“Ik las als kind heel veel Nederlandse boeken en dat vond ik hartstikke leuk,” steekt Kroes van wal. “Maar toen ik eenmaal op de middelbare school kwam, begon ik door school ook meer Engels te lezen. Ik vond de taal ook gewoon heel erg mooi en op een gegeven moment verdwenen Nederlandse boeken vrijwel helemaal uit mijn vizier. Ik was heel erg benieuwd wat de aanleidingen daarvoor zijn geweest.”
Genreaanbod
“Voor mijn onderzoek heb ik gekeken naar verschillende factoren die aan het leespatroon van jonge Nederlandse vrouwen bijdragen. De eerste bepalende factor is de beleving van het genreaanbod in beide talen. Wat vaak naar voren kwam, is dat jonge vrouwen vinden dat het genreaanbod in de Engelse taal veel breder is dan in de Nederlandse taal. De jonge vrouwen die ik sprak, hebben vaak het idee dat Nederlandse boeken enkel serieuze literaire boeken en thrillers zijn. De genres die zij juist heel leuk vinden, zoals young adult literatuur, romance, fantasy en science-fiction (sci-fi), zien ze in hun beleving niet terug in het Nederlandse genreaanbod.”
Literatuurlessen
“De keuze voor Engelse boeken is ook te wijten aan een stukje negatieve ervaringen die zijn opgebouwd door Nederlandse literatuurlessen op de middelbare school. Mijn respondenten stelden namelijk dat de boeken die ze op de middelbare school moesten lezen hen niet aanspraken. In mijn onderzoek heb ik mijn respondenten bovendien gevraagd naar hun ervaringen met Engelse literatuurlessen. Mijn respondenten gaven aan dat de normen rondom de boeken die ze bij Engels mochten lezen veel minder streng waren. Dat ze bijvoorbeeld wel eens een thriller of een young adult-boek mochten lezen. Eén respondent gaf aan dat ze bij Nederlands heel graag Het Smelt van Lize Spit wilde lezen, maar dat dit niet mocht omdat het niveau van het boek te laag was en ze al te veel boeken van dit niveau had gelezen.
De respondenten vonden de keuzevrijheid die ze kregen bij Engels heel erg fijn en dat motiveerde hen ook om te lezen voor de Engelse lijst. Als boeken verplicht waren, zoals bij Nederlands, dan nam dat het plezier weg. Inmiddels is het beeld dat ze hebben van Nederlandse boeken al zo gevormd door de boeken die ze hebben moeten lezen op school dat ze gelijk rechtsaf slaan naar de Engelse afdeling van de boekhandel.”
Authenticiteit en zwaarte overbrengen
“De boeken die mijn doelgroep graag leest, bijvoorbeeld fantasy of sci-fi, maken meestal onderdeel uit van een boekenserie die al is verfilmd. Als er inderdaad al verfilmingen zijn, zijn de lezers al heel erg gewend aan de Engelstalige termen van het verhaal. Ik vroeg hen letterlijk of ze zouden kiezen voor The Hunger Games of De Hongerspelen (populaire verfilmde boekenserie van de Amerikaanse schrijfster Suzanne Collins, red.) en ze kozen allemaal voor het Engels. ‘De Hongerspelen’ klonk voor hen als een heel luchtig spelletje en de woorden konden de zwaarte van het verhaal dus niet overbrengen.
Ook als de boeken die de doelgroep leest, vertaald worden naar het Nederlands is er nog steeds de voorkeur om in het Engels te lezen. Er is een sterk verlangen naar authenticiteit – de originele woorden van de auteur en dus de originele taal. Daarnaast vonden mijn respondenten vaak dat de Nederlandse vertalingen niet goed waren. Er waren ook respondenten die het af en toe wel waardeerden als een boek naar het Nederlands was vertaald. Dat gold zowel voor een respondent wiens beheersing van het Engels nog niet zo goed was als voor respondenten die wel heel goed in het Engels konden lezen. Vooral jonge vrouwen die het Engels volledig beheersen, spraken een sterke afkeur uit voor de Nederlandse vertaling.”
Sociale media
“Op sociale media ziet mijn doelgroep heel veel aanbevelingen van boeken, bijvoorbeeld door ‘BookTokkers’. Dat zijn influencers die filmpjes maken over boeken op TikTok. Deze BookTokkers spreken vaak Engels en de aanbevelingen die ze geven zijn dan ook voornamelijk van Engelstalige boeken. Ook Nederlandssprekende BookTokkers hebben het regelmatig over Engelse boeken. Ik denk dat deze verschijnselen elkaar versterken: BookTokkers zien anderen vertellen over Engelstalige boeken en zitten daardoor in dat wereldje. Alle hoeken van het internet waar zij hun boekentips vandaan halen zijn Engelstalig, dus ze komen in een soort tunnel waar ze gevoed worden door de Engelse taal.
Als de Nederlandse taal niet zo zichtbaar is, bijvoorbeeld vanuit Nederlandse uitgeverijen of BookTokkers, dan worden de jonge vrouwen steeds meer afgesneden van de Nederlandse boeken. Dit kan ervoor zorgen dat Nederlandse uitgeverijen steeds moeilijker kunnen concurreren met Engelstalige uitgeverijen wat betreft de genres die populair zijn onder deze doelgroep. Nederlandse uitgeverijen moeten daardoor op andere manieren een markt voor hun (vertaalde) boeken zien te creëren.”
Eindredactie door Isa Martens
