Incidenten tijdens de ontgroening van (Amsterdamse) studentenverenigingen zijn er genoeg, zo blijkt uit de samenvatting die redacteur Max van Geuns maakte van de intensieve berichtgeving over het corps. Maar hoe worden deze incidenten eigenlijk bestraft en door wie?

Het corps kwam dit jaar intensief ter sprake in het nieuws, van de incidenten bij de ontgroening van het Amsterdamsche Studenten Corps (A.S.C.) in 2016 tot de vervolging van een lid van het Groningse Vindicat in mei. Dit jaar ondertekende de Amsterdamse Kamer van Verenigingen een vernieuwde gedragscode van de HvA, VU en UvA: de code ‘Promotie- en kennismakingstijd.’ Universiteiten zijn dus van plan om vanaf nu meer in te grijpen bij incidenten die plaatsvinden tijdens de ontgroening. Hoe worden deze incidenten normaliter opgelost, en vanaf wanneer mengt het Openbaar Ministerie (OM) zich in de discussie?

Interne rechtssystemen

De meeste incidenten die binnen een vereniging plaatsvinden worden intern gereguleerd, zo blijkt uit eerdere berichtgeving over het corps in Groningen en in het geval van het A.S.C., de webpagina van de senaat. Bijna alle verenigingen beschikken over een intern rechtssysteem, waarmee kleinere akkefietjes, maar ook grotere problemen worden gereguleerd.

Bij het A.S.C. werd er bijvoorbeeld in 2016 door middel van dit systeem gezocht naar oplossingen en sancties voor gebeurtenissen tijdens de kennismakingstijd (KMT) van een mannendispuut. Tijdens de ontgroening moesten twaalf studenten in de gracht zwemmen en tussen afval slapen, waarna drie studenten naar het ziekenhuis werden gebracht. Het dispuut waarbij het voorval plaatsvond, werd intern gestraft en mocht het jaar daarop minder leden aannemen.

Het interne systeem kan nooit het OM vervangen

Een intern rechtssysteem kan echter ook nadelen hebben. Zo kwamen incidenten bij Vindicat pas aan het licht nadat het OM een onderzoek startte naar mogelijke mishandeling van een Vindicat-lid, en de Groningse vereniging was daarnaast veel in het nieuws rondom een uitgelekte ‘bangalijst‘. Bij de vereniging Virgiel in Delft werd tweeënhalve maand verzwegen dat een studente een zware hersenschudding opliep tijdens de ontgroening. Volgens TU Delft had de vereniging de situatie “niet onder controle”.

Bij het A.S.C. is het nadrukkelijk niet de bedoeling van het interne rechtssysteem om oplossingen te zoeken voor problemen met als doel dat die niet naar buiten komen, zegt A.S.C.-rector Boris Bekkering. “Als er intern naar oplossingen wordt gezocht, is dat om herhaling te voorkomen.” Het A.S.C. stapte in oktober zelf naar de UvA, toen het constateerde dat ook bij de Amsterdamse ontgroening regels door een dispuut waren verbroken.

Bekkering benadrukt dat het interne systeem van het corps de leden er niet van moet weerhouden om naar de universiteit of het OM te stappen. “Een intern rechtssysteem is een goed mechanisme om de regels die op een vereniging gelden te kunnen handhaven, maar het staat iedereen, de leden of het bestuur van de vereniging, vrij om het OM in te schakelen wanneer zij dit nodig achtten. Het interne systeem kan nooit het OM vervangen.”

Aansluiting, geen afstoting

Bekkering sprak zich eerder uit over de verharding van de ontgroeningscultuur. “Nog een paar jaar geleden had je een aantal heftige disputen, de rest was gematigd,” zei Bekkering eerder tegen het NRC. “Maar nu is het over de hele linie verhard.” De incidenten bij ontgroeningen in Groningen, Leiden, en Amsterdam nemen toe. Mede hierom stelden de UvA, HvA, en de VU samen met de Amsterdamse gezelligheidsverenigingen de bovengenoemde gedragscode op, die onder andere het doel heeft de zwijgcultuur te beperken. De belangrijkste regel uit de nieuwe code is dan ook het verbod op geheimhoudingsverdragen. Bij sommige verenigingen, waaronder Vindicat, stond er een boete van duizenden euro’s op het naar buiten brengen van iets over de ontgroening.

Maar het is nog onduidelijk hoe effectief de nieuwe gedragscodes zijn. Bij Vindicat heeft het scherpere toezicht van de universiteit er in ieder geval voor gezorgd dat de ontgroening minder heftig is, aldus een studente die zelf bij een andere vereniging zit, maar goede connecties heeft binnen het Groningse corps. “Als de senaat nu een misstap maakt, zullen er strenge sancties vanuit de universiteit volgen. Ze nemen het nieuwe beleid heel serieus.”

In de gedragscodes van Amsterdam staat echter niet duidelijk in omschreven wat voor maatregelen de universiteiten nemen als de regels verbroken worden. Opvallend is dat de code verwijst naar het interne rechtssysteem van het corps. Er staat in de code dat de vereniging via dit systeem sancties kan opleggen aan het overtredende lid of dispuut: tot op een zekere hoogte ligt de verantwoordelijkheid dus nog intern bij het corps. Verder heeft de UvA eerder gedreigd om bestuursbeurzen weg te nemen bij het A.S.C.. Bij Vindicat bijvoorbeeld, zouden deze beurzen misschien ook weggenomen worden. Het totale bedrag van deze beurzen was 33.315 euro: flinke bedragen dus.

Studenten willen aansluiting bij een vereniging, geen afstoting

De vraag is in hoeverre universiteiten in staat zijn om de verenigingen daadwerkelijk te controleren. Het NRC vroeg zich eerder af wiens plicht het is om te controleren of de regels worden nageleefd. Met de nieuwe gedragscode lijkt deze plicht te zijn neergelegd bij het corps zelf. Klachten die bij het bestuur binnenkomen over de ontgroening moeten volgens de code meteen doorgespeeld worden aan de universiteit. Maar van klachten van aspirant-leden komt weinig terecht, volgens een brief van het reünistenbestuur aan het A.S.C.. Zoals Freek Schravesande schrijft in het NRC: “Die willen aansluiting bij een vereniging, geen afstoting.”

Wat zijn de opties?

Het interne rechtssysteem van het corps heeft kortom veel voordelen, maar ook nadelen. Het is binnen de vereniging een effectief middel om problemen op te lossen, en nu ook om de vernieuwde gedragscode te handhaven. Toch kunnen (aspirant-)leden zich naast het interne wetboek bij ernstige incidenten ook op de universiteit of het OM beroepen. Zeker nu de regels voor de ontgroening zijn aangescherpt, heeft de universiteit de optie om dan in te grijpen. Tijdens de huidige kennismakingstijd zal blijken of de code er slaagt om de zwijgcultuur en de verharding van de ontgroeningen te verminderen.