Sinds juli is er veel onrust in Bangladesh. Miljoenen mensen gingen de straat op om te protesteren tegen de inmiddels afgezette premier Hasina. Tijdens een maand van politieke chaos werden religieuze minderheden het mikpunt van geweld. Ook na het aanstellen van een interim-regering worden christenen en hindoes nog bedreigd: er worden tempels en kerken vernield, winkels geplunderd en mannen in elkaar geslagen, blijkt uit een rapport van de mensenrechtenorganisatie Global Human Rights Defense (GHRD).
Bloederig verleden
Het begon allemaal in 1971: de Pakistanen vielen het huidige Bangladesh binnen, toentertijd Oost-Pakistan. Naar schatting vielen er drie miljoen doden, werden zo’n vierhonderdduizend vrouwen verkracht en vluchtten tien miljoen Bengalen het land uit. Dat blijkt uit een analyse van GHRD. Vooral de religieuze minderheden van Bangladesh – toen al een land met een moslimmeerderheid – werden slachtoffer.
400 duizend verkrachtingen, 3 miljoen doden en 10 miljoen vluchtelingen
Na een bloedige oorlog verdreven de Bangladeshi, onder leiding van Sheikh Mujibur Rahman en de sociaaldemocratische Awami League partij, de Pakistanen. Rahman werd de eerste president van onafhankelijk Bangladesh. Meerdere regeringen later werd zijn dochter Sheikh Hasina in 2009 voor de tweede keer premier. Na de protesten afgelopen augustus vluchtte zij het land uit.
Religieuze minderheden gezien als verraders
De opgekropte onvrede in het land kwam tot uiting na de invoering van een 30 procent baanquota voor nazaten van veteranen afgelopen juni. Er is veel werkeloosheid in het land. Met deze nieuwe wetgeving zagen velen de kans op een baan nog kleiner worden. Mensen zijn al langer ontevreden, legt Bangladeshi professor en GHRD-activist Chandan Kumar Sarkar uit. De afgelopen drie verkiezingen zouden volgens de oppositie berust zijn op verkiezingsfraude. De nieuwe quota gaf voor velen de doorslag om in opstand te komen.
Religieuze minderheden werden tijdens protesten het mikpunt van geweld. Volgens Sarkar komt dit doordat deze minderheden Sheikh Hasina en de Awami League altijd loyaal hebben gesteund. Deze groepen zagen dit als een veiligere optie dan andere partijen. Hierdoor werden de minderheden als verraders gezien tijdens de protesten tegen Hasina en haar partij. Daarnaast zorgt prediken van radicale moslimpriesters voor ophitsing tegen hindoes en christenen, aldus Sarkar.
‘Talloze hindoes en christenen zijn mensenrechtenactivisten geworden. Niet als hobby, maar omdat het om hun levens gaat’
Discriminatie en geweld door moslims tegen religieuze minderheden komt al decennia voor. Onder Hasina nam dit tijdelijk af, maar door groepen radicale moslims blijven religieuze minderheden bedreigd. Daardoor vluchten velen het land uit, legt Sarkar uit. “Het aantal hindoes, christenen en andere minderheden neemt al decennia af.”
Daarnaast worden talloze hindoes en christenen in Bangladesh mensenrechtenactivisten, vertelt Sradhanand Sital, voorzitter van de raad van bestuur van GHRD. “Niet omdat ze het als hobby hebben, maar omdat het om hun eigen levens gaat.” Ze voelen zich ongehoord en proberen daar verandering in te brengen.
Geluiden uit de Nederlandse politiek
In het Nederlands parlement hebben fractievoorzitters Geert Wilders (PVV) en Chris Stoffer (SGP) zich tijdens een debat uitgesproken over het geweld tegen respectievelijk hindoes en christenen. Daarnaast heeft Tweede Kamerlid Daniëlle Hirsch (GroenLinks-PvdA) Kamervragen gesteld aan de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp, over onder andere de minderheden in Bangladesh. De ministers reageerden terughoudend over het geweld. ‘Meerdere bronnen stellen dat er sprake is van online desinformatie over het geweld tegen hindoes’, staat er in de schriftelijke verklaring van beide ministers.
Sital is het daar niet mee eens: “Sommige video’s op sociale media kloppen niet en berichtgeving uit de media is in sommige gevallen overdreven. Maar het merendeel van de geweldsincidenten kloppen wel.” De GHRD heeft na maanden onderzoek een rapport uitgebracht met daarin honderden incidenten van vernielingen en geweld tegen religieuze minderheden. Daarnaast meldt GHRD elke maand tientallen nieuwe incidenten. Ook andere organisaties hebben gerapporteerd over het geweld, zoals de Bangladesh Hindu Buddhist Christian Unity Council (BHBCUC).
Ram Ramlal, oud-Kamerlid (CDA) en oud-voorzitter van de Hindoe Raad, vindt dat het niet moet lijken alsof iedere moslim in Bangladesh verantwoordelijk is voor geweld tegen de minderheden. “De daders moeten voor het gerecht komen. De religieuze gemeenschappen kunnen en moeten in harmonie met elkaar samenleven.”
Gedetineerden vrijgelaten na aantreden interim-regering
Na de protesten is er in augustus een interim-regering aangesteld met als leider Muhammad Yunus, winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede. Sinds het aantreden van deze regering zijn de omstandigheden voor de minderheden niet verbeterd, melden GHRD en Christian Solidarity International (CSI). “Er zijn geluiden van de hindoes en christenen dat de huidige situatie erger is dan in 1971. Toen waren de Pakistanen de vijand, nu zijn hun eigen buren de vijand,” aldus Sital.
Dit komt onder andere doordat de interim-regering Jamaat-e-Islami weer heeft gelegaliseerd, een radicaalislamitische partij die onder Hasina was verboden. Daarnaast heeft de regering na intreden veel gedetineerden vrijgelaten. “Niet alleen Jasimuddin van het Ansarullah Bangla Team, een Al Qaida geaffilieerde organisatie, maar veel kopstukken van radicaalislamitische militante groeperingen uit het hele land zijn vrijgelaten.” Deze militanten zouden wapens hebben gestolen uit politiebureaus en een aanzienlijke bedreiging vormen voor zowel de minderheden als de nationale veiligheid.
‘In 1971 waren de Pakistanen de vijand, nu zijn hun eigen buren de vijand’
Verder worden ngo’s volgens de CSI verhinderd om minderheden te helpen. “Ngo’s worden bedreigd met valse beschuldigingen – het steunen van de Awami League – waardoor ze hun werk niet kunnen doen,” bericht bestuurslid Maria Biedermann van CSI. Deze propaganda wordt nog versterkt door het gebruik van specifieke islamitische fatwa’s, die verklaren dat niet-moslims niet gesteund mogen worden, aldus CSI.
Ook de plaatselijke media kunnen volgens CSI weinig betekenen voor de minderheden. Berichtgeving over het geweld tegen minderheden is niet toegestaan, en daarnaast worden journalisten en mediakanalen aangevallen door islamitische militante groeperingen.
Toekomst van de religieuze minderheden
Kan er iets veranderen in Bangladesh? Volgens geopolitiek-analist Rajeev Lachmipersad van het Haagsch Instituut GeopolitiekNu en universitair docent aan de Universiteit Leiden, is dat zeker mogelijk, maar ligt het eraan of er internationale druk komt op de machtshebbers in Bangladesh.
“Yunus staat in het westen al jaren bekend als progressief,” vertelt Lachmipersad. Toch lukt het de interim-regering onder Yunus niet om hun liberale agenda door te voeren.“ Het leger en de conservatieve BNP, de grootste concurrent van de Awami League, hebben de daadwerkelijke macht in Bangladesh.”
“Landen als Nederland kunnen zich uitspreken over de positie van minderheden.” Dat geeft de BNP en de legerleiding het signaal dat de schending van mensenrechten in Bangladesh niet door kan gaan zonder consequenties voor internationale relaties.
Ervoor zorgen dat geen radicaalislamitische partij de macht grijpt en de situatie voor minderheden verslechtert
Tegelijkertijd zal het westen de interim-regering moeten steunen om het land weer op te bouwen, waardoor Yunus populariteit krijgt bij de bevolking van Bangladesh. Dit kan Yunus de ruimte geven om zijn liberale agenda uit te voeren, en ervoor zorgen dat er geen radicaalislamitische partij zoals Jamaat-e-Islami de macht grijpt waardoor de situatie voor minderheden verslechtert en het land verder islamiseert.
“Voor Nederland is de steun voor de minderheden in Bangladesh ook geopolitiek gezien een strategische zet, omdat India zich gesteund zal voelen door Nederland. India maakt zich al langer hard voor de minderheden in Bangladesh, maar tot nu toe zijn er weinig landen die zich hebben uitgesproken over de situatie in Bangladesh.” India is een machtige bondgenoot voor Nederland, aldus Lachmipersad. “Het is een grote geopolitieke kans voor Nederland.”
De ambassade van Bangladesh in Nederland gaf aan geen tijd te hebben om commentaar te geven.
Eindredactie door Nova Spier
