Schrijver Thomas Huttinga (1994) is geen ‘geboren Europeaan’, maar begon zich tijdens zijn reizen over het continent wel zo te identificeren. Nu pleit hij voor een ‘Europagevoel’ in zijn nieuwste boek: Waarom we Europeaan zijn (Uitgeverij Pluim, 2024).
“In Nederland wordt wat sneller een stamppot voorgeschoteld dan in Portugal,” vertelt Huttinga lachend terwijl hij praat over de Europese overeenkomsten. Hij is al weken druk bezig met de promotie van zijn nieuwe boek, dat net voor de Europese Parlementsverkiezingen uitkomt. Red Pers sprak met Huttinga over de aankomende verkiezingen en het belang van een Europagevoel.
Waarom is die zoektocht naar een Europese identiteit juist nu zo belangrijk?
“De uitdagingen zijn veel te groot geworden. Ten eerste leven we in historische tijden, als je kijkt naar het grootste conflict op dit continent sinds de Tweede Wereldoorlog: de inval van Rusland in Oekraïne. Het gevoel van veiligheid dat we hebben opgebouwd, wordt rechtstreeks uitgedaagd. De tweede uitdaging is om ons economisch sterk en verbonden te houden. Het is in het belang van Nederland dat we sterk staan met onze grootste handelspartner, Duitsland, maar ook met België en Frankrijk, waar veel van onze producten naartoe gaan. De derde uitdaging is het heersende eurosceptische sentiment. We stemmen steeds nationalistischer, wat ons niet zal helpen om andere uitdagingen aan te pakken. Daarom is die zoektocht naar een gemeenschappelijke identiteit nu zo belangrijk.”
Wat betekent de winst van de rechtse en eurokritische partijen in de laatste nationale verkiezingen voor dat Europagevoel?
“Het nationalisme staat tegenover het gevoel van Europa. Daarbij wil iemand over grenzen heen kijken en bruggen bouwen tussen verschillende volken. Nationalisten kijken naar hun eigen land en zeggen: ‘We doen het allemaal lekker zelf.’ Waarom stemmen mensen op nationalistische partijen? Omdat ze bescherming willen, wat niet gek is in deze tijd: er is oorlog op het continent en het leven is duur. Mensen zien hun angsten opgelost worden bij rechts-nationalistische partijen. De uitdaging voor de EU nu is om dat gevoel van bescherming te kunnen bieden.”
‘Waarom stemmen mensen op nationalistische partijen? Omdat ze bescherming willen’
“Zo zei de founding father van de Europese Unie, Robert Schuman, dat Europa een ziel nodig heeft. Je kunt de EU met al haar uitdagingen niet verkopen aan de burgers zonder dat gevoel. Er wordt steeds meer van Europeanen gevraagd: zo gaan de defensie-uitgaven omhoog en is er een kans dat we gemeenschappelijke schulden aangaan. Nationalisten spelen sterk in op die angst, en als we het gevoel van Europese saamhorigheid aan hen overlaten, is dat geen goede ontwikkeling.”
Waar komt jouw interesse voor Europa vandaan?
“Ik ben een kind van de Erasmus-generatie, net als veel andere jonge Europeanen die op uitwisseling zijn geweest naar verschillende Europese steden. Tijdens mijn semester in Parijs is dat Europagevoel ontstaan. Ik was omringd door Poolse, Franse, Spaanse en Duitse studenten. Toen besefte ik me dat we niet alleen politiek met elkaar verbonden zijn via de Europese Unie, maar ook via een dieper, cultureel verhaal.”
Hoe ben je op zoek gegaan naar dat Europagevoel?
“Ik heb veel boeken gelezen en een aantal reizen gemaakt. De geschiedenisboeken richten zich op verhalen over veldslagen en koningen, maar ik zocht naar de echte verbondenheid tussen Europeanen op cultureel gebied. Van de stoffige kunst en literatuur naar de spannende ontwikkelingen zoals de trein en elektriciteit.”
“De tweede stap die ik nam was door Zuid-Europa trekken: Albanië, Griekenland, Italië, Spanje, noem maar op. Ik keek om me heen en dacht: wat zie ik eigenlijk? De gebouwen zien er hetzelfde uit als in Noord-Europa. Zo stuurde een Zweedse koning in de achttiende eeuw zijn architect naar Rome om een gebouw te ontwerpen in de Italiaanse stijl. Hij bouwde dat precies zo na in Stockholm. Nog steeds kan je die gelijkenissen in architectuur zien, dat geldt voor Amsterdam tot de Baltische staten aan toe.”
‘Poolse jongeren zorgden ervoor dat de eurosceptische regering werd vervangen’
“Naast deze mooie kanten van het Europese continent zijn er ook de wonden van de Tweede Wereldoorlog — de reden dat er een EU is. Die wonden zijn heel tastbaar. Als ik al naar de supermarkt loop, dan kom ik langs een stolperstein — de kleine gouden stenen die ons het lot vertellen van de slachtoffers van het nationaalsocialisme. De geschiedenis voel je, maar wij bekijken hem door een Nederlandse lens. We herdenken en vieren nationaal, terwijl onze geschiedenis Europees is.”
De opkomst van jongeren bij Europese verkiezingen is altijd erg laag, terwijl dat de generatie is die is opgegroeid met de Europese Unie. Hoe zit het met het Europagevoel van deze jongeren?
“De paradox is dat hoewel er voor jongeren veel te halen is in Europa, ze steeds meer naar nationalisme kijken. Na de Brexit-stemming beseften jongeren zich bijvoorbeeld plotseling dat ze misschien wél hadden moeten stemmen. De opkomst van jongeren was gemiddeld lager dan die van andere leeftijdsgroepen en achteraf realiseerden zij zich wat er verloren ging: de bijzondere Europese kansen zoals een Erasmus-uitwisseling of de Europese samenwerking om de klimaatdoelen te halen. Een ander voorbeeld is Polen, waar bij de laatste verkiezingen ineens meer jongeren gingen stemmen. Zij zorgden ervoor dat de eurosceptische regering werd vervangen door een regering die positiever stond tegenover het EU-lidmaatschap. Dus jongeren kunnen wel degelijk een stempel drukken.”
In het kader van de Europese Parlementsverkiezingen, leeft er een Europagevoel?
“Nee, want de parlementariërs en de thema’s moeten zichtbaarder zijn. Daarom stel ik, ook in het boek, voor dat er een Europees mediakanaal moet zijn. Bijvoorbeeld een Net10, met Europese talkshows met vertaling, of quizzen over Europese uitdagingen. Of een soort Europese Netflix met verdiepende documentaires. Dat kan ervoor zorgen dat Europa meer gaat leven, niet alleen tijdens de verkiezingen, maar ook daarna.”
Eindredactie door Dieuke Kingma
