Wie zijn de anarchisten van Amsterdam? Maak kennis met printcollectief Paper Jam

Beeld: Illustratie: Lotte Schuengel

27 augustus 2020, 12:00

Schijt aan de overheid, boze punkmuziek en je onttrekken aan de maatschappij. Zijn woede en chaos het enige wat anarchisme te bieden heeft? Redacteur Machteld van der Lecq ging op onderzoek uit voor het tweede deel van een tweeluik. Deze keer: het anarchistische printcollectief Paper Jam.

Allereerst een kleine recap: de anarchistische stroming strijdt tegen alle vormen van onderdrukking, waarbij directe actie een belangrijke manier is om verandering teweeg te brengen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen manier, zo ook Sjors* van Paper Jam. Dit anarchistische collectief print onder andere flyers, posters, en pamfletten op donatiebasis. Net als de Vrije Bond Amsterdam is Paper Jam gevestigd in de Nieuwland in Amsterdam Oost.

Paper Jam past binnen de anarchistische stroming omdat ze op verschillende manieren tegen onderdrukking strijden. Er wordt in eigen beheer geprint, maar ook voor vele gelijkgestemde initiatieven en organisaties. Doordat ze op basis van donatie werken, kunnen partijen met onvoldoende middelen toch hun boodschap naar buiten brengen. Het collectief is daarmee antikapitalistisch: niet winst, maar wederzijdse ondersteuning is het uitgangspunt.

Printen op de uni

Het begon allemaal op de Universiteit van Amsterdam, waar Sjors en een paar vrienden tot de conclusie kwamen dat actief zijn in verschillende studentenraden niet de manier was om daadwerkelijke verandering teweeg te brengen. Ze besloten het over een andere boeg te gooien en gingen actievoeren. Als onderdeel hiervan verspreidden ze grote hoeveelheden flyers en posters, die ze allemaal op de universiteit printten. “We raakten toen al snel aan de praat met mensen van het onderhoudsbureau van de printers. Hierdoor kwamen we steeds meer te weten over de techniek van printers, en over de manier waarop deze aan bedrijven worden verhuurd,” vertelt Sjors.

Tijdens de Maagdenhuisbezetting in 2015 werd een printer gehackt, waardoor onbeperkt gratis afgedrukt kon worden. Tegelijkertijd kwamen er alsnog mensen langs om lege onderdelen aan te vullen. “Wanneer er iets op is, krijgt het onderhoudsbureau hier een melding van. Er wordt dan iemand op pad gestuurd om dit onderdeel te vervangen. Dit proces ging gewoon door tijdens de bezetting,” zegt Sjors lachend.

De eerste printer

Uiteindelijk besloten Sjors en zijn vrienden zelf een printer aan te schaffen, zodat ze in eigen beheer konden printen. Deze printer werd omgedoopt tot ‘Gary Custard’ en in een garagebox in Amsterdam-Noord neergezet. Dit was in 2017 het begin van Paper Jam. Inmiddels staat Gary gepensioneerd in een hoekje van het kantoor in de Nieuwland, en is hij opgevolgd door Gary 2 en 3.

Gary 2 en Gary 3 op het kantoor van Paper Jam

Sjors: “Omdat de universiteit printers leaset van een onderhoudsbureau, dat deze printers zelf ook weer ergens anders huurt, worden er bakken met geld verdiend met het vervangen van componenten. De printers zelf zijn eigenlijk nauwelijks meer iets waard: als je deze over wil kopen betaal je alleen voor de behuizing. Wij gebruiken daarom afgeschreven apparaten van onder andere bibliotheken, universiteiten, en ziekenhuizen.”

Door de componenten zelf te vervangen, houdt Paper Jam de kosten laag en kan er met een donatieprincipe gewerkt worden. “Hier ging wel een heel proces aan vooraf,” vertelt Sjors. “Het leren begrijpen van de printers bestond voornamelijk uit alles uit elkaar halen en heel vaak falen.”

Geen officieel bedrijf

Paper Jam print niet alleen voor gelijkgestemde organisaties en personen, maar ook uit eigen initiatief. Ze produceren bijvoorbeeld posters en ‘zines’ (kleine boekjes) die ze vervolgens verspreiden op anarchistische evenementen. Omdat Paper Jam is begonnen vanuit de noodzaak zelf goedkoop te kunnen printen, is het collectief nooit een officieel bedrijf geworden waarbij winst maken belangrijk is.

Het nut overstijgt de waarde van betaling

Sjors: “We geloven heel erg in het nut van waar we mee bezig zijn, en dat overstijgt de waarde van betaling. Als er een initiatief bij Paper Jam wil printen dat hiervoor geen budget heeft, en echt iets doet waar wij achter staan, vragen we of zij ons alsjeblieft niet willen betalen. Wanneer we weten dat een organisatie wel geld heeft, hopen we dat zij wat meer doneren dan de kosten van de printopdracht. Op deze manier betalen initiatieven naar eigen kunnen, en komen wij uit de kosten.”

Dit is een belangrijk anarchistisch punt van het printcollectief: er wordt gekeken naar de vraag, waarop het aanbod vervolgens wordt afgestemd. “Je kunt niet voor anderen bepalen wat ze willen. We proberen dus geen vraag te generen, maar we produceren iets waar mensen behoefte aan hebben,” legt Sjors uit. Hij geeft als voorbeeld de buttonmachine die Paper Jam recent aanschafte. “Steeds meer mensen vroegen om buttons, waarna wij bij onszelf zijn nagegaan of we hier behoefte aan hadden. Toen bleek dat buttons ook aansloten bij onze eigen interesses, hebben we een buttonmachine aangeschaft.”

Betrokken bij proces

Doordat het printcollectief niet draait om het verkopen van een product, maar om het vervullen van de behoeften van klanten en van Paper Jam zelf, ontstaat er een bepaalde dynamiek. “Klanten voelen helemaal niet als klanten, omdat je gedurende het hele proces meedenkt over het eindproduct. Het gaat veel meer om communicatie dan om het papiertje dat je uiteindelijk aflevert,” aldus Sjors.

Inmiddels begint het kantoor in de Nieuwland een beetje krap te worden, en kijkt Paper Jam naar manieren om een beetje te professionaliseren. Wel waken ze ervoor dat Paper Jam te ver doorgroeit: er moet verbinding blijven bestaan met lokale initiatieven. Omdat het printcollectief alleen samenwerkt met gelijkgestemde partijen en zeer betrokken is bij het printproces, is kleinschaligheid noodzakelijk voor het functioneren van Paper Jam.

*Wegens privacyredenen is de naam Sjors gefingeerd, zijn echte naam is bekend bij de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png.

Anarchisten en corona
Aangezien anarchisten tegen elke vorm van onderdrukking zijn, is het te verwachten dat arbitraire maatregelen vanuit de overheid niet in goede aarde vallen. Toch ligt het bij coronamaatregelen iets genuanceerder. De anarchisten die in beide delen van dit tweeluik aan het woord kwamen, lijken het hierover eens te zijn: maatregelen zijn nodig om het virus te bestrijden, maar deze zouden op een andere manier moeten worden ingevuld.
Toen aan het begin van de coronacrisis verschillende lokale initiatieven in gang werden gezet om buurtbewoners te helpen, ervoer Sjors dit als “een soort anarchistische natte droom”. Over de rol van de overheid is hij minder te spreken. Er is volgens hem te weinig empathie voor zwakkere groepen: zij worden slechts geïsoleerd, zonder dat er verder iets gedaan wordt om ze te helpen. “Als de overheid mensenlevens daadwerkelijk belangrijker zou vinden dan de economie, zou er veel meer gedaan worden om risicogroepen bij de maatschappij te blijven betrekken,” verzucht hij.
Voor Alex en Dylan* van de Vrije Bond Amsterdam is een van de grootste kritiekpunten de toegenomen macht van de overheid. “Met de huidige regelgeving is het mogelijk om elke vorm van samenkomst tussen mensen illegaal te verklaren. Als er niet wordt opgelet, bestaat de kans dat deze macht verkeerd gebruikt wordt,” zegt Dylan. In plaats daarvan pleit hij onder andere voor een grootschalige en eenduidige voorlichtingscampagne, het gratis beschikbaar stellen van kwalitatief hoogstaande mondmaskers, en uitgebreider testbeleid plus contactonderzoek.

*Wegens privacyredenen is de naam Alex gefingeerd, zijn echte naam is bekend bij de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png, net als de volledige naam van Dylan.


Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.