De Nederlandse geschiedenis wordt nieuw leven ingeblazen door discussies over de canon, het onderwijs en inclusiviteit. Als onderdeel van haar vierluik over hedendaags racisme geeft redacteur Ailis Oattes een overzicht van de beweging om de geschiedenis minder eenzijdig te maken.

De geschiedenis van Nederland leeft. Het afgelopen jaar zijn er vanuit verschillende initiatieven veranderingen in gang gezet om de nationale geschiedenis inclusiever te maken.De Correspondent publiceerde in samenwerking met The Black Archives en FunX een serie over verzwegen geschiedenis, Arjen Lubach maakte met rapper en acteur Fresku een kritische, satirische rap, en Het Amsterdam Museum deed de term ‘Gouden Eeuw’ in de ban. Zo werd het publieke debat aangezwengeld en werd er aandacht gevraagd voor de verzwegen perspectieven en schaduwkanten van de geschiedenis.

Vorig jaar meende Minister van Engelshoven (D66) dat de Historische Canon van Nederland aan herziening toe is. Dit overzicht van ‘de belangrijkste gebeurtenissen, personen en voorwerpen die Nederland hebben gemaakt tot wat het nu is’ werd in 2006 op verzoek van de regering samengesteld onder leiding van historicus Van Oostrom. Volgens D66 is de canon niet divers genoeg, komen vrouwen onvoldoende aan bod, en wordt de geschiedenis te eenzijdig belicht. Hoewel er stemmen klonken dat de politiek zich niet te bemoeien heeft met de inhoud van de canon, was de consensus dat herziening en herijking na meer dan een decennium gepast was.

Historicus James Kennedy werd aangesteld als voorzitter van de onafhankelijke commissie die als opdracht kreeg de canon te herzien en herijken. In haar brief moedigt Van Engelshoven Kennedy aan om “evenwichtig aandacht te besteden aan de verhalen en perspectieven van verschillende groepen in de samenleving, en om de schaduwkanten van de Nederlandse geschiedenis voldoende aan bod te laten komen.”

In het onderwijs

Marike Barendse, geschiedenisleraar van het jaar 2019 en docente op het Vossius Gymnasium, vindt het goed dat geschiedenis tot discussie leidt. “Het is een levende studie en het is een studie waarbij inzichten veranderen waardoor je soms ook andere accenten gaat leggen.”

Wat aandacht voor de schaduwkanten van de geschiedenis betreft, is er volgens Barendse in het geschiedenisonderwijs nog veel winst te boeken. “We proberen het zeker, maar het valt wel op dat een onderwerp als slavernij ter sprake komt op het moment dat we het hebben over ontdekkingsreizen. Zo zijn de boeken opgebouwd, en wij zijn in onze studie natuurlijk ook westers onderlegd.” Ook Jantine Swagerman, collega van Barendse, benoemt het westerse perspectief van de boeken. “Je moet als docent zelf je best doen om ook het perspectief van tot slaaf gemaakten te vertellen.”

Swagerman is kritisch op de canon: “Het witte, Nederlandse perspectief van de canon vind ik af en toe echt storend. Ik weet niet of ik per se een canon wil. Het is goed om een curriculum te hebben, maar een docent moet de vrijheid hebben om eigen onderwerpen in te brengen.” Ook Barendse heeft moeite met de canon, tien tijdvakken, en verplichte voorbeelden omdat daarmee keuzes voor de geschiedenisdocent worden gemaakt. “De geschiedenis is heel divers en ik vind dat je leraren of historici in het algemeen de vrijheid moet geven om keuzes te maken in hun lessen en het vertrouwen moet geven dat ze de geschiedenis sowieso wel van alle kanten belichten.”

Het is makkelijk om de eenzijdige geschiedenis te vertellen van de overwinnaar

Een structureel probleem

Miguel Heilbron, verbonden aan onderwijsinitiaief Fawaka WereldBurgerschap, legt uit dat de onderbelichting van onderwerpen als slavernij en kolonialisme een structureel probleem is. “Het gaat erom dat er bepaalde keuzes worden gemaakt, vaak niet eens door individuele docenten, maar op het niveau van het curriculum, waardoor sommige perspectieven wel aandacht krijgen en andere niet. Er zullen altijd zaken onderbelicht zijn waarschijnlijk, maar het is belangrijk dat we er een balans in brengen.”

“Het is natuurlijk makkelijker om de eenzijdige geschiedenis te vertellen van de overwinnaar. Ik begrijp het ook wel, want het is ook een hele prestatie dat een klein land als Nederland zoveel rijkdom en macht heeft verworven,” zegt Karin Amatmoekrim, schrijfster en Correspondent Verzwegen Geschiedenis bij De Correspondent.

Volgens Amatmoekrim is vooral de focus op verschillende perspectieven belangrijk. Ze vertelt dat het essentieel is voor een gevoel van verbondenheid en nationale identiteit dat elke Nederlander wordt gerepresenteerd in de geschiedenis. “We zijn nu op een punt dat er zoveel mensen zijn die én geboren Nederlander zijn én hun wortels hebben in andere delen van de wereld, dat het logisch is dat ze vanuit eigen interesse en overtuiging op zoek gaan naar andere manieren van kijken naar de geschiedenis.”

Alternatieve geschiedenis

Met eenzelfde insteek lanceerde The Black Archives in samenwerking met onder andere diverse historici en experts vorig jaar een poster ‘Tien keer meer geschiedenis’, waarin er alternatieven worden geboden voor de tien tijdvakken die centraal staan in het huidige geschiedenisonderwijs. Door aandacht te vragen voor wereldgeschiedenis en verzwegen perspectieven wordt het dominante Eurocentrische perspectief uitgedaagd en aangevuld. Heilbron, een van de oprichters van The Black Archives, benadrukt dat de poster bedoeld is om het gesprek aan te zwengelen dat je op verschillende manier naar geschiedenis kunt kijken. “Op dit moment zijn er bepaalde onderwerpen die meer georganiseerde aandacht krijgen dan andere, en het is belangrijk om daar meer evenwicht in te brengen zodat je niet alleen het perspectief dat al dominant is in onze samenleving aandacht geeft. Nederland is een maatschappij met heel veel verschillende groepen mensen van heel veel verschillende achtergronden dus je zou niet alleen de geschiedenis van een bepaald deel moeten behandelen.”

Ook docent Swagerman is zich bewust van de diversiteit van de samenleving en probeert in haar lessen zoveel mogelijk verschillende perspectieven aan bod te laten komen “om te zorgen dat het verhaal relevant is voor alle leerlingen.”

De aandacht voor verschillende perspectieven binnen de geschiedenis leeft inmiddels maatschappijbreed. Het Amsterdam Museum besloot vorig jaar om de term ‘Gouden Eeuw’ niet langer te gebruiken omdat deze de lading van negatieve kanten als armoede, oorlog, en slavernij niet dekt. Ook Heilbron pleit voor aanpassing: “Ik denk dat het goed is als de term ‘Gouden Eeuw’ niet meer zonder aanhalingstekens wordt gebruikt, zodat je inbouwt dat het niet een neutrale term is en er oog is voor verschillende perspectieven. Vanuit een Europees of Nederlands perspectief zou je vanuit sommige groepen misschien kunnen zeggen dat het om een ‘Gouden Eeuw’ ging, maar vanuit een perspectief van verschillende Afrikaanse landen gaat het eerder om een holocaust.”

[paytium name=”Form name” description=”Donations”]
[paytium_field type=”open” label=”Onze studenten dragen vrijwillig bij aan Red Pers. Vond je
dit een goede productie? Sponsor dan onze koffie (€2,50), https://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.pngvergadering (€10) of grotere
investering. Dankjewel!” default=”2,50″ /]
[paytium_total label=”Steun ons voor” /]
[paytium_button label=”Doneer” /]
[/paytium]