Tienduizenden mensen met een arbeidshandicap* kunnen door nieuwe belastingmaatregelen maandelijks 20 tot 60 euro netto minder besteden dan vorig jaar, meldt de NOS in januari. Dat komt doordat de nieuwe maatregelen mensen moeten stimuleren meer uren te werken. Voor deze groep mensen is meer werken echter niet altijd mogelijk. Daarom komt Noortje van Lith voor hen op.
Vanuit het ouderlijk huis in het Noord-Brabantse Roosendaal belt de 28-jarige Noortje in. Op het scherm verschijnt de jonge vrouw, haar bruine haren in een staart. Een brede lach siert haar gezicht. “Hoi!” zegt ze enthousiast, direct gevolgd door: “Hoe gaat het met jou?”
De brief aan Mark Rutte
De zorgzame Noortje hoort in maart 2018 dat werknemers met een arbeidsbeperking volgens het regeerakkoord van kabinet Rutte III minder dan het wettelijk minimumloon betaald mogen worden. “Ik was het daar natuurlijk helemaal niet mee eens. Ik klom in de pen en schreef een brief aan toenmalige premier Mark Rutte.”
Tot haar verbazing gaat deze brief viraal en in september dat jaar verdwijnt het plan van tafel. “Maar toen zag ik dat het probleem nog steeds niet is opgelost: mensen met een arbeidshandicap die niet fulltime kunnen werken, kunnen nog steeds in de bijstand terechtkomen.”
En zo komt ze zeven jaar later nog steeds op voor mensen met een handicap, met name via haar blog Noortje Strijdt Door en platforms LinkedIn, X en Bluesky. “In het begin voornamelijk voor rechten van mensen met een arbeidshandicap, nu ook voor toegankelijkheid op fysiek vlak en digitale toegankelijkheid.”
Strengere regels voor mensen met een arbeidshandicap
Dat mensen met een handicap soms in de bijstand belanden, is deels het gevolg van de Participatiewet die dit jaar haar tiende verjaardag viert. Deze wet vervangt sinds 1 januari 2015 de Wet werk en bijstand, de Wet sociale werkvoorziening (WSW) en deels de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten, beter bekend als de Wajong.
Jongvolwassenen met een handicap of ziekte hebben sinds 2015 alleen recht op een Wajong-uitkering als zij nooit meer kunnen werken. Anders vallen zij onder de bijstandsregels, net als mensen die vanwege een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap moeilijker op de reguliere arbeidsmarkt kunnen werken en voorheen onder de WSW zouden vallen.
Een leven in onzekerheid
Het frustreert Noortje dat mensen met een handicap door de wetswijziging sneller van bijstand afhankelijk zijn. “Hoe kan een verzekeringsarts überhaupt bepalen dat iemand duurzaam arbeidsongeschikt is en in de toekomst niet kan werken? Waarom kijken ze niet naar de situatie zoals deze nu is? Niemand heeft een glazen bol, daarom strijd ik door. Ik vind dat er een goede, aparte regeling moet zijn voor mensen met een arbeidshandicap, zodat zij niet te maken krijgen met de beklemmende regels van de Participatiewet.”
‘Niemand heeft een glazen bol, daarom strijd ik door.’
Noortje wijdde vorig jaar een blogpost aan deze regels. Zo is er de kostendelersnorm: hoe meer volwassen personen in een huis wonen, hoe lager de bijstandsuitkering. Ook telt het inkomen en vermogen van een partner mee voor het recht op bijstand. “Ons wordt het recht ontnomen om onafhankelijk te zijn en het recht om samen te wonen. Het is geen gelijkwaardige relatie als je financieel afhankelijk bent van je partner,” schrijft ze op haar blog.
Ze kaart aan dat sommige mensen met een handicap continu in onzekerheid leven. “Ieder jaar worden er regelingen versoberd,” legt ze uit. “Nu laten ze ouderen sporten om te testen of ze wel echt hulp nodig hebben. Hoe haal je dat in je hoofd?”
‘Ik gebruik altijd al mijn spieren’
De 28-jarige heeft zelf ook een handicap. Haar tweelingbroer Dirk en zij besluiten eind 1996 dat ze genoeg hebben van hun moeders buik. Met 26 weken en drie dagen wordt de tweeling drie maanden te vroeg geboren. “Na de geboorte hebben mijn hersenen te weinig zuurstof gehad. Daardoor sturen ze mijn spieren verkeerd aan,” vertelt ze. “Ik heb het al heel mijn leven, dus ik weet niet anders.”
De officiële naam hiervoor is cerebrale parese, een houding- en bewegingsstoornis vanwege een hersenbeschadiging. Noortje is daardoor sneller vermoeid en haar lichaam werkt niet altijd mee, waardoor ze rolstoelafhankelijk is. Daarnaast heeft ze nog een auditieve handicap. “Alles kost mij meer energie. Bewegen, praten en typen: het kost mij extra energie omdat ik altijd al mijn spieren gebruik. Oók de spieren die ik niet hoef te gebruiken bij een bepaalde activiteit.”
De ‘boze buitenwereld’
Doordat haar ouders toegankelijkheid belangrijk vinden, groeit ze als kind op zoals haar leeftijdsgenoten. “Mijn ouders zorgden ervoor dat ik altijd kon meedoen. Kinderen rijden vaak op skelters: mijn vader maakte mijn voeten vast met klittenband zodat ik ook kon skelteren. Ik voelde me niet anders behandeld.”
‘Mijn vader maakte mijn voeten vast met klittenband zodat ik ook kon skelteren.’
Hoe anders is dat als ze gaat studeren. “Het speciaal onderwijs is een heel beschermend wereldje, iedereen hoort erbij. Toen ging ik naar het reguliere onderwijs voor de mbo-opleiding Juridische Dienstverlening. Daar werd ik buitengesloten door mijn medestudenten. Zo heb ik wel gemerkt dat de ‘boze buitenwereld’ best wel heel hard is.”
Na het mbo volgen twee hbo-thuisstudies, Bestuursrecht en Sociaal Zekerheidsrecht. Oorspronkelijk wilde ze de hbo-opleiding Rechten gaan doen, maar dat was logistiek niet haalbaar. “Het is 45 kilometer verderop, maar ik zou ook tussen de lessen door naar verschillende gebouwen moeten. Daarvoor een taxi regelen levert gedoe en stress op. Dan zou ik heel veel van mijzelf vragen.”
Ver vooruit gepland
De Noord-Brabantse moet in het dagelijks leven sowieso alles plannen. “Als ik een taxi regel, moet ik weten hoe laat ik ergens moet zijn, maar ook hoe laat ik terugga. Ik kan niet zeggen: het is gezellig, ik blijf wat langer, want dan staat de taxi er al. Andersom ook: als het saai is, kan ik niet eerder naar huis. Maar de taxi biedt mij ook een bepaalde mate van zelfstandigheid: ik wil niet altijd op anderen leunen. Het is aan de ene kant een uitkomst, aan de andere kant beperkt het me wel.”
Haar strijd voert ze in haar vrije tijd, naast haar baan bij de Sociaal Economische Raad (SER) in Den Haag. “Na zeven keer solliciteren ben ik daar aangenomen. Ik werk voornamelijk vanuit huis, vier dagen van vier uur. Twee keer per maand ga ik naar Den Haag. Mijn werk gaat voor op mijn activisme, maar mijn leidinggevende steunt mij in wat ik in mijn vrije tijd doe.”
Toegankelijk voor iedereen, ook zonder handicap
Met haar activisme strijdt ze voor een samenleving waarin iedereen gelijkwaardig mee kan doen. “Dat is een heel romantisch beeld,” geeft Noortje toe. “Iets realistischer: alles wat aangepast kan worden, moet aangepast worden. Iedereen heeft daar wat aan: ouderen, mensen met een rollator, kinderen in een buggy, maar ook mensen die het niet meteen nodig hebben.”
‘Alles wat aangepast kan worden, moet aangepast worden. Iedereen heeft daar wat aan.’
Als voorbeeld noemt ze de automatische deuropener bij appartementencomplexen. “Als jij je handen vol hebt met boodschappen, kun je met je elleboog de knop indrukken zodat de deur opengaat. Mensen denken vaak dat zij erop achteruitgaan als iets toegankelijk wordt voor mensen met een handicap, maar dat is niet zo. Je stuk taart wordt niet kleiner als er meer taart gebakken wordt.”
Haar levensmotto luidt dan ook: soms is er een aanpassing nodig voor gelijke behandeling. “Als je niet fulltime kan werken, verdien je vaak niet het wettelijk minimumloon. Daarvoor is een aanpassing nodig. Als mensen zonder handicap dat oneerlijk vinden, hebben zij een keuze: zij kunnen meer gaan werken. Iemand met een arbeidshandicap heeft die keuze niet.”
Een stem voor anderen
Hoe haar strijd er in de toekomst uit ziet? “Ik hoop dat ik iets met het woningtekort en toegankelijke woningen kan doen. De vergrijzing slaat toe en dan hebben we toegankelijke woningen nodig. Mijn gemeente weet niet welke woningen toegankelijk zijn, dus ik heb gevraagd of ze dat willen uitzoeken. Dan weet ik waar ik later eventueel kan gaan wonen, want het is een hele zoektocht.”
Zo put ze bij haar activisme uit haar eigen ervaringen. “Het huis van mijn ouders is voor mij aangepast zodat ik thuis kan blijven wonen, maar dat betekent wel dat ik geen recht heb op medische urgentie. In de toekomst wil ik graag op mijzelf wonen. Eigenlijk zouden mijn ouders dan het huis uit moeten zodat ik zelfstandig in een aangepaste woning kan wonen,” grijnst ze.
‘Ontoegankelijkheid ligt aan de maatschappij, niet aan mij en mijn handicap.’
Maar ook al heeft ze zelf een handicap en put ze uit haar eigen ervaringen, Noortje strijdt niet voor haarzelf. “Ik wil een stem zijn voor anderen, en niet mijzelf als persoon op de voorgrond zetten. Ik ben me er nu van bewust dat ontoegankelijkheid aan de maatschappij ligt, niet aan mij en mijn handicap.”
‘We moeten iedereen in elkaars waarde laten’
Ondanks haar goede intenties krijgt ze online haatreacties, met name op X. “De negatieve reacties komen vaak van anonieme mensen en die staan niet in mijn schoenen. Steeds vaker kan ik het naast mij neerleggen, maar ik denk soms ook: ‘Ik zou willen dat jij in mijn schoenen staat. Jij zou veel harder piepen dan ik nu doe’. Dat is heel gemeen, dus dat zeg ik niet.”
Wel staat ze open voor ervaringen van anderen. “Ik ben altijd bereid om op een vriendelijke en open manier in gesprek te gaan met iemand. Ik kan juist ook van anderen leren. Dat ik iets niet ervaar, kan een ander wel ervaren en dan kan ik daar misschien een andere kijk op krijgen. Niet ieders ervaring is hetzelfde: we moeten vooral iedereen in elkaars waarde laten.”
*In overleg met Noortje is ervoor gekozen om in dit interview het woord ‘handicap’ te gebruiken en niet het woord ‘beperking’.
Eindredactie door Nova Spier
