De maand augustus stond bij Red Pers in het teken van studentenschulden. Vanuit verschillende perspectieven hebben onze studentenredacteuren geschreven over de studiefinanciering, studieleningen en studieschulden. In dit artikel lees je alles nog eens terug, van de geschiedenis tot het toekomstperspectief en van de voordelen tot de nadelen.
1. Is het hebben van een studieschuld van alle tijden of wordt studeren (weer) voor de elite?
Studiefinanciering, en daarmee ook studieschuld, is in ons land zo oud als het Nederlands Koninkrijk zelf. Lange tijd bestond ‘stufi’ uit verschillende beurzen, die vaak werden ingezet om de verarmde elite de hand boven het hoofd te houden. Door verschillende hervormingen in aanloop naar de 20e eeuw kon ook de middenklasse echt profiteren van de financiële steun. Met stijgende schulden als bijeffect. Om de toegankelijkheid van het onderwijs nog meer te stimuleren werd in 1986 de basisbeurs ingevoerd; studenten kregen een vast bedrag per maand om hun studie door te komen. De schok was groot toen in 2015 werd afgezien van de basisbeurs. Veel mensen vreesden dat het de toegankelijkheid zou aantasten door leenangst. Hoewel er momenteel minder mbo’ers doorstromen, is het aantal studenten weer op peil en houdt dit ‘sociale leenstelsel’ rekening met studenten uit armere gezinnen door een grotere aanvullende beurs te geven. Ondanks dat het volgen van een studie een investering is, hebben wij zeker het elitaire verleden achter ons gelaten door een nieuwe vorm van studiefinanciering.
2. Kan het het ook waard zijn om een studieschuld op te bouwen?
Een grote studieschuld kan een aspirerende student afschrikken, toch zijn er enkele studenten die een groot bedrag lenen van de overheid voor hun toekomst. Dit doen ze niet alleen om hun studie te betalen, maar ook om hun dromen te bekostigen. Jakob Oudhof (20) heeft het meeste van zijn lening gebruikt om apparatuur en studiotijd te kopen voor zijn muziek. Tessel ten Zweege (20) en haar collega’s hebben via DUO-geld geleend om hun feministische magazine PISSWIFE op te zetten en Marieke Hofsink (21) gebruikt het om haar paard te verzorgen. Voor hen is het het waard om te lenen, omdat zij het gevoel hebben daarmee in hun toekomst te investeren. Als je maar creatief genoeg bent en je dromen volgt, kan een studieschuld het dus zeker waard zijn.
3. Wat is de invloed van een studieschuld bij het aanvragen van een hypotheek?
Een studieschuld wordt niet geregistreerd bij het Bureau Krediet Registratie, dus een geldverstrekker kan niet zien of jij een studieschuld hebt. Dit betekent dat je je schuld kan verzwijgen, maar als je de hypotheeklasten niet meer kan betalen en je wordt betrapt op het verzwijgen van een studieschuld, dan vervalt je recht op Nationale Hypotheek Garantie. Deze komt juist van toepassing als je onverhoopt je huis moet verkopen door scheiding of arbeidsongeschiktheid, want een eventuele restschuld wordt dan kwijtgescholden. Maar liegen over je studieschuld is niet nodig. Hypotheekadviseur Thomas van Splunteren laat weten: “Er valt over te praten. Als je de helft van je schuld al hebt afbetaald en momenteel een laag bedrag per maand aflost, dan kan je in overleg met de geldverstrekker met het lagere bedrag per maand rekenen in plaats van het formele bedrag.” Een studieschuld zorgt dus voor een lagere https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimale hypotheek, maar maakt het niet onmogelijk.
4. Zien studenten lenen als een geruststellende factor of als stressfactor?
Hier is nog geen valide en betrouwbaar onderzoek naar gedaan, maar Red Pers legde de vraag voor aan vier studenten. De gedachte aan een lening roept bij alle vier een onprettig gevoel op, maar iedere student gaat anders om met dit gevoel. Zo heeft de één uit voorzorg niets geleend tijdens zijn studie, terwijl de ander zichzelf probeert gerust te stellen door precies na te gaan hoe de afbetaling van zijn https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimale lening er later uitziet. De studenten die wel hebben geleend zijn het erover eens dat de lening hen mogelijkheden heeft geboden, bijvoorbeeld stagelopen of sparen, en hoewel ze het hebben van een schuld een vervelend idee vinden, maken ze zich relatief weinig zorgen over de afbetaling.
5. Welke invloed heeft het leenstelsel op het verenigingsleven?
Joanna den Blijker onderzocht in haar artikel welke invloed het leenstelsel heeft op hoe studenten hun tijd buiten hun studie invullen. Zijn ze nog wel actief bij studie- en studentenverenigingen? Zijn ze meer of juist minder gaan werken? “Studenten ervaren meer financiële druk en moeten de ontwikkelingsmogelijkheden die het studentenleven biedt laten liggen,” vertelt Matthijs Kneepkens, voorzitter van de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV). Kneepkens ziet echter nog geen landelijke daling van het aantal leden, wel ziet hij dat studenten zich minder in de breedte ontwikkelen door middel van bijvoorbeeld een bestuursjaar.
Daarnaast blijkt uit onderzoek van het Nibud dat studenten sinds 2015 meer zijn gaan werken, terwijl ze ook sneller afstuderen. De financiële druk lijkt ertoe te leiden dat studenten meer moeten doen in minder tijd: lid zijn, een commissie doen, werken, goede cijfers halen en een diploma binnen drie of vier jaar. Het nieuws dat een op de vier studenten kampt met burn-outklachten, kwam voor Den Blijker dan ook niet als een verrassing.
6. Wat zijn de populairste alternatieven in het buitenland en hoeveel kosten die?
Studeren in het buitenland wordt elk jaar populairder, en Nederlandse studenten vertrekken in grote getalen naar de mooiste bestemmingen voor hun bachelor, master, en zelfs al tijdens hun middelbareschooltijd. Maar is dat eigenlijk wel betaalbaar? Red Pers keek naar de situatie bij de vijf populairste bestemmingen voor Nederlandse studenten: België, Engeland, de Verenigde Staten, Duitsland, en Frankrijk. Elk land had unieke nadelen en voordelen, die te maken hadden met collegegeld, beurzen, en ook kleinere factoren die invloed kunnen hebben op een ervaring in het buitenland. Zo bleek ook uit de gesprekken die redacteur Tess Castelijn had met studenten die wat tijd doorbrachten in deze vijf landen. Eén ding is zeker: ze raadden studeren in het buitenland allemaal aan.
7. Wat zijn de consequenties van de laatste veranderingen in de studiefinanciering voor het onderwijs en jouw portemonnee?
De halvering van het collegegeld voor eerstejaars is aanstaande. Als het aan de regering ligt, zal daarna echter de rente op de studielening verhoogd worden. Netto maakt deze ‘tegemoetkoming’ financieel dus niet veel uit, maar educatief staat er wel wat op het spel. Met de nieuwe kwaliteitsafspraken bepaalt de regering namelijk niet langer hoe investeringen in het onderwijs besteed worden, maar gaan de medezeggenschapsraden van de hogescholen en universiteiten (waaronder de studenten zelf) over de financiën. De kwaliteitsafspraken zullen zich bij veel instellingen uiten in meer geld voor ‘handen aan het bord’ (om het tekort aan docenten op te vullen), kleinere werkgroepen, community building en digitalisering. Dat klinkt al beter dan de voorinvesteringen, die door de Rekenkamer zijn afgeserveerd. Toch zijn studentenbelangenbehartigers ISO en LSVb kritisch. De studieschulden lopen immers op, terwijl de rijksbijdrage per student blijft dalen. Dit heeft mogelijk grote gevolgen voor de financiële positie van de student en de toegankelijkheid van het onderwijs.
