Roderik Schouten exposeert het Dutch Hiphop Archive: ‘Ik denk dat hiphop heel lang niet serieus is genomen’

In een kleine expositieruimte in Rotterdam bevindt zich een uniek stukje Nederlandse hiphopgeschiedenis. Een stukje? Nee, álle Nederlandse hiphopgeschiedenis. Roderik Schouten exposeert hier in het kantoor van hiphopplatform HIJS (Hiphop In Je Smoel) een indrukwekkende collectie, namelijk elke fysieke release ooit. “Zelfs artiesten waar ik liever niet naar luister, zoals Snelle, staan erin” grapt hij.

Wat begon als een hobby, is na bijna 30 jaar uitgegroeid tot een waar monster. Ruim 1500 LP’s en talloze posters, tapes, CD’s en memorabilia. Het doel: de complete Nederlandse hiphopgeschiedenis archiveren. Dit jaar heeft hij zijn kantoorbaan opgezegd om hier fulltime mee aan de slag te kunnen.

Wat is volgens jou het beginpunt van de Nederlandse hiphop?

“Dat is altijd een gevoelig punt, maar voor mij is dat de single Hallo Hallo van Rubberen Robbie. Het was een soort parodie op Rapper’s Delight, met op de B-kant een instrumentale versie. Grappig genoeg is het wereldwijd ook een graag gewilde plaat, omdat er een alternatieve instrumental van Rapper’s Delight op staat. Dit is natuurlijk niet een echte hiphopplaat. Het waren jongens uit Hilversum – dicht bij de radio – die erachter zaten. De echte puristen zullen dit niet erkennen en zien het als een lachertje.”

Werd hiphop toen al omarmd in Nederland?

“In de beginjaren was het vooral een grap, als je naar de eerste rappers kijkt. Vooral in de jaren ’90 maakte Nederlandse hiphop een enorme ontwikkeling door. Het was een soort micro-poldermodel van New York: in Amsterdam-Oost en Rotterdam-Zuid ontstond harde straathiphop, maar ook in de rest van het land verscheen steeds meer. Een belangrijk moment was Postmen, die op eigen kosten naar New York gingen om in topstudio’s opnames te maken, wat resulteerde in een gouden plaat met Documents.

“De doorbraak kwam met acts als Opgezwolle en de Homegrown-compilatie van Top Notch. Rond die tijd begon hiphop echt te exploderen in Nederland. Brainpower haalde de hitlijsten en daarna volgden acts als Winne en The Opposites. Het succes van de ene generatie legde telkens de basis voor de volgende.”

Hoe ben jij begonnen met verzamelen?

“Ik kwam zelf rond 1984 voor het eerst in aanraking met hiphop. De Rock Steady Crew had een hit in Europa en dat was één van de eerste keren dat hiphopcultuur op televisie kwam. Op mijn veertiende kreeg ik een DJ-set en ben ik redelijk fanatiek zelf vinyl gaan kopen. Het begon heel vrijblijvend, later is het pas serieus geworden.”

Hoe houd je bij wat er allemaal is uitgebracht, hoe houd je het overzicht?

“Discogs is mijn belangrijkste administratietool, daarop staan alle Nederlandse hiphopreleases. Ik begon met de eerste duizend. Het was niet eens de doelstelling alles te bezitten, alleen alles wat ik tof vond, maar het leek haalbaar. Het is pas de laatste jaren dat ik vanuit een soort erfgoedgedachte ben gaan denken. Als je het doet moet het ook compleet worden. Dus dan had ik negen releases van een artiest en haalde ik die tiende ook maar, ook al vond ik die niks. Het voelde ook als een cultureel-morele plicht.”

Dus je verzamelt ook de muziek waar je wat minder mee hebt.

“Ik moet zeggen dat dat wel wat meer moeite kost. Ik houd het nog steeds allemaal bij, ook wat ik niet tof vind, maar ik ben nu zo ver gekomen dat ik het ook compleet moet houden. Ik zou heel graag iemand erbij willen hebben die al die nieuwe releases koopt, omdat het ook financieel voor mij bijna niet meer haalbaar is. Er zijn zeker artiesten waar ik minder mee heb, die platen koop ik maar laat ik verder in het plastic. Zoals De Jeugd van Tegenwoordig, ik vind ze tof, maar het staat te ver van mij af. Die plaat houd ik liever intact in het plastic, ik draai het wel via Spotify. Het liefst zou ik alleen in de jaren ’80 en ’90 duiken, maar ik voel een verplichting om het bij te houden.”

Jij als liefhebber neemt nu de zware taak van het complete archief op je, zijn er geen instanties of labels die zich hiermee bezig houden?

“Ik denk dat hiphop heel lang niet serieus is genomen. Het werd meer gezien als: ‘O, die gekke jongens met grote bek en ze lopen alleen maar te schelden’. Het is heel makkelijk om hiphop in een negatief hoekje te zetten, een imago waar artiesten zelf ook aan bijdragen. Maar ik vind het bizar dat dit initiatief er nooit eerder is geweest, en dat was voor mij ook een trigger om mij hierin vast te bijten. Zeker de laatste jaren, toen ik zo ver kwam en besefte dat het nu echt een soort cultureel erfgoed begint te worden wat ik hier heb staan.

“Het is heel grappig om te zien dat je vorig jaar 50 jaar hiphopviering had, en er nu ineens een museum in Engeland, in New York en een archief in Duitsland komen. Het lijkt wel alsof mensen nu hun ogen open doen voor wat voor belangrijke culturele stroming dit is. Mensen van over de hele wereld kunnen zich aangesproken voelen door hiphop. Ik denk dat het een soort taal van de straat en onderdrukking is, die veel mensen aanspreekt. Als je ziet hoe groot hiphop is in bijvoorbeeld Polen, dat staat heel ver af van de zwarte cultuur in New York, waar het begonnen is. Je hebt derde generatie breakdancers in Japan, kids die het van papa leren, die het weer van opa heeft geleerd. Dat staat zo ver af van de begindagen met Wild Style en de Rock Steady Crew.”

Waar ben je nog naar op zoek voor het archief?

“Mijn originele doelstelling om alle vinylplaten te verzamelen heb ik zo goed als gehaald. We worden nu overspoeld door liefde en mensen die ons dingen aanbieden, waar ik vaak voor moet bedanken omdat ik het al heb. Qua vinyl ben ik alleen nog op zoek naar de echte rariteiten. Mispersingen, white labels, promo’s, testpersingen. Waar we nu op focussen zijn flyers en magazines, en jaren ’80- en ’90-cassettebandjes.”

Hoe ziet de toekomst er uit?

“Dit is pas het startpunt. Het gaat nu nog veel over mij en mijn collectie, maar het is de bedoeling dat het een platform wordt. De eerste stap is dat we nu een team hebben gevormd met een aantal collectors die helpen dit neer te zetten en te promoten. We willen mensen de kans bieden zich aan te sluiten als bijdrager in welke vorm dan ook. Als jij bijvoorbeeld zegt, goh, ik wil mij aansluiten en een serie podcasts maken over 2010-2013, wat artikelen schrijven over de jaren ’80, go for it!

“Wat we vooral willen is ergens een vaste expositieruimte krijgen, die ook voor het publiek toegankelijk is, en wat met educatie doen richting nieuwe generaties. Niet om te zitten preken, maar om ze een besef te geven van wat er gebeurd is vóórdat Frenna in de Ziggo Dome stond. Dat er toch echt wel een lange weg naartoe is geweest. Ons archief richt zich erg op fysieke releases, maar als je al die releases bij elkaar optelt, vertelt dat nog lang niet het hele verhaal van de Nederlandse hiphopgeschiedenis.”

Heeft hiphop zijn beste tijd gehad, of moet die nog komen?

“Haha, dat is een ongelooflijke gewetensvraag waardoor ik mij oud ga voelen. Aan de ene kant weet ik niet of het momentum van de jaren ’88 tot ’95, voor velen de golden era, ooit nog geëvenaard gaat worden. Dan heb ik het over de opkomst van artiesten als Nas, Biggie of Wu-Tang. Ik vind het heel lastig om te vergelijken met bijvoorbeeld een J. Cole. Ook een enorm goede rapper, maar dat heeft voor mij niet meer dezelfde lading. Kan ook omdat ik wat ouder ben geworden.

“Ik kan mij heel goed voorstellen dat voor een tiener die voor het eerst J. Cole hoort, zijn muziek misschien een lifechanger is. Er wordt vaak geroepen dat hiphop dood is en ik denk ook dat hiphop commerciëler is geworden en hierdoor de puurheid en oprechtheid misschien wat verloren is gegaan de laatste jaren. Maar als ik zie wat een Kendrick Lamar uit z’n hoed trekt en wat dat teweeg brengt bij mensen, dan word ik toch wel heel positief en het maakt dingen los die mijn generatie misschien niet voor elkaar heeft gekregen. Voor elke populaire bovenstroom, komt er ook weer een onderstroom.”

Eindredactie door Rens van der Beek