Zorgverzekeraars spelen een belangrijke rol in welke medicatie je voorgeschreven kan krijgen. Van het totaal aantal geneesmiddelen in Nederland is ruim 80 procent generiek. Deze generieke geneesmiddelen maken nog geen half procent uit van de zorgkosten in Nederland.
Generieke medicijnen zijn merkloze medicijnen die dezelfde werkzame stof bevatten als medicijnen van een merk. En die generieke medicijnen hebben de voorkeur bij zorgverzekeraars. In Nederland hebben we namelijk een zogeheten preferentiebeleid. Het betekent dat de zorgverzekeraars, voor bijvoorbeeld astma of reuma, de voorkeur geven aan een bepaald geneesmiddel om te vergoeden. Zorgverzekeraars kiezen er vrijwel altijd voor om dan alleen de goedkoopste variant van het medicijn met dezelfde werkzame stof te vergoeden. Het idee daarachter is om geneesmiddelen betaalbaar te houden.
Geen voorraden
Jean Hermans, voorzitter van Bogin, de belangenorganisatie van generiekegeneesmiddelenfabrikanten in Nederland, zegt over het preferentiebeleid: “Zorgverzekeraars hebben met dit beleid dus voor het zeggen welke geneesmiddelen gebruikt worden en welke niet. In Nederland hebben we nu ongeveer 4000 generieke geneesmiddelen beschikbaar, waarvan zo’n 2000 door zorgverzekeraars vergoed worden.” Het betekent dat farmaceuten van de andere geneesmiddelen, die niet of weinig gebruikt worden, geen voorraad produceren. Die zullen toch niet vergoed worden.
Wanneer je verschillende geneesmiddelen hebt voor bijvoorbeeld diabetes en hetzelfde geneesmiddel door de vier grootste zorgverzekeraars in Nederland wordt aangewezen als voorkeursmiddel, kan dat tot een tekort van dat middel leiden. Hermans: “Het risico wat je daarbij loopt is: als er bij die ene fabrikant die het voorkeursgeneesmiddel maakt in het productieproces iets misgaat, dan kunnen andere fabrikanten het probleem niet oplossen, want zij hebben geen voorraad omdat ze ervan uitgingen dat ze niet vergoed worden.”
Een andere reden voor fabrikanten dat verschillende geneesmiddelen niet op voorraad gemaakt worden is dat van die ongeveer 4000 generieke geneesmiddelen 300 nul euro omzet hebben in Nederland. “Dan zijn er nog eens zo’n 300 geneesmiddelen die een omzet hebben die kleiner is dan 10.000 euro en vervolgens heb je nog zo’n 300 geneesmiddelen met een omzet tussen de 10.000 en 25.000 euro per jaar.” Ruim een vijfde van de geneesmiddelen heeft dus maar een kleine omzet en daarmee is er eigenlijk aan generieke geneesmiddelen niet zoveel te verdienen terwijl producenten wel risico lopen.
Maximumprijs
Daarnaast is er in Nederland sinds 1996 een prijzenwet voor geneesmiddelen. Hermans vertelt daarover: “De prijzenwet in Nederland en België betekent dat er voor geneesmiddelen een maximumprijs ingesteld kan worden. Die is dan het gemiddelde van de prijzen van dat geneesmiddel in de landen om ons heen en bestaat om de gebruikers ervan te beschermen. Als er inflatie is, mogen fabrikanten de prijzen daardoor niet verhogen.” Door die prijzenwet zijn de gemiddelde geneesmiddelprijzen in Nederland sinds 1996 met meer dan 90 procent gedaald. Hierdoor lijkt het voor fabrikanten niet erg interessant om in Nederland geneesmiddelen te verkopen.
Voor mensen met bijvoorbeeld epilepsie, parkinson en kanker zijn er steeds minder soorten geneesmiddelen beschikbaar. Zij moeten vaker overstappen op een ander merk. Zo waren er zes jaar geleden nog zo’n 7000 generieke geneesmiddelen beschikbaar, sindsdien valt er dus veel minder te kiezen in Nederland.
Wie zich daarin herkent is Julia van 21 jaar. Zij heeft epilepsie en slikt daarvoor sinds 2018 lamotrigine. Dit generieke geneesmiddel kost in Nederland ongeveer 40 eurocent per dag. Julia: “Op het eerste merk wat ik kreeg reageerde ik nog redelijk goed, maar toen kwam corona en moest ik over op lamotrigine van een ander merk. Sindsdien heb ik veel meer last van stemmingswisselingen. Daarnaast ben ik met lamotrigine niet aanvalsvrij. De medicatie werkt voor mij helaas dus niet voldoende.”
Onzekerheid
Zij en haar moeder merken bij de apotheek ook de onzekerheden over de levering van lamotrigine. Julia: “Mijn moeder en ik hebben eerder deze maand drie keer moeten bellen met de apotheek voor de vraag waar mijn medicatie blijft die ik echt nodig heb. Toen werd er gezegd dat ze nu dus niet makkelijk aan lamotrigine kunnen komen. We vertelden hoeveel ik daarvan nodig heb per keer, maar ze konden niet zeggen voor hoe lang ze deze hoeveelheid in deze dosis nog aan mij kunnen meegeven.”
Julia vindt het ook de taak van de neuroloog om goed te checken welke medicijnen beschikbaar zijn en welke maar beperkt of helemaal niet. De optie om over te stappen op medicatie waar geen tekort aan is, kan weer andere bijwerkingen geven, dus daar wil ze eigenlijk niet aan beginnen. “Wanneer lamotrigine van de markt zou verdwijnen, ga ik zonder medicatie verder. Ik ben op dit moment toch niet aanvalsvrij en ik ben aan het wachten op het antwoord of epilepsiechirurgie een optie voor mij is om van de aanvallen af te komen.”
In het tweede deel rondom de medicatietekorten lees je meer over hoe medicatieproductie dichter bij huis kan plaatsvinden en in hoeverre dat al gebeurt.
Wen Xin van der Linden (1998, zij/haar) studeerde Journalistiek aan de Hogeschool Utrecht. Na haar afstuderen begon ze aan een traineeship voor radio en tv bij de NPO. Daarnaast schrijft ze nog graag verhalen over politiek, democratie en interlandelijke adoptie.
Eindredactie door Rens van der Beek
