Afgelopen vrijdag kwamen zo’n 200 tot 250 mensen af op een demonstratie op de Roeterseilandcampus van de Universiteit van Amsterdam. Aanleiding voor het protest was het seksuele wangedrag van een docent op de Faculteit der Geesteswetenschappen. Redacteurs Laura Hoogenraad en Tahrim Ramdjan waren aanwezig.
Het protest is vrijdagmiddag gehouden op een grasveld op de Roeterseilandcampus in Amsterdam-Centrum. De organisatie was al twee dagen van te voren bezig met het plaatsen van rode vierkanten – het symbool van Humanities Rally – op de vloer, zodat te allen tijde anderhalve meter afstand bewaard kon worden.
Zo’n 200 tot 250 studenten waren aanwezig. Sprekers waren onder meer columnist Linda Duits en activist Tarim Flach. Laatstgenoemde eiste, onder luid applaus, het opstappen van decaan Fred Weerman en bestuurder Geert ten Dam. “We willen solidair staan met slachtoffers van seksuele intimidatie, en laten zien dat we niet goedkeuren hoe de UvA handelde,” zegt filosofiestudent Luana Lenz (21), tevens één van de organisatoren van het protest. “En bovendien hopen we ook echt een gesprek te starten, zodat dingen kunnen veranderen.”
‘Mijn eerste reactie was: nee, niet nog een keer’
Defensieve reactie
Aanleiding voor het protest was een publicatie die vorige week verscheen in NRC Handelsblad. Die ging over een docent aan de masteropleiding Conservatie en Restauratie, die van 2014 tot 2019 vrouwelijke studenten fysiek en verbaal intimideerde. Hij schuwde daarbij geen seksistische opmerkingen. Zo beschrijft een studente hoe hij papier vergeleek met seks. Een ander noemt grapjes over stijfsel, dat op sperma zou lijken.
Bovendien onthulde de krant dat studenten zich niet veilig genoeg voelden om aan de bel te trekken op de universiteit; waar ze dat wel hadden gedaan, werden hun meldingen niet opgepikt.
“Ik was woedend toen ik het artikel las,” zegt organisator Lenz. Zij is betrokken bij actiegroep Humanities Rally, die samen met Diversity Forum het protest van vrijdag initieerde. “Maar als iemand die zich al langer bezighoudt met wat er op de universiteit gebeurt, kwam het voor mij niet als verrassing.”
Dat zegt ook Rens Bod, hoogleraar in de digitale geesteswetenschappen en voorman van actiegroep WOinActie. “Ik was enorm geschokt. Mijn eerste reactie was: nee, niet nog een keer.” Lenz en Bod refereren hiermee naar de situatie rond hoogleraar arbeidsrecht Ronald Beltzer, wiens seksuele wangedrag op de universiteit ook vorig jaar door NRC Handelsblad werd aangekaart.
Olie op het vuur was de reactie van de universiteit na de onthulling door NRC vorige week. Decaan Fred Weerman en bestuurder Geert ten Dam schreven in een verklaring op de website van de universiteit dat meerdere beweringen uit het artikel niet zouden kloppen, en dat de krant in strijd met wederhoor zou hebben gehandeld.
“Dat was een zeer defensieve reactie,” zegt Bod daarover. “Ergens begrijp ik dat, zeker na zo’n lang en gedegen artikel. Wellicht kwam het uit teleurstelling. Maar ik vind het wel heel jammer.” Bod had liever gezien dat de top van de universiteit zich meteen achter de studenten zou scharen.
Veel studenten vertellen me dat ze zelf ook zoiets hebben meegemaakt op de universiteit, bijvoorbeeld met een seksistische docent’
‘Tijd voor gedragsrestauratie’ leest een bord tijdens het protest. De eisen van de sprekers richten zich niet enkel op het ontslag van de docent, maar ook op het organiseren van een structurele verandering binnen het universitaire systeem zodat klachten van studenten serieus worden genomen. “De decaan van de Geesteswetenschappenfaculteit, Fred Weerman, heeft laten zien dat hij volledig incapabel is om een veilige omgeving te verzorgen voor de studenten voor wie hij verantwoordelijk is,” zegt Lenz in haar openingsspeech, gevolgd door luid boegeroep.
Even later leest ze een brief voor van een van de vrouwen die anoniem hun verhaal deden aan NRC. “Uw reactie op het artikel, gericht op schadebeperking voor de universiteit en uw collega’s, vind ik kwalijk en exemplarisch. Het zou van goed leiderschap getuigen als u zich niet achter procedures of kritiek op journalisten zou verschuilen,” schrijft ‘sneeuwvlokje’ in haar brief gericht aan Weerman. “Enig begrip voor de situatie van uw studenten en blijk van zelfreflectie zou u sieren.”
Lenz wist meteen dat ze in protest zou komen, wat de reactie van de universiteit ook zou zijn. “Nu ik dit organiseer, komen veel studenten op me af om me te vertellen dat ze zelf ook zoiets hebben meegemaakt op de universiteit, bijvoorbeeld met een seksistische docent.” Het doet haar veel. “Je begint met zes studenten, maar uiteindelijk heeft bijna iedereen een verhaal.”
Machtsmisbruik door hoogleraren
Bod is positief over het feit dat de universiteit uiteindelijk – afgelopen dinsdag in universiteitsblad Folia – het boetekleed alsnog heeft aangetrokken. De universiteit kondigt aan een extern, onafhankelijk onderzoek te laten verrichten.
Maar volgens hem is dat niet genoeg. “Het is een terugkerend patroon dat het bestuur denkt: oh, we lossen zoiets wel even op.” Volgens hem ligt het probleem in de hiërarchische structuur van universiteiten. “Je hebt de hoogleraren die met hun vakgroep aan de top staan. Dan komen de universitair hoofddocenten, vervolgens universitair docenten, dan postdocs, ga zo maar door.”
Vaker dan je denkt is er, volgens Bod, sprake van machtsmisbruik in deze lijn. “Mensen willen dat soms niet geloven, maar ik heb het er ook wel eens met mijn eigen leidinggevenden over gehad, dat er een angstcultuur heerst.” Hij pleit dan ook niet voor een cultuurverandering, maar structuurverandering.
Als voorbeeld neemt hij de ombudsvrouw die de universiteit heeft ingesteld, Jacqueline Schoone. Die ombudsvrouw heeft de studenten in kwestie, die door de masterdocent zijn geïntimideerd, niet kunnen helpen. “Je moet daarom ook een landelijk ombudspersoon hebben, dat niet aan de universiteit gelinkt is. En je moet ook in zekere zin anonimiteit kunnen garanderen wanneer een student iets wil melden.”
Bod is – samen met zijn collega’s Remco Breuker en Ingrid Robeyns – bezig met een boek, 40 stellingen over de wetenschap, dat deze zomer verschijnt. “Daarin bepleit ik ook de terugkeer naar een platter, minder hiërarchisch systeem. De hiërarchie in onze academische wereld lijkt bijna feodaal.” Hij verwijst naar de landen om ons heen: Engeland, Duitsland en België. “Die kennen een hiërarchie die in veel opzichten platter is. Niet dat daar geen machtsmisbruik voorkomt, maar elk beetje helpt.”
Eva Verschuur, een van de UvA studenten die hervorming van hun universiteit eisten in NRC deze week, benadrukt: “Ik zou het ook fijner vinden om niet naar een protest te gaan. Je wilt dit niet, steeds protesteren elke keer. Maar het is goed dat er nog steeds studenten bereid zijn het bestuur scherp en verantwoordelijk te houden. Want dit kan gewoon niet.”
Met medewerking van Tahrim Ramdjan.
