Het was een studentenvereniging uit Utrecht die begin dit jaar volop in het nieuws kwam. Rondgaande ‘bangalijsten’ (lijsten waarop vrouwelijke studentes onder andere worden beoordeeld op hun uiterlijk) zorgden voor veel ophef binnen en rondom de vereniging.
Studentenverenigingen zijn organisaties waarbij studenten van verschillende studies lid kunnen worden. Er zijn gezelligheidsverenigingen, maar ook verenigingen die zich focussen op een bepaald thema (bijvoorbeeld sport, religie, of politiek). Het is niet de eerste keer dat een studentenvereniging gericht op ‘gezelligheid’ op een dergelijke manier in het nieuws verschijnt. Zo verschenen er in 2023 al berichten over vrouwonvriendelijke opmerkingen binnen de Amsterdamse studentenvereniging A.S.C./A.V.S.V.
Daarnaast blijkt uit een onderzoek van de Universiteit Maastricht dat 38,7% van hun studenten minstens één keer seksuele intimidatie hebben meegemaakt. Ook toont een enquête van Delta aan dat twee op de drie studenten weleens seksueel overschrijdend gedrag hebben ervaren sinds hun start aan de Technische Universiteit Delft. Naar aanleiding van deze incidenten hebben een paar maanden geleden 49 studentenverenigingen een gedragscode getekend om seksueel grensoverschrijdend gedrag, agressie en extreem middelengebruik tegen te gaan.
Sociale veiligheid binnen studieverenigingen
Ook bij studieverenigingen is sociale veiligheid een belangrijke prioriteit geworden. “Ik denk dat er gewoon een behoefte is aan een algemene fijne sfeer. Iedereen vindt het prettig om zichzelf te zijn en respectvol te worden behandeld,” benoemt Kris van der Klaauw, voorzitter van studievereniging Atlas in Utrecht.
Een studievereniging, in tegenstelling tot een studentenvereniging, is een vereniging voor studenten van één bepaalde opleiding of faculteit. Atlas is er aan de Universiteit Utrecht voor studenten van de opleiding Liberal Arts and Sciences, een interdisciplinaire studie met veel keuzeruimte. Ze organiseren activiteiten uiteenlopend van feesten tot educatieve uitjes en reizen. Waar bij een studentenvereniging dus meer draait om sociale contacten en gezelligheid, wordt dit bij studieverenigingen gecombineerd met studiegerelateerde activiteiten.
Het nieuws vanuit studentenverenigingen heeft ook bij studieverenigingen zoals Atlas stof tot nadenken achtergelaten. “Als zoiets in het nieuws komt, zet dat wel andere verenigingen aan het denken: ‘Wat zouden wij doen in dit geval’ en ‘Moeten wij hier verder nog iets mee’?” licht Kris toe. Vanuit Atlas zijn ze dan ook een paar jaar geleden begonnen met het nadenken over en aanpassen van hun beleid rondom sociale veiligheid.
Gedragscodes en vertrouwenscontactpersonen
Hoewel Atlas al langere tijd bezig is met sociale veiligheid, erkent voorzitter Kris dat incidenten soms onvermijdelijk zijn: “Binnen iedere vereniging heb je incidenten. Dat is niet te voorkomen als je met een grote groep mensen samen bent.” Daarom heeft Atlas enkele jaren geleden het Huishoudelijk Reglement herschreven, een gedragscode voor activiteiten opgesteld en vertrouwenscontactpersonen (VCP’s) aangewezen. “Wij hebben twee VCP’s. Dat zijn leden uit de vereniging waarbij je terecht kunt met persoonlijke of studiegerelateerde vragen of ervaringen. Zij hebben ook een geheimhoudingsplicht tegenover het bestuur,” vertelt Kris.
Ondanks dat Kris tevreden is over hoe de vereniging momenteel omgaat met sociale veiligheid, erkent hij dat het ingewikkeld kan zijn om de juiste consequenties voor grensoverschrijdend gedrag te bepalen. De vraag rijst dus of deze maatregelen voldoende zijn om de sociale veiligheid structureel te waarborgen.
Voor hulp op dit gebied kunnen studieverenigingen bij verschillende instanties terecht, zoals contactpersonen vanuit de universiteit, faculteitsbrede overleggen en overkoepelende studentenorganisaties. Een van de organisaties waar studieverenigingen voor advies kunnen aankloppen is VIDIUS, de belangenbehartiger van studenten en studentenorganisaties in Utrecht. “Een aantal jaren geleden hebben wij de portefeuille ‘Zorg’ opgezet waarbinnen het thema sociale veiligheid steeds belangrijker wordt. Wij willen graag dat studenten zich veilig en thuis voelen binnen verenigingen en dat de verenigingen ook weten wat ze kunnen doen als er toch iets misgaat. Hiervoor hebben we in 2021 een intentieverklaring opgezet, die door 107 organisaties is ondertekend,” vertelt Luuk Bruijnen, voorzitter van VIDIUS.
Organisaties geven hiermee aan dat ze actief bezig gaan met het koesteren van sociale veiligheid. Voor ondersteuning hierbij organiseert VIDIUS trainingen en campagnes rondom vertrouwenscontactpersonen, gedragscodes en het bespreekbaar maken van ongemakkelijke situaties. Zo hopen ze meer studentenorganisaties te motiveren om sociale veiligheid hoog op de agenda te zetten.
Waar ligt de grens?
Elk jaar sluiten zich weer nieuwe studenten aan bij studie- en studentenverenigingen, zo ook bij Atlas. Zij organiseren een introductiekamp om de studenten kennis te laten maken met Atlas en het studentenleven. Hiervoor hebben ze samen met de commissie nagedacht over maatregelen om de sociale veiligheid te bevorderen. Ze zijn zich er namelijk van bewust dat eerstejaars vaak zenuwachtig binnen komen en misschien wat bewijsdrang hebben om bijvoorbeeld vriendschappen te sluiten.
“Op het introkamp waren er twee hartenluchters. Dat is eigenlijk een laagdrempelige versie van een vertrouwenscontactpersoon. Eerstejaars vinden het misschien spannend om het bestuur aan te spreken, dus op deze manier kunnen ze toch bij mensen terecht als ze iets kwijt willen,” vult Kris aan. Ook waren er glowsticks die eerstejaars om konden doen als ze gedurende een activiteit geen alcohol wilden drinken. Het doel was om de druk om veel te drinken te verlagen.
Na afloop van het kamp waren de reacties wat wisselend. Sommige eerstejaars gaven aan dat ze het een mild introkamp vonden en dat ze het wel wat heftiger hadden willen zien. Kris benoemt lachend dat dit later in het jaar wel komt: “Op zo’n introkamp heb je liever dat mensen het intenser hadden gewild dan dat ze geen leuke avond hebben gehad. Je moet er natuurlijk niet helemaal in doorslaan, dat je te betuttelend wordt, maar een algemene mate van veiligheid vind ik wel op z’n plaats.”
Veel studieverenigingen hebben in de laatste jaren stappen gezet op het gebied van sociale veiligheid. Er zijn codes opgesteld in samenspraak met leden en er heerst meer bewustzijn rondom het thema. Toch zijn er altijd nog punten om in te groeien. “Bij grensoverschrijdend gedrag zijn er wel grijze gebieden. We kunnen nog wel hulp gebruiken om stappen te maken in het opstellen van duidelijke consequenties van bepaald gedrag. Je hebt wel bepaalde richtlijnen, maar het blijft ook maatwerk,” zegt Kris.
Of deze maatregelen ook daadwerkelijk voor een verlaging van grensoverschrijdend gedrag onder studenten zorgen, moet nog blijken. Wel is het duidelijk dat studieverenigingen zoals Atlas steeds meer tijd besteden aan het creëren van een veilige sfeer.
Eindredactie door Caya van der Plas
