“De mensen aan de top zijn geen aardige mensen. Ze lijken aardig, omdat ze zo nu en dan donaties geven aan goede doelen, maar ze zijn gierig. Ze doen alsof ze mensen helpen.” Zo beantwoordde de progressieve Amerikaanse senator Bernie Sanders een van de vragen van de 800 studenten die woensdagmiddag naar hem kwamen luisteren in de Stadsgehoorzaal Leiden. “De fossiele industrie weet al vijftig jaar dat ze de wereld de vernieling in helpen. Maar ze deden er niets aan. Deze mensen zijn onverantwoordelijk en arrogant.’’
Sanders was in Nederland om zijn nieuwste boek te promoten, getiteld ‘Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme’. Het evenement werd georganiseerd door uitgeverij Bot in samenwerking met studentenvereniging Minerva. In de rij voor aanvang klinken positieve geluiden: ‘Ik vind het gewoon leuk alles even te zien. Minerva heeft tenslotte een grote bijdrage geleverd.’ Jasmijn de Jong (22) en Reinier Nijman (23), bestuursleden van Minerva, beamen dit. “Toen de universiteit het niet op korte termijn kon regelen, werd er meteen naar ons gekeken. Daar zijn we best trots op,” vertelt Nijman.
Politiek rockconcert
De opwinding in de zaal was voelbaar. Het publiek bestond uit fervente Bernie-aanhangers, maar ook uit mensen met alleen oppervlakkige kennis van zijn ideeën. De opzet van de bijeenkomst was duidelijk: Sanders in gesprek met jonge mensen. Dirk-Jan Nieuwenhuis, alumnus van de Universiteit Leiden, beschreef het evenement in zijn welkomstwoord als een soort ‘rockconcert’ van de progressieve politiek. Enkele sprekers gaven korte toespraken over Sanders’ gedachtegoed en zijn rol in de nationale en internationale progressieve beweging, om zijn boek van context te voorzien. Vervolgens betrad Sanders onder oorverdovend applaus zelf het podium.
Hij moedigde direct het publiek aan om niet alleen vragen te stellen, maar ook hun angsten en dromen te delen. “Hoe kijken jullie naar de toekomst? Dat wil ik weten,” vroeg hij. En bracht meteen de kern van de middag aan het licht: de jeugd betrekken bij het vormgeven van hun eigen toekomst.
Sanders roept op tot actie tegen ‘gierigheid van de fossiele industrie’
Sanders sprak staande met microfoon in de hand. De stoel die voor hem was klaargezet heeft hij amper gebruikt. De zaal barstte in lachen uit wanneer hij na een enthousiaste tirade even ging zitten en meteen weer op stond om nog iets toe te voegen. Hij had het over enkele van de grootste crises die volgens hem de Verenigde Staten bedreigen. Zo stipte hij de extreme vermogensongelijkheid in zijn land aan en vertelde dat slechts drie Amerikanen meer rijkdom bezitten dan de helft van de Amerikaanse bevolking. Hij riep op tot actie tegen de ‘gierigheid van de fossiele industrie’ en benoemde het belang van democratische controle over technologische ontwikkelingen: “Technologie is niet inherent slecht. Het gaat erom wie erover beslist.”
Ook Donald Trump kwam aan bod, toen Sanders sprak over de ondermijning van de Amerikaanse democratie. Sanders benadrukte de noodzaak om de democratie te beschermen en te koesteren, ongeacht politieke overtuigingen.
Kwestie van leven en dood
De middag draaide om gesprekken tussen Sanders en jongeren. Student Jose Manuel Pereira (21) deelde zijn zorgen over de opkomst van nationalisme in Europa en de groeiende kloof tussen de bevolking en de politieke elite. Sanders reageerde: “De extreemrechtse, militante politiek probeert mensen langzaam te verleiden door hen een betere, stralende toekomst te beloven, maar gebruikt daarbij zondebokken zoals immigranten.” Sanders stelde dat ze ‘die zondebokken gebruiken om het echte probleem niet op te lossen, namelijk oligarchen en kapitalisten die geld wegnemen van gewone mensen’. Hij concludeerde: “Ze willen mensen verdelen en polarisatie aanwakkeren.”
‘We willen leiders die 100 procent achter hun zaak staan’
Een andere student, Luca Barbera (24), vroeg naar de staat van progressieve bewegingen in Europa en Amerika: “We willen verandering en we zien het potentieel van grassroots bewegingen [politieke processen die aan de basis worden ontwikkeld, red.], maar we willen leiders die voor 100 procent achter hun zaak staan.” Sanders reageerde op deze zorgen door te benadrukken dat serieuze politiek niet altijd eenvoudig is en dat het een voortdurende afweging vereist tussen idealisme en pragmatisme. Hij moedigde de jonge generatie aan om politiek serieus te nemen, te beseffen dat politiek en klimaatverandering een kwestie van leven en dood zijn, en hen aan te sporen om van onderop te werken voor verandering. “Alleen zo kun je andere jonge mensen bij de politiek betrekken.”
Bevlogen boodschapper
In een tijd van politieke uitdagingen en verdeeldheid bood de ontmoeting met Sanders de studenten in Leiden de gelegenheid om na te denken over de grote kwesties van onze tijd en hoe zij als jonge generatie een rol kunnen spelen in het vormgeven van de toekomst. Naast de inhoudelijke discussies viel op dat de 82-jarige nog steeds vol energie en enthousiasme was. Hij bewoog zich regelmatig over het podium en schoot uit zijn stoel. ‘’De moderator gaf na afloop aan dat Sanders zo bevlogen was, dat de initiële structuur van het gesprek helemaal niet meer nodig was,” vertellen Minerva-bestuursleden Nijman en de Jong.
Hij kreeg aan het einde nog een uitbundige borrelplank van Minerva overhandigd. Hij was er zichtbaar blij mee. “Keep your eyes on the prize, work hard with others, and fight for justice,” zei hij doorvoeld van urgentie en emotie tegen de zaal. “That’s how you can change the world.”
Na afloop deelden drie studenten hun gevoelens over het evenement.
Oyesi Falmagne (27), student North American Studies
“Ik maak me persoonlijk zorgen dat we sommige van onze door de geschiedenis heen opgebouwde rechten, zoals gezondheidszorg en gegevensbescherming, verliezen. Het moderne leven is chaotisch, en problemen komen van alle kanten op ons af. In die chaos denk ik dat we veel van onze fundamentele rechten hebben verloren. Daarom is het zo belangrijk om de waarden en rechten die we hebben opgebouwd te behouden.” Toen ze opstond om Sanders een vraag te stellen zei Falmagne vriendelijk ‘Hi Bernie’, waar de zaal om moest lachen. ‘’Toen ik mijn vraag stelde, reageerde Sanders enthousiast met ‘great question’ en schoot uit zijn stoel. Hij benadrukte dat we moeten strijden voor onze rechten als we willen dat ze behouden blijven. Ik vind het indrukwekkend dat Minerva heeft geholpen bij het organiseren van zo’n goed uitgevoerd en inclusief evenement. De mogelijkheid om zo’n evenement bij te wonen, maakt dat ik trots ben een Leidse universiteitsstudent te zijn.’’
Jose Manuel Pereira (21), student Engelse Taal en Cultuur
“Als jonge student kan politiek ontmoedigend zijn. We hebben een vrij lage opkomst bij verkiezingen, en niet zonder reden. We leven in een zorgwekkende wereld en het is pijnlijk om te zien hoe jongeren zo vaak over het hoofd worden gezien. Toch inspireert Bernie Sanders ons om na te denken over de essentiële vraagstukken die er toe doen, zoals vermogensongelijkheid en machtsconcentratie. Hij herinnert ons eraan dat echte verandering van onderaf moet komen. We mogen niet toestaan dat demagogen zoals Trump mensen tegen elkaar uitspelen.”
Luca Barbera (24), student Natuurkunde
“Ik geloof niet in stemmen voor de Democraten omdat de Republikeinen verschrikkelijk zijn, ik heb ook het vertrouwen in de Democraten verloren. Wat ik waardeer aan Bernie is dat hij de nadruk legt op grassrootsbewegingen en het actiever betrekken van gewone mensen. Dit gaat verder dan politieke partijen. Ik had alleen het gevoel dat Sanders misschien niet wist tegen wat voor studenten hij gemiddeld sprak. Minerva, die betrokken was, bestaat tenslotte wel uit een relatief elitaire groep mensen. Er was een kans om ook de privileges en de verantwoordelijkheid die velen van ons hebben, aan te stippen. Een bewustwording van onze positie kan ons helpen onze betrokkenheid te vergroten en de wereld daadwerkelijk te veranderen.”
Koen Bruning (2000, hij/hem) is masterstudent Journalistiek & Media aan de UvA. Hij is verder (co-) schrijver van ‘Samen Rijk’ (2021) en ‘Er is wel een Alternatief’ (2023) en journalist voor verschillende media.
Eindredactie door Loïs Blank
