Het huidige werklandschap is niet houdbaar. Dat ontdekten Bouke van Balen en Adriaan de Jonge al eerder in hun podcast Werkt werk nog. En nu is de situatie voor jonge werkenden schrijnender dan ooit.

Scroll naar beneden om dit stuk als audioverhaal te beluisteren.

“Een derde van werkend Nederland zit in een flexibel contract of is zzp’er. Dat is een giftige cocktail van maatregelen die heel leuk bedacht zijn in Den Haag, maar die een desastreuze werking op onze generatie hebben.” 

In de eerste aflevering van onze podcastreeks Werkt werk nog waren dit de onheilspellende woorden van Bas van Weegberg, de voorzitter van FNV Jong. Tijdens de coronacrisis wordt pijnlijk duidelijk wat hij hiermee bedoelde. Talloze jongeren zitten opeens zonder inkomsten omdat ze vastzitten aan flexibele contracten of zzp’er zijn. Zo werkt ondergetekende in een museum met een nul-urencontract, en zijn er op dit moment nul uren meer over. Nul uren betekent nul loon. En daarin is ondergetekende niet de enige. De culturele sector is hard geraakt, maar ook in de horeca en de journalistiek zitten mensen plots zonder inkomen. 

“Bewust dat risico genomen”

Eigen schuld dikke bult? Volgens minister Wiebes wel: “Deze mensen (zzp’ers, red.) hebben zelf bewust dat risico genomen”. Deze uitspraak schoot bij veel onvrijwillige zzp’ers en flexwerkers in het verkeerde keelgat, maar waarom eigenlijk? Hebben jongeren niet de wens om onafhankelijk en flexibel te werken?

Veel zzp’ers hebben helemaal geen wens om flexibel te werken, maar worden gedwongen om te freelancen. Zo vertelt een NRC-journalist ons dat ze het liefst van negen tot vijf op de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png zou zitten, maar in plaats daarvan moet freelancen. En ze is niet de enige journalist die er zo over denkt, weten we bij Red Pers maar al te goed. Voor de jongeren die wel flexibel willen werken is de wens dubbel. Aan de ene kant willen jongeren graag flexibel zijn in hun werk. Aan de andere kant willen ze, zoals iedereen dat wil, de zekerheid van een vast inkomen. Dat klinkt tegenstrijdig, maar dat is het niet. Van Weegberg: “Flexwerken is een schijntegenstelling. Een vast contract is niet hetzelfde als je werk flexibel indelen. Je werk flexibel indelen gaat over autonomie. Maar een vast contract zegt niets over de indeling van je werk, het zegt alleen dat je een vast bedrag op je bank gestort krijgt aan het eind van de maand. Flexibiliteit is positief, maar een flexibel contract niet.” 

Hoe kunnen werknemers zich wapenen tegen zulke onzekerheid? Het lijkt een vraag waarop we het antwoord zijn vergeten. Maar Van Weegberg frist ons geheugen graag op: “Jongeren moeten zich verenigen. Je kan hier wel in je eentje over zitten somberen, maar veel belangrijker: doe er iets aan. Sluit je aan bij een organisatie die hier iets aan wil doen.” De coronacrisis lijkt dit sentiment nieuw leven in te blazen. Na de onvrede om Wiebes’ uitspraak vloog al snel de een na de andere petitie de deur uit. De groep die onverenigbaar leek door een gebrek aan collectiviteit deelt opeens een probleem: geen inkomsten vanwege slechte arbeidsvoorwaarden.

Waarom het nog niet lukt

Toen we in de tweede aflevering van de podcast aan PvdA-senator en toenmalig vakbondsvrouw Mei Li Vos vroegen waarom zzp’ers en andere flexwerkers zo moeilijk te verenigen zijn, was een van haar antwoorden: het water staat mensen nog niet aan de lippen. Nu duizenden zzp’ers een aanvraag hebben gedaan voor de nieuwe regeling voor noodsteun vanuit de overheid, kunnen we vaststellen dat het water een stuk hoger is gekomen. 

Het water stond mensen nog niet aan de lippen

Een tweede probleem: we leven in een samenleving die we graag meritocratisch noemen. Met andere woorden: een wereld waarin succes als je eigen verantwoordelijkheid wordt gezien. Dat verklaart misschien de eerste reactie van minister Wiebes om zzp’ers individueel verantwoordelijk te houden voor het verlies van hun inkomen. 

Maar in een crisis die alle werkenden raakt, onafhankelijk van dienstverband, wordt het opeens heel duidelijk dat je zzp’ers helemaal niet meer dan anderen verantwoordelijk kunt houden voor hun positie op de arbeidsmarkt. Kun je het überhaupt iemand aanrekenen dat ze een crisis als deze niet aan zagen komen? Later gaf Wiebes dan ook toe dat hij zich onhandig had uitgedrukt. 

Die twee obstakels tot collectieve actie – het feit dat de nood niet hoog genoeg was en de illusie van een meritocratie – lijken in deze crisis dus al een stuk minder groot. En plots kondigt het kabinet dan ook de ene na de andere steunmaatregel aan. Binnen een week is er een nieuwe regeling opgetuigd waarmee zzp’ers hun inkomen kunnen aanvullen tot bijstandsniveau. Dat is weliswaar niet veel, maar het wordt wel verstrekt zonder de gebruikelijke verplichting om eerst te teren op het eigen vermogen en het inkomen van een partner. Op sommige plekken kregen zzp’ers deze week al de eerste betalingen binnen. 

Kantelpunt

Het belang van het verenigen van werkenden strekt verder dan corona. Met Mei Li Vos bespraken we hoe collectieve arbeidsovereenkomsten een bedrijf ook kunnen democratiseren door werknemers meer inspraak in de bedrijfsvoering te geven. Dat helpt in tijden van crisis, want “dan kunnen we met elkaar besluiten dat we met z’n allen de broekriem aantrekken”. Maar het helpt ook in goede tijden, waarin bijvoorbeeld de winst eerlijker verdeeld kan worden onder de werknemers. Dit zorgt voor een betere verdeling van inkomen en kapitaal, en dat is uiteindelijk weer goed “voor de stabiliteit, voor de welvaart, gewoon voor het geluk in Nederland,” aldus Vos.

Het is dan ook zaak om deze crisis te koesteren als een mogelijk kantelpunt. Deze crisis laat zien dat we ook solidariteit kunnen tonen voor mensen die om wat voor reden dan ook ‘flexibel werken’. Want, zoals Van Weegberg en Vos allebei benadrukten, de flexibiliteit om te werken hoe en wanneer je wilt is heel iets anders dan de flexibiliteit voor een werkgever om je naar believen in te zetten of niet. Daarom staat meer zekerheid in inkomen ook helemaal niet haaks op de autonomie die flexibiliteit kan bieden. Want we zijn best gehecht aan het feit dat we niet hoeven te dealen met een ochtendspits of saaie vergaderingen, en dat we tijd vrij kunnen nemen om eens te klussen aan een huis, gaf ook Mei Li Vos toe. Sterker nog, dat maakt ons de geëmancipeerde mens van nu. “En waarom zou je die vrijheid ook niet kunnen organiseren in wat vastere verbanden met gewoon normale inkomens en inkomenszekerheid?” Die vraag van Mei Li Vos moeten we ons na de crisis blijven inprenten. 

Verenigen lijkt dus keer op keer de oplossing te zijn. In het museum waar ik (Bouke) werk hebben we dit advies ter harte genomen. Samen met mijn collega’s ben ik opgekomen voor het recht om doorbetaald te krijgen, en dat recht lijkt nu ingewilligd te gaan worden. Zoals Van Weegberg zei: “Je kan hier wel in je eentje over zitten somberen, maar veel belangrijker: doe er iets aan.” Juist in een tijd van quarantaine en afstand kunnen we dichter bij elkaar komen.

Luister hier de audioversie van dit verhaal.  Deze aflevering is ook te beluisteren op SoundCloud en iTunes. 

Benieuwd naar onze eerdere RedCasts? Luister ze hier terug. 

[vc_row][vc_column 0=””][vc_separator el_width=”90″][vc_column_text 0=””]Steun ons!
Onze studenten dragen vrijwillig bij aan Red Pers. Vond je dit een goede productie? Sponsor dan onze koffie (€ 2,50), https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.pngvergadering (€ 10,-) of grotere investering. Dankjewel![/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row 0=””][vc_column width=”1/3″][vc_btn title=”Kop koffie” style=”classic” align=”center” i_icon_fontawesome=”fa fa-coffee” add_icon=”true” link=”url:https%3A%2F%2Fbunq.me%2Fredpersnl%2F2%2C5|title:Doneer|target:%20_blank|”][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_btn title=”Vergadering” style=”classic” align=”center” i_icon_fontawesome=”fa fa-comments-o” add_icon=”true” link=”url:https%3A%2F%2Fbunq.me%2Fredpersnl%2F10||target:%20_blank|”][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_btn title=”Ander bedrag” style=”classic” align=”center” i_icon_fontawesome=”fa fa-money” add_icon=”true” link=”url:https%3A%2F%2Fbunq.me%2Fredpersnl%2F||target:%20_blank|”][/vc_column][/vc_row]