Theater maken door te videobellen, kan dat? Jaar 3 Regie van de Toneelschool Amsterdam durfde het aan. Red Pers was (digitaal) bij de première van hun stuk: Woyzeck, de klassieker van Büchner, via Zoom-schermen. Bewakingsbeelden, live painting, TikTok-scènes en het Droste-effect: alles werd uit de kast gehaald.
Hoe werkt dat, een toneelstuk via videobelsoftware? Een dag van tevoren krijg ik mijn inlogcode per mail, met de tekst ‘Inloop is om 20:15. Gelieve geen glaswerk mee te nemen de zaal in.’ Er klinkt geroezemoes in de zaal als nieuwe Zoom-publieksleden binnenstromen met hun microfoontje nog aan. Dan stilte (we worden op mute gezet) en achteraf – we worden ge-unmutet – applaus en een nagesprek. ‘Neem vooral een drankje,’ sporen de acteurs ons aan. Qua theatersfeer zit het dus wel snor.
Niet makkelijk
Het stuk is Woyzeck van de Duitse schrijver Georg Büchner. Daarmee maakt de groep het zich niet makkelijk: dit is teksttoneel, de schrijver gaf amper regiehandvatten voor beweging. Woyzeck gaat over een soldaat die door iedereen in zijn omgeving wordt gemanipuleerd en als proefkonijn gebruikt. Woyzeck krijgt blikvoer, soldij, het nieuws dat zijn vrouw vreemdgaat en men geeft hem een mes – om te zien wat er gebeurt.
Kinderziektes
Wie nu zelf thuiswerkt met videobellen, vraagt zich ongetwijfeld af of er niet van alles misgaat met zulke software. De acteurs spelen vanuit hun eigen kamer en bellen in. Dat geeft kinderziektes: het muziekvolume staat te hard, en als acteurs elkaar onderbreken gaan ze soms nét te snel voor de regie en zijn niet op tijd in beeld. Af en toe verschijnt een live geschilderde collage in beeld, maar dit blijft bij het strooien van zand en verfspetters, hier was véél meer mee mogelijk geweest. Ook de suggestieve liedjes van personage Andres voegen weinig toe (‘Bang bang, he shot me down’), vooral omdat tekstkennis en gitaargeluid haperen. In het nagesprek vroeg ik de spelers hoe het is: spelen tegen een schermpje. ‘De meesten van ons hebben elkaar nooit ontmoet,’ vertelde hoofdrolspeler Niels Kuiters. Dat vraagt extra energie: ‘We missen elkaars interactie.’ Maar juist Kuiters als Woyzeck zet een sterke krachttoer neer: in zijn eentje ijlend op zijn kamer, schokkend, trillend en zijn gezicht meppend smeekt hij ons om hulp.
Speels
Die beperkingen geven ook creativiteit. De code wordt direct neergezet: de personages bellen, skypen en sexten elkaar, personages zijn dus óók niet bij elkaar in de ruimte. Woyzeck is in dit stuk geen vrij rondlopend proefkonijn, maar zit echt in een gevangenisje. Dit maakt het kijken naar hem extra schrijnend. De code wordt even zo speels weer doorbroken, in een scène waarin Woyzecks vrouw vreemdgaat. Door allebei rondjes te draaien in hun kamer, suggereren zij en haar lover dat ze samen rondzwieren: zijn ze dan tóch bij elkaar? Wat volgt is een lekker onsubtiele, Psycho-achtige douchescène tussen Woyzeck en vrouw. Maar geen bloed. Gebeurt het dan toch in Woyzecks hoofd?
Voyeur
De interactie met het publiek, maakt dit stuk zo geslaagd. De dokter, zelfs Woyzecks beste vriend: personages in het stuk praten vooral óver Woyzeck, bijna niemand antwoordt hem. Net als deze personages voel je je als publiek een enorme voyeur. We zien acteur Niels Kuiters als Woyzeck via een bewakingscamera, zijn eigen telefoon, via via op Skype in een Droste-effect en zonder dat hij het weet via TikTok. ‘Wat zitten jullie nou te staren?’ roept Woyzeck halverwege uit. De regie toont op dit moment de Zoom-schermpjes van het publiek. Dat is slim. Ook tijdens een nummer van Aretha Franklin, ‘Who’s zooming who?’, worden we als publiek wéér allemaal in beeld gebracht, wat leidt tot gelach, en een goede breuk van de spanning.
Ik keek vanaf de bank naar een Zoom-toneelstuk. En ik kan zeggen: ik heb me in tijden niet zó verbonden gevoeld.
Woyzeck, op zoom.us
Regie: Zephyr Brüggen. Van en met: Hidde Aans-Verkade, Han Ruiz Buhrs, Eileen Graham, Matthijs Janssen, Kevin Klein, Niels Kuiters, Merel Staalstra, en Romy Vreden.
Zaterdag 25-4 20:30. Gratis toegang, reserveren per mail via f.woyzeck2020@gmail.com