Op 24 februari 2022 viel Rusland buurland Oekraïne binnen. Oorlog in Europa: niemand had het voor mogelijk gehouden. De invasie zorgt tot op de dag van vandaag voor enorme verwoestingen, doden, trauma’s en leed. Hoe gaat het nu in Oekraïne, één jaar na de inval van Rusland?

De oorlog begon al ruim vóór de daadwerkelijke invasie, op 20 februari 2014, op de Krim. Gewapende Russische troepen namen strategische posities in en blokkeerden de infrastructuur richting het Oekraïense schiereiland. Binnen enkele dagen namen de Russen de Krim volledig over. De annexatie leidde tot grote verontwaardiging van de internationale gemeenschap. De Verenigde Staten en Europese Unie reageerden met economische sancties tegen Rusland.

Maar het bleef bij sancties, militaire steun bleef uit. Ondertussen laaide er een conflict op in de Donbas-regio, in het oosten van Oekraïne, door pro-Russische separatisten. Al gauw wisten de separatisten met steun van Rusland de controle over delen van de regio over te nemen. Opnieuw bleef het vanuit Europa en de VS bij sancties.

In de nacht
Bij het krieken van de dag op 24 februari gebeurde dan toch wat velen voor onmogelijk werd gehouden. Al weken waarschuwden voornamelijk de Verenigde Staten en Groot-Brittannië dat een volledige Russische invasie van Oekraïne aanstaande zou zijn. De waarschuwingen werden in Europa weggehoond, in Oekraïne incluis.

Diep in de Russische nacht houdt president Poetin op de Russische televisie een toespraak, waarin hij de invasie officieel aankondigt. Niet veel later klinken de eerste explosies in Kyiv en Kharkiv. Russische militairen trekken in tanks en militaire voertuigen de grens over.

Schisma
Vóór de oorlog sympathiseerden veel Oekraïners met Rusland, met wie ze geschiedenis, taal en cultuur delen. De oorlog veranderde dat totaal. De Russische president Poetin hoopte dat de Oekraïners de Russische militairen als ‘bevrijders’ zouden onthalen; dat Oekraïne en Kyiv binnen aanzienlijke tijd zouden capituleren. Hij zei dat het land geleid werd door ‘nazi’s’ – terwijl president Zelensky notabene Jood is.

Inmiddels zijn we één jaar verder. Het Russische leger lijdt grote verliezen

Inmiddels zijn we één jaar verder. Het Russische leger lijdt verliezen, een deel van de Russische bevolking is noodzakelijkerwijs gemobiliseerd en het leger is gedwongen zich op verschillende plekken terug te trekken. Een ‘eenvoudige’ invasie is het verre van gebleken.

De stad Kherson kwam op 2 maart 2022 in Russische handen. De stad kreeg het zwaar te verduren. Veel civiele doelen werden getroffen door raketten en beschietingen: scholen, parken, flats en parken. Inwoners ontvluchtten de stad nadat woonhuizen onder vuur werden genomen. Het bestoken van burgerdoelen is verboden in de oorlogsvoering, maar dat deert de Russen niet.

Verlaten
De resterende burgers worden geïntimideerd door de Russen, algauw volgen er meldingen van verkrachtingen. Een jaar later ligt de stad er verlaten bij. Toen Rusland dichterbij kwamen, verlieten inwoners huis en haard. Inmiddels keren de eerste bewoners weer terug, ondanks het feit dat de oorlog nog steeds voortduurt en de stad wekelijks wordt bestookt met raketten.

Loopgraven
In het dorp Oleksandrivka, niet ver van de stad Kherson, hebben de Russen ruim zeven maanden lang huisgehouden. Het dorp telde vóór de oorlog zo’n 2.500 zielen. Nadat het Oekraïense leger op 10 november 2022 het dorp heroverde, stonden er maar weinig gebouwen overeind.

De Russen hielden zich schuil in de leegstaande huizen, maakten loopgraven en stationeerden hun tanks. Het dorp ligt er nu troosteloos bij. Overal waar je kijkt zie je totaal verwoeste huizen, lege hulzen en verlaten loopgraven. De diepe wonden van de Russische bezetting zijn goed zichtbaar.

“De Russen hebben als varkens huisgehouden”

Eén van de weinige bewoners die terugkeerde is Valia (78). Maandenlang zaten Russische militairen ‘als varkens’ in haar huis. Het kostte de nodige moeite, maar binnenshuis heeft ze inmiddels alles weer schoongemaakt en opgeruimd. Op de buitenmuren zijn de Russische Z-symbolen nog zichtbaar. Zeker in het begin van de oorlog werd de letter ‘Z’ een symbool voor de Russische invasie, iets wat de Russen zelf ook omarmden. Op militaire voertuigen die naar het front trokken stond bijna vaak een Z.

“Het hele huis was geplunderd en overal lag afval”, vertelt ze. Het lijkt erop dat de Russen die in haar huis zaten spoedig vertrokken zijn: in het huis vond de vrouw verschillende Russische militaire uniformen.”

De woning heeft, net als in de rest van het dorp, geen elektriciteit meer. Ze verwarmt het huis met een houtkachel. ‘s Avonds branden kaarsen voor licht en warmte. Eén jaar geleden kon de vrouw nog gewoon boodschappen doen in de supermarkt in het dorp. Nu is ze overgeleverd aan voedsel en producten van hulporganisaties. 

Zandzakken
Toen het Oekraïense leger afgelopen november dichter bij het dorp kwam en een bevrijding ophanden was, trokken de Russische militairen zich terug in het schoolgebouw van Oleksandrivka. Daar kwamen beide legers tot een heftige confrontatie. Nog steeds zijn de sporen van deze strijd duidelijk zichtbaar.

De school is met tanks beschoten, het vroegere schoolplein is bezaaid met lege kogelhulzen en hogere verdiepingen zijn vrijwel volledig ingestort. Een mozaïek uit het Sovjettijdperk is weer zichtbaar geworden door de verwoesting, deze was jarenlang afgedekt met een grote Oekraïense vlag.

Maar de Oekraïners zijn sterk en houden vol. Vorig jaar lagen de straten nog bezaaid met lagen stenen van ingestorte gebouwen. Nu worden de straten steeds opgeruimder. Ook wordt er hard gewerkt door vrijwilligers die daken, ramen en muren van huizen repareren zodat deze weer bewoonbaar zijn.

De inwoners van het dorp hebben geen idee hoelang de wederopbouw van de kapotte gebouwen en straten nog zal duren. Het kan weken, maanden of zelfs jaren kosten. Maar dorpelingen, zoals de 78-jarige Valia, zijn ervan overtuigd dat hun leger de oorlog met een succes zal laten eindigen, in het Oekraïense voordeel.