Liberté, egalité, souveraineté: veelbesproken Macron zet in Den Haag zijn visie voor een onafhankelijk Europa uiteen

12 april 2023, 19:02

De Franse president Emmanuel Macron staat bekend om zijn uitgesproken Europese visie. Dinsdag was hij in Den Haag voor de Nexus-lezing. Hoe voorziet hij de toekomst van de EU, en, ook niet onbelangrijk: aan welk literair personage spiegelt hij zichzelf?

In 2017 zette een pas gekozen Emmanuel Macron aan de Parijse Sorbonne-universiteit zijn visie op Europa uiteen. Destijds trapte de Franse president af met een waarschuwing: men moest, met het oog op de komende jaren, alvast wennen aan zijn Europese betogen. Die belofte maakte hij in de daaropvolgende jaren zeker waar. Afgelopen dinsdag was hij, op uitnodiging van het Nexus-instituut, in Den Haag voor een nieuwe lezing over zijn favoriete continent.

In de namiddag betrad Macron het podium van Amare, een theater in Den Haag. De zaal was gevuld met een bont gezelschap, van drommen middelbare scholieren in gympen en geopolitieke analisten in pak tot, naar al snel bleek, activisten met spandoeken. Macron keek wat verbouwereerd toe naar hoe hun leuzen over pensioenen en klimaat vanaf het balkon neerdaalden op de theaterzaal. Als tegenwicht steeg achter in de zaal een ‘vive le président!’ op.

Kritiek

Het tumult was een herinnering aan de commotie die Macron momenteel achtervolgt. In eigen land staat hij onder druk door omstreden pensioenhervormingen. Al weken wordt Frankrijk geteisterd door felle protesten. Daarnaast maakt men in Europa zich zorgen over Macrons broze relatie met de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Terwijl Scholz zijn blik langzamerhand oostwaarts wendt, keert hij Macrons Frankrijk in toenemende mate zijn rug.

Daarnaast deed Macron tijdens een bezoek aan China, voorafgaand aan de Nexus-lezing, enkele explosieve uitspraken over Europese steun aan Taiwan. Voor Macron is het op dit onderwerp niet vanzelfsprekend dat Europa de Amerikaanse lijn zou volgen. Daarop kon hij op veel kritiek rekenen, zowel uit de VS als Europa. Juist omdat de spanningen tussen China en Taiwai steeds verder oplopen.

Being a patriot is compatible with being a European

Dit alles heeft geen directe weerslag in het vervolg van Macrons speech. Behendig verweeft hij de activistische aanklachten in een relaas over het versterken van Europese soevereiniteit, zijn befaamde stokpaardje sinds de Sorbonne-toespraak. Het gaat hierbij, zo zet hij uiteen, om het opzetten van een meer autonome Europese Unie, die haar normen en waarden en economische belangen kan beschermen tegenover concurrenten. Macron wil een EU die minder afhankelijk is van Russisch gas, Amerikaanse gevechtsvliegtuigen en Aziatische maakindustrie.

Hij verzekert de zaal dat Den Haag en Brussel hierbij dezelfde belangen hebben, want ‘being a patriot is compatible with being a European.’ Macrons queeste naar Europese soevereiniteit heeft, mede dankzij Vladimir Poetin, sinds 2017 aan momentum gewonnen. In Den Haag spitst Macron zich toe op het geo-economische aspect van deze soevereiniteit. Zijn speech is gestut op vijf pilaren van een nieuwe, weerbare economische doctrine voor de EU.

Eén van die pilaren is een groter Europees concurrentievermogen. In dit kader relativeert Macron zijn omstreden pensioensleeftijdverhoging door het drie jaar hogere Nederlandse plafond aan te stippen. Ook noemt hij het versterken en beschermen van Europese industrieën, bijvoorbeeld op het gebied van halfgeleiders.

Mathieu Segers, hoogleraar hedendaagse Europese geschiedenis aan de Universiteit Maastricht, is aanwezig in de zaal. In een gesprek na de speech noemt hij het beschermen van de multilaterale wereldorde als de meest opvallende pilaar van de speech.

Volgens Segers wil Macron met de EU het vacuüm vullen dat de Verenigde Staten onder de protectionistische Trump en Biden hebben achtergelaten. Segers noemt het ‘nogal ambitieus’ dat de Franse president deze Amerikaanse erfenis op Europese voorwaarden wil hervormen.

Een hele politieke speech

Zo zet Macrons Nexus-lezing vooral een geo-economische agenda neer, waarbij onderwerpen als Europese defensie of klimaatbeleid grotendeels onbesproken blijven. Segers noemt het ‘een hele politieke speech’, die pas aan het einde een idealistische afslag neemt. Met verlaagd volume, vertraagde dictie en weidse blik mijmert Macron over de geest van de Europese koffiehuiscultuur en noemt hij zichzelf ter afsluiting een ‘realistische dromer’.

In het aansluitende vragenkwartiertje is Macron op zijn best, vol concentratie en tegelijkertijd vrijuit associërend. Het hoogtepunt van de middag komt als Macron wordt gevraagd aan welk literair personage hij zichzelf spiegelt. Prettig van zijn stuk gebracht meandert hij via de (anti-)helden van Flaubert en Cervantes naar de conclusie dat ‘cultuur de lijm’ is van zijn ideeën over Europa.

Dit was niet de grabbelton van ideeën die Macron in 2017 presenteerde

De zaal klapt, staat op en stroomt leeg. In een zijloge concludeert Segers dat dit zeker niet de ‘grabbelton van ideeën’ was die Macron in 2017 presenteerde. Toch stelt hij dat de Nexus-lezing als ‘toegepaste presidentiële agenda’ wel degelijk in de Sorbonne-traditie geplaatst kan worden.

Sinds de speech aan de Sorbonne is er veel veranderd. Macron en de EU overleefden meerdere crises, en lijken te volharden in hun koers. Corona en Oekraïne hebben het Franse concept, ‘Europese soevereiniteit’, een enorme boost gegeven. De wereld is chaotischer en onvoorspelbaarder geworden, maar Macron weet wel op wie hij zijn geld inzet: een onafhankelijke EU, die tussen de Verenigde Staten en China haar eigen plek in de wereld kan waarmaken. Gezien het feit dat hij zijn speech dinsdag in het Engels uitsprak is Macron bereid tot grote offers voor deze hogere zaak.

Eindhttps://redpers.nl/wp-content/uploads/2020/09/redperslogo-1.png door Yannick van der Heijden


STEUN NIEUW JOURNALISTIEK TALENT

Red Pers werd vijf jaar geleden opgezet door vier jonge en ambitieuze studenten en is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk opleidingsplatform. Het is dé springplank naar een journalistieke carrière.

Wil je ons helpen het medialandschap te vernieuwen door jonge journalisten een stem te geven? Doneer dan nu een flinke kan koffie (€ 5,-), één maandje Zoomen (€ 15,-) of een ander bedrag. Bedankt


Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.