouder. Dit gebeurt met name in gezinnen met ouders met psychische aandoeningen of een drank- of drugsverslaving. Kinderen die van jongs af aan langdurig zorg moeten dragen voor hun ouders ontwikkelen vaak sterke schuld- en schaamtegevoelens en een extreem verantwoordelijkheidsgevoel. Op volwassen leeftijd ontstaan er frequent problemen op relationeel gebied.
Vincent Sparreboom is zelf een van deze kinderen en probeert in zijn films de wereld van deze omgekeerde rolverdeling te onderzoeken. Dat doet hij ook in de film die hij op dit moment maakt: At the feet of my mother.
De jonge filmmaker woont op dit moment op zichzelf in Utrecht. Van een ladder uit de hemel hobbelt een kat met twee hangende oortjes en gele ogen. Her en der staan gehavende klimconstructies en een krabpaal. Aan de muur van zijn lichte appartement heeft Sparreboom een schilderij hangen dat is geschilderd door zijn moeder.
Je bent op het ogenblik bezig met een crowdfundingsactie voor At the feet of my mother. Maar je bent tegelijkertijd al maanden bezig met deze film. Kan je beschrijven hoe zo’n maakproces eruitziet?
Ik denk dat ik ongeveer een jaar geleden ben begonnen met de film. Ja, dus pakweg een jaar voordat de crowdfunding begon. Dan volgt er een jaar research en het aanschrijven van mensen waar je mee kan samenwerken, een maand crowdfunding, een maand pre-productie, een maand draaiperiode en een maand montage en dan hopelijk twee jaar lang vertoningen op festivals. Dus ik ben voor deze film maar drie maanden echt aan het maken. De rest is voorbereiding of nabewerking en afhandeling. Het is ongelooflijk veel werk. Je moet een goede reden hebben om dit te doen.
Laten we het inderdaad eens hebben over de reden waarom jij films maakt. Jouw eerste film Mama Mania gaat over jouw moeder en de relatie die jij met je moeder hebt. Kun jij iets meer vertellen over wat je moeder heeft?
Mijn moeder heeft een bipolaire stoornis. Ze is manisch depressief, zo wordt dat ook wel genoemd. Dat komt erop neer dat als ze manisch is, ze zich wekenlang voelt alsof ze in een ecstasy-trip zit en dat ze een achtereenvolgende periode zwaar depressief kan zijn. In zo’n manische periode krijgt ze veel waanbeelden. Ze chat op fora met vreemde mensen of ze denkt ineens dat haar schilderijen heel veel waard zijn en dat ze een dure villa moet kopen. Het zijn soms leuke sterke verhalen, maar voor mij en mijn zusjes kan het zeer vermoeiend zijn
Nadat ze er met jouw hulp achter is gekomen dat haar nieuwe liefde een datingscammer bleek te zijn, zegt jouw moeder in Mama Mania: “Gelukkig heb je nu inspiratie voor je film.” Betekent dat dat ze wel overzicht heeft als ze manisch is?
Ja, dat is het gekke. Ze is zich er wel bewust van dat ze iets geks heeft gedaan dan, maar ook dat ze me daarmee iets te geven heeft. Ze kan dus best wel meegenomen worden in die manie, maar toch blijft ze zich bewust van haar situatie.
Hoe zou je de relatie met jouw moeder omschrijven?
Mijn moeder heeft dus van tijd tot tijd een manisch episode of psychose. In zo’n periode keren de rollen gewoon om tussen ouder en kind. Ik ben dan toch aan het nadenken van hoe gaat het met haar, moet ik niet ingrijpen? Moet ik niet checken of ze haar medicijnen wel neemt? Of moet ik ervoor zorgen dat ze opgenomen wordt? Dat maakt mij soms heel onrustig.
Ik heb afstand genomen van die rol van verzorger vanuit het idee dat ik mijn moeder nooit ga kunnen redden of veranderen
Zelf heb ik ook ouders die deels moeite ondervinden om voor zichzelf te zorgen en ik merk dat ik het soms lastig vind om dat een plek te geven. Het leidt toch af van je eigen leven. Ondervind jij dat ook?
Nou, ik denk wel dat ik op een bepaalde manier afstand heb ingebouwd. We houden wel gewoon goed contact. Maar ik heb toch afstand genomen van die rol van verzorger vanuit het idee dat ik mijn moeder nooit ga kunnen redden of veranderen.
Hoe praat je dat voor jezelf goed?
Ik ben er toch achter gekomen dat het zowel voor mezelf en als voor haar beter is dat ik niet die rol op me neem. Het is voor haar beter als zij haar lot draagt en voor mij beter als ik niet haar lot op me neem. Het blijft wel een lastige keuze om te maken, want het blijft je moeder en het liefst wil je alles voor haar doen zodat zij zich goed en gezond voelt.
Dat begrijp ik. Toch is de manier waarop jij daarmee omgaat bijzonder. In je nieuwe film, At the feet of my mother, staat de therapievorm ‘familieopstelling’ centraal. Wie volg je in de film?
Je volgt drie ‘vraagstellers’, die ieder een eigen familieopstelling ondergaan. Ze worden begeleid door een ervaren familieopsteller, en alles vindt plaats in dezelfde ruimte met dezelfde twaalf mensen.
Wat voor ruimte is dat dan?
Met deze film wil ik als het ware een röntgen-scan van de ziel maken. Ik zocht een ruimte die daarbij past. Ik heb daarom de Kunstkapel in Amsterdam op het oog. In die witte ruimte kun je vergeten dat je naar een therapie kijkt en ligt de focus op de persoonlijke relaties. Het is een ruimte die los van de realiteit lijkt te staan. Het is de bedoeling dat je als kijker het gevoel krijgt dat je naar je eigen familiedrama zit te kijken.
Met deze film wil ik als het ware een röntgen-scan van de ziel maken.
Hoe werkt die therapie en hoe heeft het jou geholpen om de relatie met jouw moeder een plek te kunnen geven?
Het is heel gek hoe de therapie werkt. Ik vertegenwoordigde eerder zelf al een paar keer iemands moeder, broer of vader in de opstelling van een andere deelnemer, maar ik wilde al heel lang zelf graag mijn eigen opstelling doen. Dat kon eerst door corona maandenlang niet. Een paar weken geleden kon dit eindelijk plaatsvinden. Ik stond met een groep mensen in een ruimte. Ik wees iemand aan. Vervolgens stond er iemand voor me en we spraken af dat dat mijn moeder was. Opeens voelde ik dat iemand die ik niet kende mijn moeder was. Ik zag twee ogen naar me kijken en ik dacht aan mijn moeder en begon dingen te voelen die bij onze relatie passen. De therapie werkt denk ik omdat er veel trauma opgeslagen zit in je lichaam wat er niet uitkomt met een gesprekstherapie.
Dus je bent eigenlijk een beetje ingehaald door de kunst?
Omwille van de film begon het een probleem te worden dat ik de therapie zelf nog niet had ondergaan. Ik kon eigenlijk net op tijd een sessie over mijn familie meemaken. Het is nu ook best wel heftig dat dat nu allebei samengaat, de therapie en het maakproces. Hopelijk versterkt het elkaar en wordt het daardoor ook een mooiere film en heb ik er ook wat aan voor mijn verwerkingsproces. Maar dat moet nog blijken, haha!
Over Vincent Sparreboom
Vincent Sparreboom (1993) is antropoloog en studeert dit jaar af aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) als filmmaker. Hij heeft onder meer meegewerkt aan de documentaireserie Klassen. In zijn eerste film Mama Mania (die je hier gratis kunt kijken) neemt Sparreboom de zorg op voor zijn moeder wanneer zij tijdens een manische episode verwikkeld raakt in een verdachte internetrelatie. In de film die Sparreboom nu maakt, At the feet of my mother, onderzoekt hij mensen met een vergelijkbare ouder-kindrelatie.
Met medewerking van Koen de Groot
