Beeld: Ruben Stift
5 juli 2023, 08:00
Wat als we de samenleving anders inrichten? Lang was dit het uitgangspunt van veel festivals. Maar is Down The Rabbit Hole vandaag de dag een voedingsbodem voor de politieke verbeelding?
Leestijd:
3 Min
Eigenlijk had hij het rustig aan willen doen. Tim had gister ‘zijn kruit verschoten’, zoals dat dan heet, en tot diep in de nacht staan stampen in de REX, het podium van muziekfestival Down The Rabbit Hole waar de pupillen het wijdst zijn en de beats per minute het hoogst. Maar nadat het experimentele hiphoptrio Death Grips zaterdagavond zijn eerste nummer inzette rende hij als een bezetene richting de moshpit. Het duurde even voordat ik hem weer spotte, maar na een paar minuten zag ik zijn lange lijf boven de mensenmassa uitspringen en vroeg ik me af: wat is daar nou in vredesnaam leuk aan?
“Je zou het misschien niet zeggen, maar iedereen is gelijk in de moshpit”, vertelt Tim, zijn haren doorweekt en zijn wangen nog rood, na afloop van het optreden, terwijl hij een biertje drinkt. “Het maakt niet uit wie je bent. Of je nu een CEO bent of schoonmaker, atheïst of religieus, hetero of queer, zolang je meespringt met de muziek en iemand oppakt zodra die valt is iedereen welkom.” De moshpit was voor hem een microkosmos, vertelt hij, een alternatieve samenleving waar bestaande hiërarchieën vloeibaar worden, vooroordelen vervagen en mensen elkaar helpen wanneer dit nodig is. Ik was sceptisch, geef ik toe. Van een afstandje zag ik toch vooral ontblote mannenlichamen die van de gelegenheid gebruikmaakten om hun opgekropte agressie te uiten.
Maar toch zetten Tims woorden me aan het denken. Een tijdje terug las ik de De geschiedenis van alles. David Graeber (antropoloog) en David Wengrow (archeoloog) beschrijven hierin hoe festivals en rituelen door de menselijke geschiedenis heen vaak een sociale functie vervulden. Door voor een bepaalde periode alle bestaande normen en hiërarchieën overhoop te gooien, creëren festivals als het ware een ‘wat als’-domein. Wat nou als we de samenleving anders inrichten?
Illustratief hiervoor zijn de carnavalsvieringen tijdens de middeleeuwen, waar vrouwen de baas konden spelen over mannen, landarbeiders vrij waren van de tucht van hun meesters en kinderen tijdelijk plaatsnamen in het dorpsbestuur. Wat zo bijzonder was aan dit soort festivals, schrijft het David-duo, is dat alle chaos op een gekke manier de vlam van politiek bewustzijn in leven hield. Niet voor niets valt het traditionele zomerfestival May Day op dezelfde datum als de internationale Dag van de Arbeid, denken de auteurs. Regelmatig resulteerden de festiviteiten in een arbeidersopstand tegen de plaatselijke vazal. “Dorpsbewoners die speelden dat ze de wereld op zijn kop konden zetten, besloten op gezette tijden dat de wereld op zijn kop hen eigenlijk beter beviel, en namen maatregelen om die zo te houden.”
Het festival als voedingsbodem voor de politieke verbeelding? Terwijl ik de vele foto’s en filmpjes van Down the Rabbit Hole terugkijk en de lachende gezichten van mijn vrienden zie terwijl er een blikje knakworsten rondgaat, durf ik er best in te komen. Maar open ik mijn mobielbankierenapp, en begin ik te rekenen hoeveel ik betaald heb voor wat waterige festivalbiertjes en frituursnacks, dan begint die ‘vlam van het politieke bewustzijn’ toch wel te doven. Het festivalterrein is niet onthouden van het graaigedrag en de woekerprijzen die we ook op andere plekken zien. Tickets en consumptiemuntjes zijn exponentieel meegegroeid met de huidige inflatie. Inmiddels betaal je voor de grote festivals al gauw rond de 275 euro. In hoeverre kan je dan nog spreken van een alternatieve samenleving?
Dat is dan ook het paradoxale, schrijven Graeber en Wengrow. Festivals gooien maatschappelijke structuren en normen overhoop, problematiseren alles wat fout is in de samenleving. Tegelijkertijd zijn festivals ook een plek waar maatschappelijke problematiek uitvergroot wordt. Een moment waar het juist even duidelijk wordt hoe de verhoudingen liggen. Naast de chaotische carnavalsfestiviteiten kenden de middeleeuwen zat feestdagen en rituelen waar de ‘rangen en standen van het feodale leven manifest werden gemaakt’, schrijven Graeber en Wengrow. Al met al maakt dat festivals tot een ambivalente ervaring.
Tim heeft zijn biertje inmiddels opgedronken. “Kom je zo ook naar voren?”, vraagt hij terwijl we naar het volgende optreden lopen. Op de achtergrond klinkt al het eerste nummer van de Britse postpunkband Idles. “Could you guys open up a pit please?”, vraagt frontman Joe Talbot beleefd terwijl Tim en ik ons bij de mensenmassa voegen. Er zijn mannen met lange haren en een hemdje aan, ik zie Ralph Lauren polo’s, vrouwen met een buckethat op. Het publiek duwt en lacht terwijl het op en neer deinst. De bassist is inmiddels van het podium afgesprongen. Een jonge vrouw met geblondeerd haar valt. Direct wordt ze door drie anderen opgepakt. Ze steekt haar duim op en springt verder, net zoals de rest van het publiek.
