Hoe ziet duurzaamheid er in de kunstwereld uit? Redacteur Charlie Ubbens sprak beeldend kunstenaar Sophie Steengracht, die deze twee elementen verenigt in haar project The Arched Garden.

Het verkleinen van de ecologische voetafdruk en klimaatadaptatie: ook de kunstsector wordt zich steeds bewuster van haar rol in de duurzaamheidsdiscussie. Beeldend kunstenaar Sophie Steengracht laat zien dat kunstenaars ook een belangrijke rol spelen bij de overgang naar een groenere wereld.

In 2018 wint Sophie Steengracht (1991) de Van Vlissingen Art Foundation Grant. Dit stelt haar in staat een reis te maken door het Manu Biosfeerreservaat van Peru. Hier komt zij in aanraking met het animisme, een filosofische stroming die uitgaat van het idee dat niet alleen mensen en dieren, maar ook planten en andere natuurlijke verschijnselen een ziel hebben. Sinds haar kennismaking met de filosofie vormt dit de kern van haar oeuvre.

Harmonie met de natuur

In het laagland van de Amazone, in het Oosten van Peru, fotografeerde, tekende, schilderde en etste Sophie alles dat op haar pad kwam. Het Nationaal Park waarin Sophie rondtrok staat bekend om haar gevarieerde flora en fauna. Diep in het regenwoud vormden vuurvliegjes, waterdruppels, schimmels en klimmende planten inspiratie voor haar werk. Het viel haar op hoe de inheemse stammen die zij ontmoette in extreme harmonie met de natuur leven. Dat evenwicht streefde Sophie de opeenvolgende jaren na.

In haar kunst verwerkt ze een mix van magisch realisme, mythologie en de verbinding tussen mens met natuur. Vanuit de overtuiging dat alles in de natuur een ziel heeft, wil Sophie met haar kunst de verhalen van een levend landschap vertellen. “Het is al heel lang mijn droom om kunst op een meer holistische manier te maken.”

Daarom sloot ze zich aan bij collectief The Earth Issue in Londen, een groep kunstenaars die milieu en de natuur centraal stellen in hun kunst. Ze vindt het belangrijk dat kunstenaars biologisch afbreekbare en niet-giftige materialen overwegen. Veel kunstenaars zijn dol op acrylverf vanwege de expressieve kleuren, korte droogtijd, langere levensduur en betaalbare prijs, maar het materiaal bestaat onder andere uit acrylaten. Deze vormen een bouwsteen van de plasticindustrie. Uiterst gebruiksvriendelijk dus, maar niet duurzaam. “Bij de overgang naar duurzaamheid kunnen kunstenaars niet achterblijven,” vindt Sophie.

De pigmenttuin is als een natuurlijke bron van kleuren die tegelijkertijd zorgt voor een grotere biodiversiteit: een win-win

Een duurzaam alternatief

Om gebruik te kunnen maken van een duurzaam alternatief plant ze in maart 2020 een pigmenttuin. Deze tuin, met een diameter van drie meter, staat aan de voet van de Mongoolse yurt waar Sophie in woont. De tuin heeft een constructie van bamboe en wilgentakken, met aan de ene kant hoge zonnebloemen en daartegenover Lievevrouwebedstro, Indigofera, Cosmos Bipinnatus en bloeiende Engelentrompet. Het lijkt erg op een moestuin.

De crux? Iedere plant heeft een ander biologisch pigment. Hier maakt Sophie ecologische inkt van om mee te schilderen en doeken mee te verven. Daarnaast maakt ze de bewuste keuze om bloemen te zaaien die bijen, vlinders en andere insecten aantrekken. De pigmenttuin is als een natuurlijke bron van kleuren die tegelijkertijd zorgt voor een grotere biodiversiteit: een win-win. Zaaien, wieden, oogsten: bijna een jaar later is het een dagelijkse bezigheid. Ze noemt het project The Arched Garden. 

Het onttrekken van pigment uit planten en bloemen blijkt een arbeidsintensieve procedure. “De ene bloem los je op in olie, de andere plant moet lang pruttelen op een laag vuurtje.” Zo geven de wortels van de Rubia Tinctorum een dieprode kleur, staat de Cosmos Bipinnatus bekend om haar roze inkt en gebruik je de schil van een walnoot voor een donkerbruin pigment. Sophie grijnst en zegt dat ze zich af en toe een alchemist voelt.

• 

• 

• 

Trouw aan eigen werkproces

Botanische inkt staat haaks op waar acrylverf voor ontwikkeld is: van gemak en behoud is niet te spreken. De kleuren die ze maakt zijn minder expressief en gaan minder lang mee. Maar natuurlijk pigment geeft de vanitas van de natuur juist goed weer. Deze vergankelijkheid vervlecht Sophie op conceptueel niveau in haar werk. “Het is oké dat deze kunstwerken na verloop van tijd verdwijnen,” zegt ze. “Ook constante verandering is onderdeel van onze natuur.”

Of ze op haar nieuwe werkwijze kritiek krijgt vanuit de kunstmarkt? “Ja, wel een beetje,” lacht Sophie. Werk dat niet lang meegaat of vervaagt haalt minder geld op. Omdat ze zich liever richt op haar pigmenttuin produceert ze het afgelopen jaar weinig werk. Maar Sophie houdt voet bij stuk. “Ik blijf trouw aan mijn eigen werkproces, op deze manier hoop ik bekendheid te geven aan een alternatieve manier van creëren.” Het werk dat Sophie maakt van botanische inkt geeft de kracht en schoonheid van de natuur weer. Hiermee hoopt ze aan te tonen dat het waardevol is om bewust met de natuur om te gaan, ook in de kunst.

Met medewerking van Sezen Moeliker.

• 

• 

---