Buiten de lijntjes schilderen: in Daan Koens derde solo-show is hij zelf het kunstobject

Daan Koens is een Nederlandse autodidact in de schilderkunst. Ooit begon hij op de kunstacademie, maar hij stopte al na twee maanden. Door hoge schulden belandde hij op straat en tijdens de coronapandemie was hij zelfs spookburger – iemand die niet staat ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens in Nederland. Inmiddels is schilderen zijn nine-to-five en heeft hij verschillende solo-shows in Rotterdam op zijn naam staan. Zo hing zijn werk in het voorjaar van 2023 bij Westerkadekunst en werd zijn expositie De Machtsspiegel – Een Barokke Reflectie afgelopen maart goed ontvangen in De Kunstfabriek. Nu exposeert hij voor het eerst in Amsterdam bij Marian Cramer Projects, een galerie in Oud-Zuid.

De expositie Daan Koens is een zelfportret in brede zin. Hij figureert zelf, maar ook zijn vrienden, omgeving en veel herkenbare fenomenen zijn te zien, zoals de Labubu of Charlie Sheen’s viral interview waarvan Koens een momentopname heeft geschilderd. Koens grapt dat hij de ‘chronicler of the 21st century’ is.

Ondanks zijn succes vertelt Koens dat hij zich realiseert dat het voor hem als autodidact lastiger is de ‘kunstwereld’ binnen te komen. Het feit dat hij een groot aantal volgers op Instagram heeft, verandert volgens hem niets aan het feit dat hij in de wereld van de galeries en musea nog een groentje is. Lijntjes vormen zonder het opgebouwde netwerk via de kunstacademie is een uitdaging. Toch heeft hij naast meerdere gezamenlijke en solo-exposities, ook live-geschilderd op festivals als Lowlands en werkte hij mee aan het iconische blauwe Europapa-pak van goede vriend Joost Klein. Vanaf maart volgend jaar maakt hij zijn museumdebuut, tijdens een groepstentoonstelling in Museum Panorama Mesdag. Zijn droom: New York en Hong Kong. Zijn werkwijze: gewoon schilderen en zoveel mogelijk maken.

‘Er lopen tegenwoordig steeds meer kunstcritici rond, maar de kunst is daar niet beter op geworden’

In de Amsterdamse galerie geeft elke ruimte een ander gevoel aan de schilderijen. De hal geeft het idee van een museum. Door de natuurlijke schaduw die hier hangt krijgen de schilderijen een donkere gloed. Zo hangt er een schilderij van Koens als kardinaal samen met zijn hondje Alina, gebaseerd op het schilderij ‘El cardenal infante don Fernando de Austria cazador’ van Diego Velázquez. De serieuze blik in Koens’ ogen en de donkere kleuren worden versterkt door de donkere hal. Een andere ruimte is daarentegen behangen met stralend bloemetjesbehang, waardoor het even kleurrijke schilderij van een blonde vrouw met een spits gezicht lijkt over te gaan in de muur. Als je vanuit de lichte keuken de hal in kijkt zie je een kernexplosie op een klein doek. Naast de deuropening hangen even kleine zelfportretten die deze ramp door een schuine blik lijken af te keuren. 

Kale kunstenaar?

De originele plaatsing van de schilderijen is typerend voor Koens werk. Volgens Koens begint goede kunst namelijk bij esthetiek. In de podcast Jongstof, vertelde Koens al dat hij weleens kritiek naar zijn hoofd krijgt over de artistiek inhoudelijke kant van zijn werk. Koens denkt anders dan traditionele instellingen. Voor Koens komt het verhaal pas na de techniek en de schoonheid van een schilderij. Hij voegt toe dat hij in musea vaak niet alle verhalen die naast de werken hangen leest. Het feit dat Koens deze expositie vanuit het hoofdthema ‘zelfportret’ heeft geschilderd noemt hij een unicum. Koens stelt: “Er lopen tegenwoordig steeds meer kunstcritici rond, maar de kunst is daar niet beter op geworden.” Vooral binnen de figuratieve kunst vindt hij dat er in de afgelopen vijftig jaar een scherpe lijn naar beneden is qua techniek. Hij vindt dat de nadruk te veel ligt op de inhoud van de kunst. Voor hem is de key: oefenen op de realiteit en gewoon schilderen. Als voorbeeld gebruikt hij het neerleggen van gordijnen en kijken hoe het licht valt of het naschilderen van een voor jou bekend bos. Volgens Koens word je een betere kunstenaar als je weet hoe de basis in elkaar steekt.

Koens’ kunst laat zich niet in één stijl vangen. Op de vraag wat Koens typeert als kunstenaar grapt hij dat hij een kale kunstenaar is. Neem dit letterlijk, het zal namelijk niet op zijn kunst zelf slaan. Zijn kunst is rijk aan vormen, kleuren en technieken en hij beperkt zich niet tot één stijl. Maar wat is dan een typische Daan Koens? Hier heeft hij voorlopig geen antwoord op, hij wil maken waar hij zin in heeft. Hij vertelt dat hij ooit de opmerking heeft gekregen dat hij zich moet richten op één stijl, omdat hij zo sneller in galeries zou komen te hangen. Toch houdt hij vast niet actief op zoek te zijn naar een overkoepelende stijl. “Zoiets moet gewoon gebeuren,” zegt hij. Dat vindt hij het mooie aan zijn werk: “Je kan altijd beter worden, want er is geen eindpunt.”

In een scherp verlichte ruimte van de galerie hangt Marian Cramers lievelingswerk van Koens. Het is een klein doek beschilderd met een straaljager die door dromerige wolken vliegt. In de verte zie je een ontploffing. “Schoonheid in de vernietiging,” voegt Cramer toe aan de stilte die in de felle ruimte hangt. Koens knikt instemmend en veegt iets weg van een ander doek.

Deze tentoonstelling kon je zien t/m 31 oktober bij Marian Cramer Projects in Amsterdam. In maart is Daan Koens te zien in Den Haag bij Museum Panorama Mesdag in een groepstentoonstelling.

Eindredactie door Evi Verleije