Dit bericht is oorspronkelijk gepubliceerd bij Maximum Amsterdam

Op de kop van de Nieuwezijds Voorburgwal, waar nu het Crowne Plaza hotel zit, floreerde jarenlang het bedrijf Wyers, groothandelaar in woningtextiel.  De talrijke panden die allemaal met elkaar verbonden waren dienden als kantoor van het bedrijf. In 1979 verliet Wyers de binnenstad. Na twee jaar leeg te hebben gestaan werd het kantoorpand gekraakt. ‘Wyers’ groeide in drie jaar tijd uit tot het grootste kraakcomplex van Amsterdam. Toch moest het uiteindelijk in 1984 wijken voor plannen van de gemeente: het pand werd gesloopt en er kwam een Holiday Inn hotel voor in de plaats. Maar wat hebben de krakers die drie jaren voor de buurt gedaan? 

Aan het begin van de jaren ’80 was de sfeer in de Amsterdamse kraakbeweging grimmig. De ideologische insteek die in de jaren ’70 de boventoon had gevoerd was verdwenen, de krakers waren verbitterd in hun strijd om belangrijke panden zoals de Groote Keyser (Keizersgracht 242 – 252) te behouden. Het leek alsof de krakers zich niet meer alleen tegen de woningnood verzetten, maar tegen alles wat politie en justitie heette. Het gevoel achter de feiten aan te lopen en meegesleurd te worden in een spiraal van geweld en tegengeweld, begon hoe langer hoe meer krakers tegen te staan. Uit deze afkeer kwam al snel een tegenbeweging op, die opportunistischer was en de kraakbeweging pragmatischer maakte: de kraakpanden moesten echt iets toevoegen aan de stad. De krakers die Wyers in de herfst van 1981 bezetten waren hier een voorbeeld van.

Wyers werd door zijn bewoners een woon-werk-cultuur complex genoemd. Het enorme pand – 16 voetbalvelden aan oppervlakte! – bood aan zo’n honderd personen een woning. Verder waren er kleine winkels, barretjes, een kapperszaak en een creche in gevestigd. Op een leegstaande verdieping hadden kinderen uit de buurt een skatebaan gebouwd en in de vochtige kelder werden champignons gekweekt. Ook waren er ruimtes waar bands konden repeteren en was er een concertzaaltje. Het pand was een levendige, creatieve vrijplaats in het hartje van Amsterdam waar eenieder zomaar binnen kon lopen.

“Op een leegstaande verdieping hadden kinderen uit de buurt een skatebaan gebouwd en in de vochtige kelder werden champignons gekweekt.”

Ondanks dit alles was het onvermijdelijk dat de gemeente een keer zou ingrijpen. Voor alle bovengenoemde praktijken hadden de krakers namelijk geen vergunningen. Dat gebeurde in 1983, toen de plannen voor het Holiday Inn hotel op tafel kwamen. De krakers van Wyers gebruikten om dit tegen te houden een nieuwe tactiek, die nog nauwelijks was gebruikt in de Amsterdamse kraakbeweging: er werden brochures en pamfletten gedrukt die het nut van het Wyerscomplex uitlegden. Er werden zelfs discussieavonden georganiseerd waarop de buurtbewoners konden laten horen wat zij liever in het pand wilden: een creatieve vrijplaats of een sterrenhotel. Dit alles mocht niet baten, de gemeente hield voet bij stuk. Toen de krakers inzagen dat zij niks meer konden doen, verlieten zij vreedzaam het pand, zonder een grote rel zoals gebruikelijk was. Wyers had in drie jaar tijd een bijzondere gemeenschap opgezet die het centrum van Amsterdam een levendig karakter had gegeven. Soms hoop ik dat deze vrijmoedigheid uit de jaren ’80 nog eens terug mag komen in ons voorgevormde Amsterdam.

Bronnen:
Duivenvoorden, E., Een voet tussen de deur. Geschiedenis van de kraakbeweging 1964-1999 (Amsterdam 2005)
Doornen, C., ‘De twee werelden van Wyers. Van vitragehandel tot Amsterdams grootste kraakcomplex’, Ons Amsterdam 2 (2006).
Archief Wyers in het Internationaal Istituut voor Sociale Geschiedenis.
Alle foto’s zijn afkomstig van de website van Hans Bouton.