Donald Trump zal vanaf begin 2017 de titel ‘President van de Verenigde Staten’ dragen. Een groot deel van de wereldbevolking is huiverig voor zijn toekomstplannen, maar is dit terecht? Hoe ver reikt de macht van de toekomstige president?
Trump speelde in op de angst en woede van de Amerikaanse middenklasse en won zo met grote beloftes de verkiezingen. Hij wil een muur op de grens van Mexico bouwen, de teugels van het immigratiebeleid nog verder aantrekken en allerlei klimaatbeschermingen en vrijhandelsverdragen afschaffen. Over de hele wereld is men angstig voor de grote gevolgen die deze rigoureuze ingrepen zullen hebben op kwesties als internationale relaties, het klimaat en wereldvrede. Of deze angst op zijn plaats is, valt nog te bezien.
Triomf zonder tegenwicht
Een president kan dit soort plannen namelijk niet zomaar omzetten tot realiteit, hij heeft enkel een uitvoerende macht die volledig gescheiden is van wetgeving en rechtspraak. Hij kan wel plannen maken, maar alleen leden van het Amerikaans Congres kunnen wetsvoorstellen indienen. Het Congres bestaat uit de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Deze kun je qua functie in wetgeving enigszins vergelijken met onze Eerste en Tweede Kamer. Op Election Day werd ook over de leden van het Congres gestemd. Hier won de Republikeinse Partij wederom in beide kamers de meerderheid. Dit betekent dat de Republikeinen in zowel de uitvoerende als de wetgevende macht de overhand hebben.
Het is niet gewoonlijk voor Amerika dat beide kamers van het Congres én het Witte Huis allen dezelfde politieke kleur dragen. Dit is ook de reden dat de samenwerking tussen Obama en het Congres stroef verliep. Hij stond als Democratische president tegenover een Republikeins gekleurde Senaat en Huis van Afgevaardigden, waardoor veel van zijn vooruitstrevende, liberale plannen werden weggestemd of sterk beperkt. Maar dat is precies wat het systeem probeert te bewerkstelligen: een balans tussen links en rechts.
Republikeinse rechtspraak
De macht van Trump lijkt nóg een stap verder te gaan. Tijdens de verkiezingen was het onderwerp van debat vaak de aanstelling van een nieuwe rechter voor het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten. De president nomineert een rechter die vervolgens goedgekeurd moet worden door de Senaat. De functie opende al in februari 2016, maar Obama werd bij de aanstelling dwarsgezeten door het Republikeinse Senaat.
Trump kan zijn eigen stempel drukken op de wetgevende macht door iemand te nomineren die aansluit bij zijn Republikeinse opvattingen
Nu komt deze verantwoordelijkheid bij Trump te liggen, waardoor de meerderheid van de negen rechters Republikein zal zijn. Daarnaast is het niet onwaarschijnlijk dat dit in de komende vier jaar nog eens zal gebeuren: twee rechters van het Hooggerechtshof zijn namelijk al aardig op leeftijd. Trump kan dus zijn eigen stempel drukken op de wetgevende macht door iemand te nomineren die aansluit bij zijn Republikeinse opvattingen.
Een verbrokkelde partij
Republikeinen lijken de overhand te krijgen in alle staatsmachten. Checks and balances, het tegenwicht dat deze drie machten op elkaar moeten uitoefenen, is daarmee extreem uit balans.
Heeft Trump carte blanche? Met een Republikeins Witte Huis en Congres, en straks ook een Republikeinse boventoon in het federale Hooggerechtshof, lijkt het alsof hij volledig groen licht heeft om te doen wat hij wil. Het laatste is hier echter nog niet over gezegd.
Het is namelijk geen geheim dat de Republikeinse Partij ontzettend verdeeld is over de nominatie van Trump. Het is nog niet vanzelfsprekend dat de hele Republikeinse achterban zonder slag of stoot in meegaat in al zijn wilde plannen. Zittende leden van het Congres hoeven niet te stemmen zoals hun partij hen voorschrijft. Zij zijn bij lange na niet allemaal zo conservatief als Trump en zijn running mate Mike Pence.
Voorlopig kunnen de grote getalen tegenstanders van Trump wereldwijd hun – misschien ijdele – hoop vestigen op het grote aantal Republikeinse partijleden dat al publiekelijk afstand heeft gedaan van de nominatie van Trump als presidentskandidaat. Opdat zij hun verstand behouden, en niet toegeven aan de partijdruk.
