Giorgia Meloni aan het roer in Italië: “Ze stelt zich gematigder op dan ik had verwacht”

Beeld: Beeld: Wikipedia | Beeldredactie: Camiel Mudde

20 januari 2023, 12:00

Door:

Giorgia Meloni is pas sinds afgelopen oktober aan de macht, maar staat meteen voor een gigantische opgave: Italië door de energiecrisis loodsen. Maartje Wijffelaars – senior econoom bij de Rabobank – vertelt over de economische uitdagingen en oplopende politieke spanningen in het kersverse kabinet.

Het aantreden van de conservatief-rechtse politicus Giorgia Meloni als minister-president van Italië is in Europa met argwaan bekeken. Meloni staat bekend om haar haatdragende retoriek als oppositieleider en campagnevoerder van de in het post-fascisme gewortelde partij Fratelli d’Italia.

Als minister-president van de op twee na grootste economie van Europa leek ze met haar maidenspeech de Europese Unie enigszins tot bedaren te brengen: zo sprak ze zich positief uit over de samenwerking met de EU en keurde publiekelijk het fascisme af. De vraag is hoe ze zich gaat profileren nu ze regeringsverantwoordelijkheid draagt samen met de radicaal-rechtse, eurosceptische partij Lega Nord en de centrumrechtse partij, Forza Italia.

Ondertussen wordt Italië steeds afhankelijker van de EU. Zo zit het land in een voortdurende energiecrisis, heeft het recht op een enorme pot met geld uit het coronaherstelfonds en kampt het – niet te vergeten – met de op één na grootste staatsschuld van Europa.

‘Normaal gesproken zie je dat rechtse partijen vaak prediken voor hogere pensioenen en lagere belastingen, maar Meloni is redelijk conservatief op begrotingsbeleid’

Maartje Wijffelaars is senior econoom bij de Rabobank en doet onder andere onderzoek naar de politieke en economische ontwikkelingen in Italië. Ze deed recent onderzoek naar de economische consequenties van een conservatief, rechts kabinet in Italië. Ook onderzocht ze voor welke grote uitdagingen het kabinet staat te midden van een energiecrisis.

Hoe heeft Meloni zich op economisch vlak geprofileerd sinds haar aantreden als minister-president van Italië?

“Ze is eigenlijk nog maar heel kort aan het roer. Dus het is nog de vraag hoe ze haar macht gaat inrichten in vergelijking met hoe ze als oppositieleider was en toen ze campagne voerde. Waar ze vooral bekend mee is geworden, is haar toon richting sociale kwesties. Economisch beleid komt er uiteraard bij kijken, maar ze verwierf haar bekendheid met haar anti-immigratieretoriek en de conservatief-christelijke waarden die ze uitdraagt.”

“Zo probeert ze de rechten in te perken van verschillende minderheidsgroepen die niet passen binnen dat conservatieve, christelijke waardenpalet, zoals de LHBTQI+-gemeenschap. Ze is bijvoorbeeld tegen adoptie door homokoppels.”

Hoe probeert Meloni zich dan toch te onderscheiden van haar rechtse coalitiepartners Forza Italia en Lega Nord?

“Normaal gesproken zie je dat rechtse partijen vaak prediken voor hogere pensioenen en lagere belastingen. Dit doet Meloni eigenlijk niet: ze is redelijk conservatief op begrotingsbeleid. Dit houdt in dat ze niet zomaar de gehele begroting wil laten ontsporen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld haar coalitiepartner Matteo Salvini van Lega Nord. Die heeft lange tijd campagne gevoerd met de boodschap: als we de belastingen maar verlagen en de pensioenen ophogen, dan verdienen we dat vanzelf wel terug.”

Wat voor invloed hebben de huidige economische ontwikkelingen op de relaties tussen de coalitiepartijen?

“Meloni’s partij, Fratelli d’Italia, blijft de grootste partij en heeft dus ook de meeste macht binnen de coalitie. Salvini, partijleider van Lega Nord, probeert echter steun van het electoraat terug te winnen na een groot verlies te hebben geleden tijdens de laatste nationale verkiezingen. Dit doet hij door zich populistischer te uiten om stemmen terug te winnen.”

“De energiecrisis is dan ook koren op de molen voor Salvini om te pleiten voor meer overheidsuitgaven, terwijl Meloni zegt: we moeten die schuld stabiel houden. Dat is ook wel iets waar Meloni zich achter kan verschuilen. Maar aan de andere kant weet Meloni ook dat ze geld moet gaan uitgeven om de burger door de crisis heen te helpen.”

“Haar regering heeft nu ingestemd met steunmaatregelen die veel geld gaan kosten.Dit betekent dat haar conservatieve houding omtrent de staatsschuld niet altijd staande blijft tegenover haar coalitiepartners van Lega en Forza. Ze zit immers in een coalitie en moet compromissen sluiten.”

Hoe denk jij dat de verhoudingen tussen de coalitiegenoten zich gaan ontwikkelen komend jaar?

“De spanning kan zeker gaan oplopen. De begroting voor het komende jaar lijkt nu nog helemaal niet zo slecht, omdat de steunmaatregelen tegen de energiecrisis in eerste instantie maar tot het eind van het eerste kwartaal van 2023 meegenomen zijn. Maar aangezien de energiecrisis langer lijkt te duren dan het eerste kwartaal, moeten de steunmaatregelen hoogstwaarschijnlijk worden verlengd. Dat zorgt weer voor problemen in de begroting. Hierdoor zullen de spanningen in de coalitie waarschijnlijk toenemen.”

‘De grootste onzekere factor is dan ook niet per se Meloni’s politiek zelf, maar wel de coalitie waar ze mee moet werken’

“Met name Salvini doet alsof hem die schuld weinig kan schelen. Terwijl Meloni al tijdens haar campagne erop hamerde dat Italië niet vele malen dieper de schulden in kan zakken: de schuldenlasten zijn al zo hoog. Wanneer de rentelasten stijgen, heeft dat weer effect op de staatsschuld.”

“Dit betekent dat geld lenen, bijvoorbeeld voor die steunmaatregelen, steeds duurder wordt. Daarbij kunnen ze het vertrouwen van de financiële markten verliezen, wat voor nog meer rentestijging zorgt. Als je dus niet op die rem trapt of niet zorgt voor een hogere groei, kom je in een opwaartse spiraal waardoor de staatsschuld alsmaar stijgt.”

“Het begrotingsbeleid zal door de Europese Commissie op de voet worden gevolgd. Vooral richting 2024 zal het moeilijk worden om aan de eisen van alle coalitiepartners én de weer in werking tredende begrotingsregels te voldoen. Deze begrotingsregels waren namelijk tot en met 2024 afgeschaft vanwege de coronapandemie.”

“Op het moment dat deze regels weer in werking treden zal de Italiaanse regering meer moeten doen om de staatsschuld terug te dringen. Wanneer ze niet aan deze strenge begrotingsregels voldoen, kan dit de kans verkleinen dat Italië beschikking krijgt over een EU-coronaherstelfonds bestaand uit 200 miljard euro.”

Wat voor invloed heeft deze externe druk vanuit de Europese Commissie op de dynamiek tussen de coalitiepartijen?

“Het kan wel een soort stok achter de deur zijn. Dat Meloni zegt: als we de overheidsfinanciën niet in toom houden riskeren we uiteindelijk ook de miljarden van het EU-coronaherstelfonds. Tot op zekere hoogte kan Salvini redeneren dat Brussel niet mag bepalen wat goed is voor Italië, maar dat Italië dit zelf moet doen. Maar ook hij kan het zich uiteindelijk niet permitteren als door zijn schuld Italië vele miljarden euro’s misloopt.”

Waar verwacht verwacht jij de grootste spanning binnen de coalitie komend jaar?

“Op economisch beleid is het vooral spannend dat Meloni met Lega Nord in een coalitie zit – Forza Italia is zo klein, die heeft niet zoveel macht binnen de coalitie. Voornamelijk omtrent het begrotingsbeleid. De grootste onzekere factor is dan ook niet per se Meloni’s politiek zelf, maar wel de coalitie waar ze mee moet werken. Dan vraag ik me af: hoe gaat dit zich ontwikkelen?”


STEUN NIEUW JOURNALISTIEK TALENT

Red Pers werd vijf jaar geleden opgezet door vier jonge en ambitieuze studenten en is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk opleidingsplatform. Het is dé springplank naar een journalistieke carrière.

Wil je ons helpen het medialandschap te vernieuwen door jonge journalisten een stem te geven? Doneer dan nu een flinke kan koffie (€ 5,-), één maandje Zoomen (€ 15,-) of een ander bedrag. Bedankt


Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Lees ook:

Zoeken

Nieuwsbrief

Elke drie weken houden we je op de hoogte van wat we schreven en wat we lazen in de Red Pers-nieuwsbrief.

Doneren

Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.