De elektrische fiets wordt alsmaar populairder, maar niet zonder slag of stoot. In de afgelopen jaren is fietsen steeds gevaarlijker geworden. Hoe ziet een toekomst met e-bikes eruit?

Bij het doen van een snelle boodschap aan het einde van de dag zet ik mijn fiets op slot en hoor ik een oergeluid, alsof een roofkat naast mij staat. Ik vermoed een jaguar. Mijn reptielenbrein staat direct op scherp: wat doet een roofdier in het centrum van Amsterdam? Ik kijk naar beneden en zie op een display een doodshoofd oplichten en ik hoor een oplopend klikgeluid, alsof iemand een machinegeweer aandraait.

Het was geen jaguar, maar een VanMoof-fiets.

Nederland fietst steeds sneller. De afgelopen tien jaar heeft de elektrische fiets, of e-bike, de Nederlandse fietsenmarkt bestormd. De modieuze VanMoofs en soortgelijken brengen je volledig in stijl en in rap tempo van A naar B. Wel zo handig in het hondenweer dat Nederland typeert, dat dankzij klimaatverandering ook steeds extremer wordt. De elektrische fiets is bovendien duurzamer dan de snor- en bromfiets, omdat deze geen uitlaatgassen uitstoot.

Maar er is een keerzijde aan de e-bikes. Sinds 2020 is de fiets het meest dodelijke verkeersvoertuig in Nederland: in de afgelopen twee jaar zijn bijna 450 fietsers verongelukt, waarvan ongeveer de helft 60-plussers. Die doelgroep is relatief vaak bezitter van een elektrische fiets.

De elektrisch aangedreven fietsen halen met gemak 25 kilometer per uur, en met een paar slimme trucs zelfs 35km/u, maar worden door wet- en regelgeving als niets meer dan een veredelde fiets gezien. Wat betekent dit allemaal voor de toekomst van de e-bike?

Drieduizend euro voor betaalbare fiets

De VanMoof-fiets is een in het oog springend model, mede door het kabaal dat de fiets maakt wanneer deze wordt aangeraakt. Het model is populair onder jongeren, ook dankzij het fraaie design. Gedreven door de ambitie een betaalbare elektrische fiets op de markt te brengen, hebben de eigenaren Taco en Ties Carlier in hun fabriek aan het Oosterpark in Amsterdam inmiddels zo’n 12.000 VanMoof-fietsen geproduceerd.

Door de hoge snelheid is een ongeluk op een elektrische fiets vaak gevaarlijker dan op een normale fiets

Om de kosten zo veel mogelijk te drukken, overzien de broers elke stap in het productieproces. De prijs is alsnog flink: voor de gemiddelde VanMoof-fiets leg je al snel een slordige drieduizend euro neer. De droom van een betaalbare e-bike lijkt daarmee niet dichterbij te zijn gekomen.

Geen onveilig gevoel

Via een Facebook-groep voor en door VanMoof-bezitters laat Friso (22) weten dat hij soms te horen krijgt dat het ‘gestoord’ of ‘bizar’ is dat hij op een VanMoof rijdt. Friso woont in Arnhem en fietst met veel plezier op zijn elektrische fiets, die hij twee jaar geleden heeft aangeschaft. Mensen in zijn omgeving reageren weleens afkeurend op zijn keuze, vanwege de hoge kosten die aan de fiets verbonden zijn.

Door de hoge snelheid is een ongeluk op een VanMoof – of andere elektrische fiets – vaak gevaarlijker dan op een normale fiets. Zo heeft Friso een ongeluk gehad met zijn fiets toen hij een scherpe bocht probeerde te nemen. De combinatie met harde regen en een putdeksel resulteerde in een ‘aardige schuiver’, met honderden euro’s schade tot gevolg.

Jelle Rijntjes (39) woont in Rotterdam en fiets ook sinds een paar jaar met plezier op zijn VanMoof. Hij kent mensen die een ongeluk hebben gehad op een elektrische fiets, maar is zelf nooit in een ongeval terecht gekomen. Beide mannen voelen zich veilig op hun elektrische fiets.

Maar de snelheid waarmee een fietser zich op de e-fiets verplaatst door het verkeer kan voor gevaarlijke verkeerssituaties zorgen. Een krappe bocht op een druk fietspad maken, gaat toch wat minder makkelijk met een snelheid van 25 kilometer per uur.

Ambities voor verkeersveiligheid

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) overziet de verkeersveiligheid op de Nederlandse wegen. Afgelopen maand kondigde Minister Harbers aan dat er 50 miljoen euro opzij gezet wordt om de fietsveiligheid te verbeteren. Hierbij wordt met name gefocust op ouderen op de fiets en de drukte op het fietspad. Daar zorgen voertuigen met verschillende snelheden voor onveilige situaties.

Die maatregelen zijn hard nodig om de Europese ambities waar te maken van nul verkeersdoden in de Europese Unie in 2050. Nederland wil een vergelijkbare koers uitzetten. Nieuw onderzoek van het Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid wijst uit dat de tussendoelstelling om in 2030 het aantal verkeersslachtoffers te halveren echter te ambitieus lijkt.  

Het Fietsberaad pleit al sinds 2015 voor een https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimumsnelheid van 25 kilometer per uur op de fietspaden

Op de vraag of het ministerie van IenW zich ervan bewust is dat elektrische fietsen heel makkelijk opgevoerd kunnen worden, zegt een woordvoerder dat het niet illegaal is om e-bikes op te voeren. Eenmaal opgevoerd moet zo’n fiets dan wel aan aanvullende eisen voldoen, zoals “een typekeuring bij de RDW en een bromfietskenteken,” aldus de woordvoerder. Dit tweede blijkt in de praktijk vaak niet te gebeuren.

Ook zijn er volgens de woordvoerder geen plannen om elektrische fietsen naar de autoweg te verplaatsen, want “voertuigen met verschillende snelheden zorgen per definitie voor een gevaarlijkere situatie.” Het verplaatsen van de elektrische fiets naar de autoweg lost het probleem dus niet op.

Handhaving lijkt oplossing

Fietsers mogen nu zo hard rijden als ze kunnen, aangezien er geen snelheidsbegrenzing op het fietspad bestaat. Het Fietsberaad, het kenniscentrum van fietsbeleid voor Nederlandse overheden, pleit al sinds 2015 voor een https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimumsnelheid van 25 kilometer per uur op de fietspaden.

In 2019 is al geëxperimenteerd met een https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimumsnelheid in het voetgangersgebied in Den Haag, maar met weinig resultaat. De handhaving in Den Haag kondigde aan dat de snelheidslimiet niet gehandhaafd zou worden. Daarmee was het initiatief al gedoemd te falen.

Maar handhaving op elektrische fietsen lijkt een goede oplossing. Zo zouden er waarschuwingsborden kunnen komen waarop de https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimumsnelheid wordt aangegeven. Dit kan gecombineerd worden met handhaving op knelpunten in de stad, bijvoorbeeld dankzij handig inzetbare flexflitsers.

De e-bike zal daarmee gewoon kunnen blijven rijden, maar met duidelijke richtlijnen voor en handhaving op een https://redpers.nl/wp-content/uploads/2016/08/max-in-ny-1.jpgimale snelheid. Er zijn namelijk genoeg signalen die erop wijzen dat de e-bike op dit moment té snel is. En de wind in de haren voelt toch nét wat beter als je niet sneller dan 25 kilometer per uur fietst.