Na de Cubaanse Revolutie in 1959 ontstonden er spanningen tussen Cuba en de VS. Fidel Castro koos voor de kant van het communistische Oostblok. Dit maakte Cuba in de ogen van de VS, toentertijd diep verwikkeld in de Koude Oorlog, een vijandige staat. Om de Cubaanse regering ten val te brengen ging Washington een sanctiebeleid voeren. De VS legden Cuba handelsbeperkingen op en ruim zestig jaar later is dit embargo, met hetzelfde doel voor ogen, nog altijd van kracht. Recent zijn de VS op het matje geroepen door de VN: bijna alle lidstaten keuren de Amerikaanse sancties af. En hoewel een overgrote meerderheid de VN-resolutie heeft aangenomen, is ze niet bindend. Voor de VS betekent dit dat ze deze oproep vermoedelijk schouderophalend naast zich neer zullen leggen. Het economische, financiële en commerciële embargo tegen Cuba blijft dus waarschijnlijk van kracht.
Het embargo raakt de Cubaanse economie erg hard, omdat ook andere landen afzien van handel met Cuba. Als een internationaal bedrijf handeldrijft met Amerikaanse bedrijven, een vestiging heeft in de VS of producten verhandelt die Amerikaanse onderdelen bevatten, valt het onder Amerikaans recht. Hierdoor kunnen er boetes of beperkingen opgelegd worden na handel met Cuba. Bovendien mag een schip dat in de Cubaanse haven aanlegt, zes maanden lang niet aanleggen in de VS. Om het risico op Amerikaanse sancties te vermijden, besluiten veel bedrijven geen handel te drijven met Cuba, dat geografisch slechts door de smalle Golf van Mexico van de VS wordt gescheiden. Als bedrijven er wel voor kiezen, liggen de prijzen vaak veel hoger om het risico op boetes te compenseren.
Verbijsterend aantal doden
De gevolgen van het embargo voor de Cubaanse bevolking zijn groot. Paul Jonas, arts-onderzoeker verbonden aan het LUMC, deed in 2021 onderzoek naar de impact van economische sancties in onder andere Cuba. Hij beschrijft het embargo als een ‘genocide in slow motion’ en pleit voor het opheffen ervan om verdere onschuldige levens te besparen.
Jonas stelt dat het embargo een groot tekort aan basismiddelen zoals voedsel, hygiënische producten en grondstoffen voor medicijnen veroorzaakt. Zo is er een ernstig gebrek aan antibiotica, waardoor een longontsteking tot sterfte kan leiden, en valt de stroom in ziekenhuizen regelmatig uit door een tekort aan brandstof. Daarnaast vindt een substantieel deel van de wereldwijde medicijnproductie plaats in de VS. Cuba heeft geen toegang tot deze middelen. Het land heeft een geavanceerde biotechnologiesector, maar het embargo bemoeilijkt de toegang tot de essentiële grondstoffen voor medicijnen.
Het is moeilijk vast te stellen hoeveel doden het embargo heeft veroorzaakt. Wanneer iemand overlijdt aan griep na ondervoeding, is het de vraag of dit als een dodelijk gevolg van het embargo kan worden gerekend. Feit blijft dat dit embargo heeft geleid tot een verbijsterend aantal doden. Zestig jaar sancties hebben hun tol geëist en zonder opheffing zal dit aantal in de toekomst alleen maar toenemen.
Kwetsbaren het zwaarst getroffen
De Cubaanse ambassade in Den Haag benadrukt dat de sancties vooral het kwetsbaarste deel van de bevolking raken. Kinderen worden het zwaarst getroffen. Zo was er begin 2024 een groot tekort aan melkpoeder voor baby’s en worden veel kinderen met een laag geboortegewicht geboren als gevolg van ondervoeding van zwangere vrouwen. Jonas bevestigt dat de kwetsbaren het hardst worden geraakt en vindt dit schrijnend, aangezien deze mensen vaak het minst aan de politieke situatie kunnen doen.
Kinderen worden het zwaarst getroffen.’
Ook Marta Rodríguez* (51) ziet dat het embargo Cuba hard treft. Ze is geboren in Cuba, verhuisde in 1998 naar Nederland en bezoekt het land nog regelmatig om haar moeder te zien. Als ondernemer merkt ze veel van het embargo. Als ze een rekening wil openen bij de ING, moet ze aangeven af te zullen zien van handel met een aantal landen, waaronder Cuba. Ook herkent ze het beeld dat het embargo vooral de onderste laag van de bevolking raakt: “Aan de top in Cuba hebben de mensen wel te eten. Cubanen lijden, ze zijn moe en zijn het zat. De politiek is smerig en een van de landen moet toegeven om het land te redden.”
De Cubaanse ambassade benadrukt dat het negeren van de resolutie in strijd is met de principes van de VN. Zo vraagt ze zich af waar de democratie binnen deze mensenrechtenorganisatie is gebleven. Hoewel de lidstaten de resolutie met een overweldigende meerderheid hebben aangenomen, kunnen de VS deze eenvoudig naast zich neerleggen. Ook Jonas merkt op dat het embargo botst met de beginselen van de VN. Niet alleen is het volgens hem in strijd met de Vierde Conventie van Genève, die burgers moet beschermen in oorlogstijd, maar ook het VN-verdrag voor de Rechten van het Kind, dat de toegang tot zorg, onderwijs en sociale voorzieningen moet waarborgen.
Doeltreffendheid van het embargo
De voorstanders houden echter voet bij stuk. Zo vindt een deel van de eerste generatie Cubaanse vluchtelingen de sancties noodzakelijk om Havana te dwingen tot een democratische transitie met meer vrijheden en respect voor mensenrechten. Nog altijd scoort de eenpartijstaat slecht op het gebied van mensenrechten en politieke en economische vrijheid. Voorstanders hopen dat het embargo uiteindelijk zal leiden tot een val van het regime en daarmee bevrijding van het Cubaanse volk.
Daar heeft Mercedes Léon (61) echter haar twijfels over. Ze verliet Cuba samen met haar ouders op 8-jarige leeftijd om naar de VS te emigreren en woont sinds 1989 in Nederland. Haar ouders verlieten Cuba voor een betere toekomst met meer vrijheden. Ze heeft veel kritiek op het Cubaanse regime, maar vindt dat Amerika daar niks te zoeken heeft: “Het doel van de VS wordt niet bereikt door het embargo. Ze verwachten dat de Cubanen in opstand komen en er verandering in het systeem komt, maar dat is al meer dan zestig jaar niet gebeurd.” Ondertussen ziet ze de grote gevolgen van het embargo voor het Cubaanse volk. Daarnaast benadrukt ze dat, zelfs onder zeer moeilijke omstandigheden, het Cubaanse systeem ook hele positieve kanten heeft, maar dat de VS dat niet erkent.
De Cubaanse ambassade wijst het ondermijnen van de socialistische regering aan als een belangrijke drijfveer voor de VS om het embargo te behouden. Ze is ervan overtuigd dat de VS niet willen dat de wereld ziet dat een socialistisch systeem werkt: “They put a rope on our necks and tell us we don’t have the lung capacity to breathe.”
*De naam van Marta Rodríguez is gefingeerd. Haar echte naam is bekend bij de Red Pers.
Eindredactie door Tibbe Jonker
