Op 14, 15 en 16 maart 2022 vinden er in heel Nederland weer gemeenteraadsverkiezingen plaats. Maar voor veel jongeren spreekt de gemeentepolitiek nog niet tot de verbeelding. Onbekend maakt onbemind, dus tijd voor een snelle kennismaking met de gemeente. Want het gaat deze verkiezingen echt ergens om.
De gemeenteraadsverkiezingen: we lopen er niet bepaald massaal warm voor. Uit een onderzoek uit 2018 blijkt dat slechts één op de vijf mensen interesse heeft in de gemeentepolitiek.
Vooral onder jongeren is de desinteresse groot. Hoewel de opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen onder alle leeftijdsgroepen flink lager ligt dan bij die voor landelijke verkiezingen, laten vooral jongeren de gemeenteraadsverkiezingen aan zich voorbijgaan. Bij de raadsverkiezingen in 2018 was de totale opkomst 55 procent, maar onder jongeren slechts 42 procent.
Wat is de gemeenteraad?
De gemeenteraad wordt elke vier jaar opnieuw verkozen. De grootte van de raad ligt aan het inwoneraantal van de gemeente. In grote steden als Amsterdam of Utrecht zijn er 45 raadsleden, maar in Rozendaal bijvoorbeeld zijn dat er maar negen.
De raadsleden zijn jouw vertegenwoordigers. Het is hun taak om contact te hebben met inwoners van de stad om te weten wat er speelt. Zij controleren vervolgens het werk van de burgemeesters en wethouders, die de gemeente besturen.
Het college van burgemeesters en wethouders bestaat uit een coalitie van politieke partijen die een meerderheid hebben in de gemeenteraad. De rol van de raad is vergelijkbaar met die van de Tweede Kamer op landelijk niveau, en de burgemeester en wethouders zijn vergelijkbaar met de premier en ministers in het kabinet.
‘De mensen die bij de gemeenteraadsverkiezingen worden gekozen bepalen vier jaar lang wat er gebeurt in jouw stad of dorp’
Maar waar de politiek in Den Haag voor veel mensen nog enigszins spannend is, roept de gemeenteraad al snel associaties op met stroperige bureaucratie en vergaderingen over fietspaden, parkeerplekken, schone straten en de lokale bibliotheek. Toch gaat de gemeente lang niet alleen over deze thema’s. De mensen die bij de gemeenteraadsverkiezingen worden gekozen bepalen straks vier jaar lang wat er in jouw stad of dorp op allerlei vlakken gebeurt.
De gemeente gaat ook over grote thema’s
Sinds 2015 liggen er meer overheidstaken op het bordje van de gemeenten, waaronder grote vraagstukken zoals het oplossen van de woningnood en het bestrijden van de klimaatcrisis.
Waar komen nieuwe huizen te staan? Moeten er meer huurwoningen of juist meer koopwoningen gebouwd worden? Moeten jongeren uit Amsterdam-West voorrang krijgen op een woning in hun eigen buurt? Wat moeten we doen met een gebouw dat langer dan drie maanden leeg staat? Hoeveel procent van de woningen in een wijk moet sociale huur zijn? En mogen woningen opgesplitst worden in kamers om los te verhuren, of liever niet? Dit zijn allemaal vragen waar de gemeenteraad over beslist – en jij als kiezer dus ook.
Ook het klimaatbeleid ligt deels bij de gemeente. Het bestuur van de stad beslist bijvoorbeeld dat er nieuwe klimaatneutrale woningen moeten worden gebouwd. En of er meer bomen of meer parkeerplaatsen moeten komen.
Denk ook aan kunst- en cultuurbeleid. Bijvoorbeeld de openingstijden van de horeca, het nachtleven en waar festivals kunnen plaatsvinden. Mogen er in het Westerpark in Amsterdam twee of vier festivals per jaar plaatsvinden? Ook daarover beslist de gemeente.
Dit zijn thema’s waar jongeren het afgelopen jaar massaal de straat voor opgingen tijdens de Woonprotesten, de Klimaatmars of Unmute Us. Het gaat in de gemeenteraad ook om onderwerpen waar jongeren wel degelijk een mening over hebben.
Gemeente ook bepalend voor sociaal beleid
De gemeente heeft veel invloed op het sociale beleid. Elke gemeente beslist bijvoorbeeld zelf of mensen met een bijstandsuitkering een tegenprestatie moeten leveren of niet. De gemeente zorgt ook voor huisvesting, taallessen en integratie van statushouders. Het helpen van mensen met een beperking, bijvoorbeeld via huishoudelijke hulp of een rolstoel, is tevens een taak van de gemeente.
Al deze extra verantwoordelijkheden leiden tot werkdruk. Gemeenten zijn gedwongen om creatief om te gaan met het weinige geld dat er is. Dat pakt lang niet altijd positief uit. Bezuinigingen op de jeugdzorg hebben in die sector voor een leegloop aan personeel gezorgd. De duizenden kinderen in Nederland die niet bij hun ouders thuis kunnen wonen, bijvoorbeeld omdat ze daar niet meer veilig zijn, moeten op goede zorg van hun gemeente kunnen rekenen.
Hoe kan ik over deze onderwerpen stemmen?
Heb je de Nederlandse nationaliteit of woon je al langer dan vijf jaar officieel in Nederland? Of kom je uit de Europese Unie en woon je in een Nederlandse gemeente? En ben je 18 jaar of ouder? Dan kun je in maart je stem uitbrengen bij een stembureau in de buurt. Op waarismijnstemlokaal.nl kun je de dichtstbijzijnde vinden. Vergeet niet je identiteitsbewijs en stempas mee te nemen, deze heb je in de bus gekregen.
Zoals je gewend bent van verkiezingen, stem je op een kandidaat op de lijst van een politieke partij. Dit kan een bekende partij zijn die je ook van de landelijke politiek kent. Maar je kunt ook een lokale partij kiezen. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 deden er ruim duizend partijen mee die niet meedoen op landelijk niveau. Om erachter te komen welke partij bij je past, kun je een vragenlijst invullen zoals stemwijzer.nl of kieskompas.nl.
‘Met jouw voorkeurstem kun je helpen om de raad een goede afspiegeling van de gemeente te laten zijn’
De meeste kiezers stemmen op de lijsttrekker bovenaan de lijst, maar je kunt ook een voorkeurstem uitbrengen op iemand die lager staat. Bijvoorbeeld op een kandidaat die uit jouw wijk komt en die weet wat er in jouw buurt speelt. Of een kandidaat van wie jij vindt dat die goede ideeën heeft. Kandidaten zijn vaak actief en benaderbaar op sociale media, en delen daar hun plannen voor de gemeente.
Je kunt ook overwegen om op iemand uit een ondervertegenwoordigde groep te stemmen. Uit onderzoek van Stem op een Vrouw blijkt dat een schamele 31 procent van raadsleden vrouw is. Slechts 7 procent is jonger dan dertig. Ook mensen met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd. Kort gezegd, raadsleden zijn op dit moment overwegend oudere, witte mannen. Met jouw voorkeurstem kun je helpen om de raad een goede afspiegeling van de gemeente te laten zijn.
Met medewerking van Anne Oevermans