Terwijl vluchtelingen noodgedwongen in het gras voor het opvangcentrum in Ter Apel slapen, is er één plek in Amsterdam waar mensen sinds 1985 terecht kunnen. In woonwerkpand Tetterode vangt Rens den Hollander (64) al 37 jaar vluchtelingen tijdelijk op.

In het oude woonwerkpand Tetterode aan de Da Costakade in Amsterdam West woont Rens den Hollander. Als er wordt aangebeld, verschijnt haar hoofd uit het raam: “Ik gooi de sleutel even naar beneden!” De sleutel, vastgebonden aan een plastic zakje dat een klein parachuutje moet imiteren, maakt een zachte landing op de stoep.

Refugee in residence

Binnen is te zien dat het gebouw een oude fabriek is. In het midden loopt een grote, ijzeren liftschacht met een trap eromheen. Op de tweede verdieping, waar Den Hollander woont, staat een weelde aan planten in de ‘liftportiek’. Tussen al het groen is de voordeur van het huis te vinden.

Wanneer ze opendoet, begint ze gelijk te vertellen over het monumentale pand. “Het is een oude lettergieterij. In 1981 dreigde het gebouw gesloopt te worden maar buurtbewoners kwamen in opstand. Toen is het gekraakt. Sindsdien wonen en werken we hier, met nog zo’n 130 andere huurders.”

In het huis hangen plastic schermen voor de ramen om de kou tegen te houden. Dan hoeft de verwarming niet aan en blijft de energierekening op peil, vertelt ze. De hele winter lang zit ze met een dekentje over haar benen in de keuken te werken. Sinds 1985 vangt Den Hollander vluchtelingen op, op haar verdieping van het woonwerkpand. Daar bevindt zich het slaap- en woonvertrek voor Refugee in Residence, zoals het opvangproject voor vrouwelijke vluchtelingen heet.

Op dit moment woont er al een aantal maanden een Ugandese vrouw. “Het idee is dat je hier tot rust kan komen, en vervolgens gaat bedenken waar je daarna naartoe wil. Het is wel de bedoeling dat de vrouwen wat anders vinden en dat kan lang duren. Daarom verblijven mensen hier soms wel een half jaar.”

Idealistisch

Het is niet verrassend dat de deur van Den Hollander openstaat voor vluchtelingen. Al van jongs af aan is ze idealistisch en bezig met het onrecht in de wereld. Op haar achttiende begon ze met panden kraken in Utrecht. ’s Nachts sloop ze over straat om de Muurkrant te plakken waarop berichtgeving over mensenrechtenschendingen stond. Zo berichtte de Muurkrant onder meer over de Grijze Wolven, een extreemrechtse militante groep die Turkse Nederlanders in de gaten hield voor Turkije.

‘Hoe kon ik als burger ingrijpen bij dingen die naar mijn mening niet klopten?’

Later woonde Den Hollander in een gekraakte fabriek in Nijmegen en volgde ze naast haar studie Muziektherapie nog een eigen studie over politiek en de samenleving: “Ik vroeg me af hoe ik de democratie kon vormgeven en hoe ik als burger kon ingrijpen bij dingen die naar mijn mening niet klopten. Ik heb daarin altijd veel politieke en maatschappelijke keuzes gemaakt. Daarom ben ik uiteindelijk ook echt in het mensenrechtenwerk gaan zitten.”

Halverwege de jaren ‘80 werd Den Hollander actief voor een organisatie die Autonoom Centrum, en later D4net heette. Deze politieke actiegroep keerde zich tegen het kapitalisme en zette zich door middel van protesten, discussies en onderzoeksjournalistiek in voor een solidaire wereld. Een wereld, zo is te lezen op de oude website, ‘van krakers, […] vrouwenorganisaties en milieu-aktivisten’. De insteek doet denken aan het hedendaagse Extinction Rebellion, een activistische groep die via burgerlijke ongehoorzaamheid aandacht vraagt voor klimaatverandering.

Protestacties

Bij Autonoom Centrum stond naast onder andere klimaatverandering en de verrechtsing van de maatschappij, ook migratie centraal. Strijdend tegen gesloten grenzen, protesteerden ze onder meer op Schiphol tegen de uitzettingen die KLM uitvoerde in opdracht van de overheid. Ook Den Hollander demonstreerde mee.

“We hadden een poster gemaakt met de slogan ‘KLM. Uw uitzettingsagent’. KLM was woedend en dreigde met een rechtszaak maar dat leverde uiteindelijk alleen maar meer publiciteit op voor onze actie. We hebben zelfs een shuttlebus van de KLM precies nagemaakt – we zijn daarmee de uitzettingsgevangenis binnengekomen, zo echt leek de bus!”

Deze specifieke actie tegen KLM heeft uiteindelijk nauwelijks geholpen. Dat bleek in 2019, toen een ‘staan-actie’ werd gehouden in een KLM-vliegtuig richting Nairobi. Een vluchteling was in dat vliegtuig aanwezig en stond op het punt om uitgezet te worden. Een aantal passagiers weigerde daarom te gaan zitten waardoor het vliegtuig niet kon vertrekken. Hoewel KLM de groepsuitzettingen voortzette, wist Autonoom Centrum wel luchtvaartmaatschappij Martinair te overtuigen te stoppen met de vluchten.

Samenleven

De organisatie kreeg met deze acties meer naamsbekendheid, wat erin resulteerde dat vluchtelingen bij het kantoor langskwamen voor hulp. Maar ook de Marechaussee belde, scheef genoeg, vanaf Schiphol op met de vraag of er nog een opvangplek ergens vrij was. Zodoende belandden mensen ook in het huis van Den Hollander.

‘Vrouwen zijn vaak nog meer de dupe van oorlog’

Na de stopzetting van de organisatie in 2004 bleven mensen op haar deur kloppen. Wanneer iemand vertrekt belt ze met het Wereldhuis, een centrum in Amsterdam waar mensen terecht kunnen zonder verblijfsvergunning.  “Het zijn vaak vrouwen die hier verblijven want zij zijn naar mijn mening nog meer de dupe. Buiten het geweld dat vaak al plaatsvindt in een oorlog, worden zij namelijk ook vaak het slachtoffer van seksueel geweld.”

Nadat de vrouwen op de verdieping zijn neergestreken, helpt Den Hollander hen de weg vinden in de stad: “Ik maak diegene wegwijs in de buurt via een sociaal netwerk, en laat bijvoorbeeld zien waar ze boodschappen kan doen.”

Den Hollander vindt het belangrijk dat de gevluchte vrouwen zelfstandig zijn: “Ik zeg bijvoorbeeld dat iemand naar de bibliotheek kan om daar mensen te ontmoeten. De boodschap is: ga eropuit en maak je netwerk.” Wanneer de vrouwen zelf die invulling aan hun leven kunnen geven, hoeft Den Hollander het hare vervolgens niet volledig aan te passen. Een aantal dingen moeten de vrouwen nemen zoals ze zijn. Zo moet de hond geaccepteerd worden en bespreekt ze altijd haar vegetarisme.

“De vrouwen die hier komen zijn gewend om veel vlees te eten. In dat opzicht merk je dan wel dat je weer van elkaar leert. De vrouw die er nu woont, eet veel vlees maar kwam opeens met vegetarische worstjes aan. En zij laat mij kennis maken met haar muziek, dus zo leren we uiteindelijk allebei meer van de wereld.”

Nog altijd geldend statement

Op de vraag waarom Den Hollander al 37 jaar consequent mensen in het woonwerkpand opvangt, vertelt ze dat dit eigenlijk ook een protestactie is. “Het is niet de bedoeling dat jij en ik onze kamers openstellen terwijl we daar niet eens geld voor hebben. Dat behoort een overheid te doen. Het is heel belangrijk om dat protest te laten horen aan de maatschappij.”

Den Hollander werkt nu vooral voor zichzelf. Ze overlegt nog vaak met organisaties die zich bezighouden met de opvang van vluchtelingen, zet projecten op in het woonwerkpand en tikt her en der artikeltjes voor nieuwsbrieven over dit onderwerp. Door middel van een aantal trouwe donateurs, kan ze de huur voor de vluchteling betalen. Dat het allemaal kleinschalig is, betekent niet dat het haar idealisme in de weg zit.

“Als je groot denkt, bijvoorbeeld aan de kampen in Griekenland, dan krijg je wel de donder op je kop. Tegelijkertijd zie ik dingen veranderen en dat houdt me op de been. De afgelopen twintig jaar is er echt meer begrip vanuit de maatschappij gekomen voor deze groep mensen. Uiteindelijk is zwijgen door moedeloosheid pas echt zinloos.” De strijdbaarheid van Den Hollander is dus alleszins nog niet geweken.

Met medewerking van Danielle Kliwon.